Utilitas pro Eccl.S.

APPENDIX.

Xart.habes primo: quomodò per rationem & oftendas, & rectè intelli-
EX
gas,meritò à fcripturis, Conciliis,& fanctis infinuatum effe: quòd pro-
prium eft, & non eft Chrifto effe caput ecclefiæ. Quòd quidem fit,à fcriptu-
ris infinuatur;ut Coloff.

2.caput, &c.fecundum fiarum, vel etiam fecundum determina-
quòd eft in argum.con- tum tempus, ficut Papa eft caput totius
tr. Item à Joan. 19.Unus
militum lancea latus ecclefiæ,f.tempore fui pontificatus,& fe-
ejus aperuit,& continuò cundum determinatum ftatum,prout ..
exivit fanguis, & aqua. funt in ftatu viatoris. Alio modo, quia
Ad hujus enim expofi- Chriftus eft caput ecclefiæ propria vir-
tionem inquit Papa Cle-
mens V. in Concilio tute, & auctoritate alii verò dicuntur
Viennen. In affumpta capita,inquantum vicem gerunt Chrifti,
natura ipfum Dei Ver- fecundum illud 2.ad Cor.2.Nam & ego,
bum,emiffojam fpiritu,
perforari lancea fusti quod donavi, fi quid donavi propter vos in
nuit latus fuu:ut exinde perfona Chrifti, & fecundum illud fecun-
profluétibus undis aquæ, da ad Cor.5. Pro Chrifto legatione fungi-
&fanguinis formare-
sur unica, &immacu- mur, tamquam Deo exhortante per nos.
lata,ac virgo fanéta ma-
AD PRIMUM ergo dicendum,quòd

10

20

pro te, ideft, pro me capite, & pro te capite. Verùm cum differentia hac,
quòd ego fum caput primum, & interius influens, & exteriùs gubernans:
tu autem es caput fecundarium exteriùs folùm gubernans. A conciliis ve-
rò infinuatur, quòd fit : ut à Florentino in liter,fanct.union, Definimus Ro-
manum Pontificem in univerfum orbem tenere primatum, & verum
Chrifti vicarium,totiufque ecclefiæ caput. Hæc ibi. Vide Compend. Alber.
Mag. lib.s. c.43. Schol.
Item à Conc.Conftanti-
nopol. Veneramur fecu-
dum fcripturas, & Ca- * Traff.45.
nonum definitiones fan- in me, il
ctiffimum antique Rome lius, to..
epifcopum: primum eje,

do, fed exteriùs perfuadendo ad ca, quæ
funt gratiæ.

maximum epifcoporum. Hæc illud. A fan

atis autem doctoribus
ide infinuatur per hoc,
quòd vocant B. Petrum
Matth.homil-55.expref- »Tref.47.
caput. Ut Chryf, fuper
fis verbis dicit. Petrum in F, in-
effe caput ecclefiæ, ver- ter princ.
hom. 87. fuper Joann.
ticem totius confortii: & me to..
Principem Apostoloris,

Ad tertium dicendum, quòd, ficut Aug. dicit fuper Joann. Si præpofiti ecclefia pastores junt, quomodo unus paftor eft, nifi quia funt illi omnes unius membra paftoris ? Et fimiliter alii poffunt dici fundamenta, & capita, inquantum funt unius capitis, & fundamenti membra. Et tamen,ficut Aug. ibidem dicit, * paftorem effe dedit membris fuis, oftium verò nemo nostrum fe dicit, hoc fibi ipfe propriu tenuit: & hoc ideò, quia in oftio importatur principalis auctoritas, inquantum ser ecclefia conjux verbum illud intelligitur, fecundum oftium eft, per quod omnes ingrediútur & de laudibus B. Pauli, 1.de fum.trin.& fide ca- quòd ratio capitis confideratur ex extePetrum Apoftolorum in domum, & ipfe folus Chriftus eft, per caput. Eufebius Ecclethol. Secundum prædi- riori gubernatione, prout dicitur rex quem acceffum habemus in gratiam fiaft, hiftor. lib.2. c. 14. &ta ergo Chriftus, ut ca- caput regni fui. ilta,in qua ftamus: per alia verò nomina Petrum effe maximum, put, in membra influit Ad fecundum dicendum, quòd ho- prædicta potcft quòd hoimportari auctoritas primorum principë. dona gratiarum, & falutis. Quòd autem non mo non dat gratiam interiùs influen- non folùm principalis,fed etiã fecúdaria. Cyrillus fuper ly vos, quem me effe,dicitis, Pcfit, à Matth. 17. Mitte hamum : & eum pifcem, qui primus afcenderit, trum nominat principem,caputq;cæterorum Apoftolorum Dionyfius fæpè tolle. Et aperto ore ejus ftaterem illum fumens, da eis pro me, & te. Per inquit: Verticalem Petrum, fummum præ cæteris. De his græcis, aliifque hoc enim, quòd Chriftus jubet Petro,ut numum hunc, fcilicet, ftaterem latinis doctoribus vide Joannem Epifcopum Roffenfem lib. Affertionis Lufolvat tùm pro fe, tùm pro ipfo Petro exactoribus tributi, five cenfus, de- therana confutatio, ar.25.Vide & Elucidationes Additionum articulorum monftrat apertè intentum intelligentibus:quòd fecundum B.Hieronymum num.94.102.168. Item veritates aureas fuper totam legem veterem, Levit. ifta cenfus folutio Imperatori, cui jam facta erat judæa tributaria, dabatung 8.concl.8.& Num.27. concl.1.& Deuter.17.concl.7. Secundò vides: quopro capite. Exponatur ergo fecundum planum fenfum ly da eis pro me, & modò ex iis, &c.

Christi. Hæc in Clem.

30

Commentaria Cardinalis Cajetani.

Annotat. Nut loclefis not as oprium Chrifto. Primo in ordine ad Deum, &
N titulo art.6.nota, quòd in dubium dupliciter poteft verti, an effe ca- 40 nem. Prima conclufio eft. effe caput ecclefiæ fecundum interiorem influ-

perfonas Patris,& Spirituffancti. Secundò in ordine ad creaturas angelicas,
& humanas. In hac tamen litera non difputatur, & confequenter non quæ.
ritur,nifi fecundo modo ita, quòd ly proprium excludit commune Chrifto,
& aliis creaturis. De Deo enim patre dictum eft caput Chrifti (ac per hoc
ecclefiæ totius, hoc eft, totius integri corporis ecclefiaftici ex capite, &
membris conftantis) Deus: de Spiritufancto autem, quòd eft cor ec-
clefiæ, & proptereà effe caput homogeneum : ideft, cjufdem naturæ
fpecificæ, vel genericæ, proprium Chrifto effe, & non commune toti
Trinitati, relictum eft. Nunc fupereft videre, an fit commune Chrifto
fecundum naturam humanam, & alteri creaturæ, an foli Chrifto con-
veniat.

¶ In corpore articuli unica eft diftinctio bimembris cum duabus conComment, clufionibus refponfivis juxta fingula membra. Diftinctio eft de effe caput, vel fecundum influxum interiorem, vel fecundum exteriorem gubernatio

62

Infari.8.c.

* innuit ur

zerlin.

Suarez 9.8.4.7. in com.
Medina q.8.ar.7.

SUPER QU. VIII.

ART. VII.
ONCL. Diabolus

eft omnium malorum caput fecundum exteriorem gubernatio

nem.

hominis. Poteft enim

ARTICULUS

xum eft proprium Chrifto. Probatur, quia fola humanitas Chrifti habet virtutem juftificandi : quia fola conjuncta eft perfonaliter divinitati. Secunda conclufio eft.effe caput ecclefiæ fecundum exteriorem gubernationem eft commune Chrifto,& aliis,differenter tamen. Prima pars conclufionis, urpote clara, manifeftatur auctoritate Amos: fecunda autem pars ex duplici differentia. Prima fecundum extenfionem, vel reftrictionem: quia gubernatio Chrifti extenditur ad omne tempus, omnem locum, omnemq; ftatum, fcilicet viæ, & termini : aliorum verò reftringitur vel ad certum locum,vel certum tempus,vel certum ftatum.Secunda fecundum virtutem propriam, vel vicariam: quia Chriftus propria auctoritate eft caput, alii, ut vices gerentes Chrifti, ut patet auctoritatibus.

In refponfione ad tertium ejufdem articuli difcerne novitie inter oftium, & oftiarium: quia,licèt effe oftium ecclefiæ, ac regni calorum fibi Annotat, foli dominus refervaverit, effe tamen oftiarium aliis communicavit, claves regni celeftis tribuendo, & Petrum janitorem cœli inftituendo.

SEPT IM U S.

Utrum diabolus fit caput omnium malorum .

D SEPTIMUM fic proce- 60 citur: fed tota multitudo malorum non ditur. Videtur, quòd dia- videtur habere aliquid, in quo uniantur: bolus non fit caput malorũ. quia malum malo contingit effe contraAd rationem enim capitis rium: contingit etiam ex diverfis defectipertinet, quòd influat fenbus, ut Dion.dicit 4.c.de div.nomin. *non fum,& motum in mébra, ut dicit quædam ergo diabolus poteft dici caput omnium EXAM. Ly exte- glo.* fuper illud ad Eph.1.Ipfum dedit caà glo. in- riorem gubernationem, fub hac gubernatione put, &c.fed diabolus non habet virtutem exteriori comprehendi- influendi malitiam peccati, quod ex votur etiam immutatio luntate peccantis procedit.ergo diabolus imaginationis, & fenfus non poteft dici caput malorum. ¶ 2. Præt. Per quodlibet peccatum fit diabolus immutare u- homo malus:fed non omnia peccata funt 4. Et utraque immutatio à diabolo: quod quidem manifeftum eft dicitur exterior refpectu de peccatis demonum,qui non ex perfuatare non poteft,ibid.art, fione alterius peccaverunt. Similiter etia 2.cum Elucid. Ergo & nec omne peccatum hominis ex diabolo hic, & fuprà per guber- procedit:dicitur enim in lib.de Ecclefiaft. go fola uoluntas excludi- dogmatibus. * Non omnes cogitationes tur:ficut è contra per in- noftra mala femper diaboli inftinctu exciteriorem ipfa includitur, tantur:fed aliquoties ex motu arbitrii noftri cujus motio foli Deo refervatur, 1.9.105.art.4. mnium malorum. emergunt. ergo diabolus non eft caput ocum Elucid.

cundò. Quia diabolus ad fuum finem, qui eft averfio à Deo ( ut patet
ex Gen.3. in tentatione hominis) adducit omnes malos, (ut patet ex ad se-
cundum item 1.9.114.art.1.2.3.)Et ad gubernatorem pertinet ad proprium 90
finem, i.ad proprium intentum(ut ajunt/adducere eos,quos gubernat.

NOT. Pro textu ly averfio à Deo habet rõe finis, inquantu appetitur fub fpecie libertatis, vide 1.9.63.art.8.ad fecundum cum Elucid. Et 2.2.q.11.ar. 1.ad fecundum cum Elucid.& veritates aureas fuper legem veterem, Genef. 3.concl.1.2.& quotidianam peccantium,fpecialiterqshæreticorú experiêtia,

lib.14.mor

princ.

I. MAJOR. Ad rationem capitis pertinet, quod influat fenfum, & motum in mebra, R. Vel quòd exteriùsfuggeredo inducat ad aliquid. §. Tuc nihil,&c.Nam licet diabolus, &c. ut in text. Pro cujus ampliori captu vide primæ partis c.4 p.4.in locos nunc in exam, ci- ter ( tatos. Ex divifione capi- fin,lect, 11, ¶ SED CONTRA eft, quod fuper major illa, fecundú quòd tis habita a, 6.dic: quòd illud Job 18.Memoria illius pereat de terra, adducitur folū ab argudicit gl. De unoquoque iniquo dicitur, ut mento, verificatur tantü *Eric. ad caput, ideft, diabolum, revertatur. de capite interiùs guberRESPONDEO dicendum,quòd,ficut capitis, fecudum quòd à nante: & quòd illa ratio Capr fuprà dictum est, caput non folùm in- formali refponfo addu- * Aprac. teriùs influit in membra, fed etiam exte- citur, vera eft de capite riùs gubernat,eorum actus dirigendo ad quod fi de capite univeraliquem finem. Sic ergo poteft dici ali- faliter fit fermo(ut videquis caput alicujus multitudinis, vel fe- batur intédere argumecundum utrumque, fcilicet, fecundum tu proferendo, fimpliciinteriorem influxum, & exteriorem gu- pitis) tunc major illa eft ter,i,nullo addito ly cabernationem, & fic eft Chriftus caput mutila : fed cöpletur per ecclefiæ, ut dictum eft, * vel fecundum partem illam, quam for- Ar prec. exteriorem gubernatione, & fic quilibet male refponsú appofuit. princeps, vel prælatus eft caput multitu- omnia peccata funt à dinis fibi fubjectæ. diabolo, R. Negatur. §. Ad probationem de nó ejus perfuafione, dicitur: quòd non probat intentum,f. quòd omnia peccata non fint à diabolo. Nam in plus eft,ideft, univerfalius eft, peccata effe à diabolo : quàm ipfa fieri ex fpeciali fuggeftione ejus. Gubernator enim non femper fuggerit fingulis, &c. ut in text. Pro quo vide & 1.qu.114. art. 3. Ex quo etiam dic: quod proponere aliis aliquid ad imitandum, ut fic, ideft, abfque alia perfuafione, cadit fub exteriori gubernatione. Et meritò quidem. Nam ipfum proponere aliquid maximè à se fa&tum ad imitandum, eft per fe folùm perfuafio: immò & major

Non videtur habere ali-Et per hunc modum dicitur diabolus
quid.R.Confiderandum

unum corpus,

quòd ipfa tota conve-
niat in hoc uno,fcilicet,
in averfione. Et fic eft.
Nam omnia peccata,

&c,ut in textu.

APPENDIX.
Utilitas Exart. habes primò:

Dei.

Comment.

captivi tenentur ad ipfius voluntatem. Ecce,quòd diabolus gubernat,ideft,
ad finem propriæ voluntatis inducit peccatores, quod eft effe caput eorum,
cofque effe membra ejus. Item fpecialiter Joannis Hufs dictum damnatur
ab ipfo Concilio Conftantienfi feff.eadem,ut fup.feff.15.In fuo itaque fimili
condemnat & illud phantafina prædeftinatorum. Nam, una hærefi da-
mnata,omnes confimiles cointelliguntur reprobari: quoniam de fimilibus,
quatenùs fimilia funt, idem eft judicium. Item ab Ephef.z. Aliquandò am-
bulaftis fecundum principem poteftatis aeris hujus fpiritus, qui nunc ope-
ratur in filiis diffidětia,

1.Tim. 1. Chriftus venit

bernator non femper fuggerit fingulis, in quibus & nos aliquan
fecundum converfione. Caput omnium malorum : nam, ut dicitur 10 ut fuæ voluntati obediant, fed proponit de converfati fumus.
omnibus fignum fuæ voluntatis,ad cujus numerat quondam fi-
Ecce,quòd feipfum con-
S. Tunc nihil, &c. Ad Job 41. Ipfe est rex fuper univerfos filios
hoc enim, quòd tota fuperbiæ. Pertinet autem ad gubernato- fequelam aliqui excitantur inducti, alii liis diffidentiæ: quorum
multitudo malorum rem, ut eos, quos gubernat, ad fuum fine propria fponte: ficut patet in duce exer- principem, ideft,caput,
quoad iftam partem, ut adducat: finis autem diaboli eft averfio
citus, cujus vexillum fequuntur milites, dicit diabolum. Item à
fufficit:
rátionalis creaturæ à Deo : unde & à etiam nullo perfuadente. Sic igitur pri- peccatores falvos face-
principio hominem ab obedientia divini mum peccatum diaboli, qui ab initio re, quorum primus ega
præcepti removere tentavit. Ipfa autem
averfio à Deo habet rationem finis, in- 20 eft omnibus ad fequédum, quod quidam Certe iniquorum omniu
peccat, ut dicitur 1.Joan.3. propofitum fum. Item à B.Gregor.
homil. fuper Matth. 4.
quantum appetitur fub fpecie libertatis, imitantur per fuggeftionem ipfius, qui- diabolus caput eft, d'
fecundum illud Hicr.2.Afæculo confregi- dam propria fponte abfque ulla fugge- hujus capitis membra
fti jugum, rupifti vincula, & dixifti, non ftione. Et fecundum hoc omnium ma- funt omnes iniqui. An
no diaboli měbrum fuit
quomodò per ra- ferviam, inquantum igitur ad hunc fi- lorum caput eft diabolus, inquantumi- Pilatus? An non dia-
tionem interimas hære- nem aliqui adducuntur peccando, fub pfum imitantur, fecúdum illud Sap.2. In- boli membra Judæi per-
fim Joannis Hufs dice- diaboli regimine,& gubernatione cadut, vidia diaboli mors introivit in orbem terra- fequentes, & milites
tis (ut refertur in Con- & ex hoc dicitur eorum caput.
rum : imitantur autem illum, qui funt ex Hæc ibi. Et tamen de
crucifigentes fuerunt?
cilio Conftantiens. self.
parte illius.
his militibus Centurio,
& qui cum co erant
poftmodùm percutien-
res pectora fua reverte
bantur, Matth.27.Mar.
15.Luc. 23. En quòd de
iis, quorum quidam (ut
ex his fignis probabile eft) erant ad vitam æternam prædeftinati,
dicit
B.Gregor. quòd pro ftatu illo, quo erant in peccato mortali, diaboli mem-
bra erant. Item à Concilio Trid. fefl. 5. Adam incurriffe indignationem
Dei, atq; ideò mortem, & cum morte captivitatem fub ejus poteftate, qui
mortis deinde habuit Imperium: hoc est, diaboli. Hæc ibi. Adam erat
de numero fimpliciter prædeftinatorum, quem & fapientia increata edu-
xit à delicto fuo, Sap.10. qui tamen pro tempore peccati fui fuit fub
Imperio diaboli. Quod (ut ex text. cor. habes) eft diabolum effe caput,
& fubiectos fibi effe ipfius membra. Item à veritatibus aureis fuper
totam legem veterem, Gen.4. concl. 6.7. & Num.14. concl.10. Item
ab Eluc. p.p.queft.20.art.4.& quæft.23.art.4.6.8. Tertiò vides: quomodò
ex iis, &c.

15.) quod Paulus num- AD PRIMUM ergo dicendum,quòd,
quam fuit membrum licèt diabolus interiùs non influat ratio-
diaboli, licèt fecerit nali menti, tamen fuggerendo inducit
actus quofdam actibus. ad malum.

Ecclefiæ malignantium

confimiles. Et illorum, Ad fecundum dicendum, quòd gu-
qui à Sigiberto Mona-

30

cho in fuis Cronicis vocantur Prædeftinati;qui eodem referente, univerfali-
ter dicebant, Prædeftinatum à Deo ad vitam, etiamfi ipfe mala opera agat,
numquam poffe effe membrum diaboli; Ex hoc enim, quòd articulus præ-
fens, diabolum effe omnium malorum caput oftendit, expugnat hærefes
prædictas: eafque implicare in feipfis contradictionem infinuat. Secundò
habes:quomodo per rationem oftendas, eafdem meritò damnari à fcriptu- 40
ris per hoc, quòd denotant, diabolum effe caput omnium malorum. Eodem
enim tenore fententialiter connotant, omnes malos, ut fic. i.ut mali funt,
effe membra diaboli. Ut à Job 41. ipfe eft rex fuper omnes filios fuperbiæ,
i.fuper omnes peccatores. Nam initium omnis peccati eft fuperbia,& initiu
fuperbia eft apoftatare à Deo, Ecclef. 10.Item à fob 18.cum gloffa,fecundum
quòd adducitur in arg,cotr.Ité à 2. Tim.7.Refipifcanta diaboli laqueis,à quo

3.04.Et 3.

Ad tertium dicendum, quòd omnia peccata conveniunt in averfione à Deo, licèt abinvicé differant fecundum converfionem ad diverfa cómutabilia bona.

Commentaria Cardinalis Cajetani.

Itulus clarus eft.
Th
In corpore articuli repetitur primò fupra pofita diftinétio de ca-
pite,fecundum interiorem influxum, & fecundum gubernationem exterio-
rem. Et ponitur deinde conclufio refponfiva quæfito juxta alterum mem-
brum diftinctionis. Diabolus eft caput omnium malorum fecundum exte-
riorem gubernationem. Probatur dupliciter. primò auctoritate Job, ipfe
eft rex, &c. fecundo ratione. Finis diaboli eft averfio à Deo. ergo,inquan-
tum quicumque adducuntur peccando in hunc finem, fub diaboli guberna-
tione cadunt, ergo diabolus eft omnium malorum caput fecundum gu-
bernationem. Antecedens probatur primò ex hoc, quòd tentavit ab ini-

Suarez 9.8.ar.8 in Com

ment.

Medina q.8.ar. 8.

SUPER QUE. VIII.

so tio à divinis abducere. Manifeftatur deindè, quomodò averfio poteft ha-
bere rationem finis,fcilicet, fub fpecie libertatis.Probatur auctoritate Hiere.
Confequentia verò prima probatur; quia ad gubernatorem pertinet adduce-
re, quos gubernat,in fuum finem. Altera autem fequela eft per fe nota.

ARTICULUS

Conjunge huic doctrinæ refponfionem ad fecundum,& perfpice, quòd ad gubernatorem fpectat, ad fuum fine alios adducere, non uno tantu modo, fed diverfis, f.vel impellendo, vel folú ex propofito figno fui regni.Et fic videbis primam confequentiam tenere, dùm ex fine diaboli omnes ad illum finem tendentes fub diaboli regimine concludi infertur, tamquam diabolus ipfe omnium talium dux fuerit, hoc, vel illo modo ad fuum vexillu.

nomine figurati,no quia
fit illud, fed quia illud
figurat, fæpè vocatur,
quoniam, cùm fecundu

Annotat.

OCTA V U S. Utrum antichristus poffit etiam dici caput omnium malorum. DOCTAVUM fic procedi- 60 ¶SED CONTRA eft, quod Job vigetur. Videtur, quòd anti- fimoprimo,fuper illud. Interrogate quem- eft majus in feipfa, exaliquam realitate, quod chriftus non fit caput ma- libet de viatoribus, dicit glof. * Dùm de primat figuratum, con- Ex gl. lorum. Unius enim omnium malorum corpore loqueretur, fubi- fequens videtur, quòd Greg.lib.15. ris non funt diverfa capita: tò ad omnium iniquorum caput antichri- & nomine,quod eft mi- Mor. c.18. fed diabolus eft caput multitudinis manus, poffit ipfum con- in princ. venienter exprimere. Cor, pter malitiæ perfectio- lorum. Non ergo antichriftus eft eorum Im DE CONCLUS. fum à capite diabolo. §.* Eorum caput, &. DiverAntichriftus enim dici- jusqu.

2.2.9.84. a.

4. merit.

9:9.ar.4.c.

ART. VIII.

Einal.qu. Citus eft caput o

ONCL. Antichri

84.6mnium malorum

op 2.6.223.

pro

corpo

2.Præt. Antichriftus eft membrum

virtutem influendi. diaboli:fed caput diftinguitur à mébris.fectio, & virtus influendi. Quantum tur aliorum malorum

poris, neque propter

Theff.z. oftendens fe,

PROB. 1. Quia ergo antichriftus non eft caput maloru.
gloffa fuper illud 2. 3.Præt.Caput habet influentiam in
&c.hoc denotat (ut in membra: fed antichriftus nullam habet
tex.) Secunda verò pars, influentia in malos, qui eum præcefferút.
f.non autem, &c.proba-
tur; Quia homines mul- ergo antichriftus non eft caput malorú
ti peccatores tempore præcefferunt antichriftum, ut patet. Tertia autem
pars, fcilicet, neque, &c.probatur: quia mali præcedentes tempore neque ab
antichrifto exterius perfuadente inducti funt ad malum: neque eum, tam- 80
quam actu peccaflet, imitati funt.

¶ COROLL. Ergo ex probatione fecunde & tertie partium patet: quòd in conclufione ly omniu malorum intelligitur folùm de hominibus. Ergo ex prima parte conclufionis probata fequitur, quòd Antichriftus eft tamquam figuratum, utpote habens plenitudinem malitiæ in cumulo : & reprobi ipfum præcedentes funt, tamquam figuræ illius, utpote malitiæ ejus plenitudinem non adæquantes, fed plùs, vel minùs inter fefe ad illam futuram accedentes: & per hoc ipfam plenitudinem, velut in feipfis variis coloribus effigiantes.Ideo non mirum,fi ipfos nomine Antichriftorum vocavit fcriptura 1. Jo.2. Et nunc Antichrifti multi facti funt. Figura enim

"Art..bu

igitur ad ordinem temporis non dicitur caput, inquantum inve-
antichriftus effe malorum caput, quafi fa in co malitia diaboli.
nitur pleniffimè impref-
ejus peccatum præcefferit, ficut præcef- Tunc nihil, &c. Nam
fit peccatum diaboli. Similiter etiam unius corporis per me-
non dicitur effe caput malorum propter effe plura capita realiter Ar..ku
taphoram dicti poffunt
diftincta, art.1. ad fecundum, maximè cùm adinvicem funt fubordinata: jusqu.
quoniam ipfa,ut fic accepta,non funt duo capita, fed unum. Ubi enim unum
propter alterum, ibi unum tantùm eft, id eft, q.8.art.6.

II, ILLATIO CONCLUS. Ergo Antichriftus,&c. &. Negatur illatio.
S. Nam,ficut caput Chrifti eft Deus, &c.ut in textu.
III. CONCL. Ergo antichriftus non eft caput maloru. R.Ratione influen-
tiæ in cos.§.Sic enim fequitur ex præmiffis.§.Tunc nihil, &c.ut patet in tex.
& in præmifla articuli conclufione.Immò argum.etiam eft in favore tertie
partis ejus,tamqua fua probatio.Ex textu dic, quòd illa major, scaput habet
influentia in mebra,erat mutila;unde fupplenda fic fuerat. Caput habet in-
fluentia in mebra, & perfectione majore,qua fit perfectio membrorum. Sic
igitur concludendu pofteà erat. Ergo antichriftus non eft caput maloru ra-
*tione influentiæ quod conceditur)neq; ratione perfectionis, quod negatur.
Tertia S.Thom.

EXAM.I.Lyfimilitudinem perfectionis, Scilicet, fecundum malitiam confideratæ. Hanc fiquidem intelligentiam fubminiftrat contextus: dùm cum rationali conjunétione, quafi rationem reddens prædictæ perfectionis fubjungit; in eo enim diabolus quafi malitiam, &c. Ubi ly quafi ponitur ad denotandum accommodam applicationem illius vulgati dicti, fcilicet, ducere ad caput; non autem ad diminuendum vel quid minimum de perfecta malitia antichrifti.

TEXAM. 2. Ly diabolus, &c. Et hic, & in corp. & ad primum facit mentionem de diabolo in materia antichrifti, non tantùm, quia omnium malorum malitia eft ex fuggeftione diaboli aliquo dictorum modorum art. 7. ad fecundum. Sed principaliter, quia fcripturarum vocabulis de antichrifto loquentium uti voluit ad denotandum etiam in hoc unà cum ipfis quòd antichriftus fpeciale quid familiaritatis, feu confortii præ cæteris omnibus citra tamen perfonalem unionem, intrinfecamque inhabitationem habiturus eft cum diabolo. Cujus (inquit) adventus erit fecundum operationem Sathane, 2.Thefsal.2. Et dedit illi draco virtutem fuam, & poteftatem magnam. Apocalyp.13.

NOT. Perfectio malitia Antichrifti, quam textus hoc folo nomine
contextus fic fæpè vocavit, quid fit fpecialiter, explicatur ex Apostolo 2.
Theffal.z. Daniel. 9. Matth. 23. Mar. 15. August. in libro de antichrifti or-
*. Quorum Doctorum Sanctorum fummatim fententias perftringendo,
pro textus præfentis declaratione dicimus. Plenitudo malitiæ erit in a n-20
tichrifto ita, quòd ipfe erit à catholica fide difceffio, ideft, maximus hæ-
reticus fic in abstracto propter hoc denominatus, Homo peccati, ideft, tan-
tus peccator, ut totus videatur ipfum peccatum, Filius perditionis. Abo-
minatio defolationis, Elatio fupra omne, quod dicitur Deus, aut, quod
colitur, oftentans feipfum Deum, veniens fecundum operationem Sa-
thanæ in omni virtute,

fignis, & prodigiis men- virtutem influendi: etfi enim aliquos fui
dacibus, pronuncians & temporis ad malum fit converfurus, ex-
fe effe Meffiam olim in
lege promifsü, & Chri- teriùs inducendo: non tamen illi, qui
ftum feduxiffe orbem: ante eum fuerunt, ab ipfo funt in mali- 30
Judaica gens in illum tiam inducti, nec etiam ejus malitiam
credet, Judæos in Hiero- funt imitati. Unde fecundum hoc non
folymam convocabit,o-

dat fiipfe nihil magis in fuis decretis, generalibufque conciliis, quàm fa. cramentorum Chrifti fufceptionem, ejufdemque mandatorum obfervan tiam inculcat? Quænam abominatio defolationis dicta à Daniele prophe. ta? Quænam adverfaria elatio contra, & fupra omne, quod dicitur Deus, aut quod colitur? In quonam templo federunt umquam Romani Pontifices, oftendentes, fe effe Deum? Immò, quod plus urget, quandò paffi funt (inquit D. Auguft.) fe inftar Dei adorari Romani Pontifices? Quandò dixerunt vel unus eorum, fe effe Meffiam, aut Jefum Nazarenum Crucifixum feduxifle orbem? Aliud quippè, & in infinitum diftans eft dicere, se (quod tota Ecclefia catholica de Romano Pontifice confitetur) effe Chrifti Vicarium, & ut tantum vicarium velle adorari. Aliud verò eft dicere fe Chriftum, oftendere fe Deum. Quandò in Pontificem Romanum Judaica gens, velut in fuum Meffiam credidit? Quandò ipforum quifpiam convocavit Judæos Hierofolymam, aut in templo inibi ædificato feipfum Judæis pro Deo vendicavit? Quis horum divinam fcripturam juxta ve rum fenfum interpretari prohibuit; aut falfum pro catholico fenfum ipfius acceptavit? Immò verò fanctos literarum facrarum doctores fpeciali veneratione quotannis celebrant, & celebrari faciunt Romani Pontifices invigilantes prætereà (ut patet in verè fancto officio Inquifitionis ) ne fuper illud bonum femen inimicus homo feminet zizania; fcientes, fibi fuiffe à Deo mandatum Levit. 19. Agrum tuum non feres diverfo femine. Hoc eft; Neque tu feres, neque alios, quantum in te eft, feri permittes.

:

De hoc vide veritates aureas fuper legem veterem Levit. 19. concl. s. & Exod. 34. conclufione 8. 9. Quandò Romani Pontifices Euangelicæ legis veros obfervatores terroribus, minis, falfis blandiciis, fignis, atque prodigiis mendacibus perfecuti funt? Immò verò legis ipfius cultores honorificarunt, honorificant, & honorificari per totum orbem præci

*

montem Oliveti occu

* Gl. ord. ibidem.

piunt, ut patet in quocapita, fed unum, quia antichriftus dici tidiana inftitutione cetur effe caput, inquantum pleniffimè in- lebritatum de fanctis martyribus, confeflovenitur in eo impreffa malitia diaboli ribus, virginibus, &c. Unde fuper illud fecundæ ad Theffalon. Quis tandem Romanofecundo. Oftendens fe, tamquam fit Deus rum pontificum finxit, fe à mortuis refurrexifdicit gloff.* In ipfo erit caput omnium ma- fe, vel fe ad cœlum in lorum,fcilicet,diabolus, qui eft rex fuper o- nubes, quafi volitanftendet fe illis in templo, poffet dici caput omnium malorum, fed tanquam fit Deus. Erit aliquorum. Relinquitur ergo, quòd dica- mnes filios fuperbia. Non autem dicitur do afcendere: vel inde prætereà in concupifce- tur caput omnium malorum propter mali- in co effe per unionem perfonalem, nec à Michaele archangelo tiis fœminarum,Dan.11. Contra principem prin- tie perfectionem. Unde fuper illud 2. ad tiæ per intrinfecam inhabitationem, quià fo- in terram dejectus circa cipum, ideft,contra Deu Theff.2. Ostendens fe,tamquam fit Deus, la Trinitas menti illabitur, ut dicitur in buit? Hinc patet, confurget, c.8. Cor fuum dicit glo.* Sicut in Chrifto omnis plenitu- lib.de Ecclef.dog. fed per malitię effectú. quàm indocti fint, ac ca. 81. in. *Gl. ordin. in tantam fuperbiam do divinitatis inhabitavit : ita in antichri- 40 Ad fecundum dicendum, quòd, ficut inftabiles, 2. Petr. 3. fer uptra elevabitur, quòd leges oquàm fuperbi mnes,& ceremonias co- fto omnis malitia plenitudo, non quidem caput Chrifti eft Deus, & tamen ipfe eft fcientes, & à veritate temnet,ut qui in profun- ita, quòd humanitas ejus fit affumpta à caput Ecclefiæ, ut fuprà dictum est, ita privati 1. Timoth. 6. r. bujus dum peccatorum vene- diabolo in unitatem perfonæ, ficut hu- antichriftus eft membrum diaboli, & ta- quàm fint converfi in quest ris, Proverb.15.Non pumanitas Chrifti à filio Dei, fed quia dia- men eft caput malorum. vaniloquium, non intabit, fe à Deo puniendu telligentes, neque qua co, quòd videbit judi- bolus fuam malitiam eminentius ei in- ¶ Ad tertium dicendum, quòd antichri- loquuntur, neque de cium differri, unde eft fluet fuggerendo, quàm omnibus aliis . ftus non dicitur caput omnium malorum quibus affirmant illud Pfal. 10. Auferen- Et fecundum hoc omnes alii mali, qui propter fimilitudinem influétie, fed pro- dico talis zizaniæ fupertur judicia tua à facie præcefferunt, funt quafi quædam figura pter fimilitudinem perfectionis. In eo.n. feminatores in medio jus. Exit blafphemus, Apocal.12.& Daniel.11. antichrifti, fecundum illud 2.ad Thef. 2. diabolus quafi malitiam fuam ducet ad tritici cum ipforum creAd majorem Dei contu- Myfterium jam operatur iniquitatis. caput per modum, quo dicitur aliquis ad dentibus. Quis enim meliam faciet imaginem AD PRIM u м ergo dicendum, quòd caput fuum propofitum duccre,cùm illud non ftultiffimus, etiam fuath adorari, in hoc figuratus à Nabuchodo- diabolus, & antichriftus non funt duo perfecerit.

ibidem.

Utilitas Pro S. Ecchefia .

nofor, Dan.c.3.Destruct

omnes alias imagines, ut ipfe folus Deus habeatur, ab eodem figuratus
Judith 3.5.6.Omnes fuos charactere quodam fibi proprio facier fignari
in manu, & in fronte, Apocal. 14. Impediet pro fuo poffe, ne divina fcri-
ptura fecundum veritatem catholicam exponatur, & ipfe cum fuis eam de-
pravabit, & ad falfos fenfus extorquebit, 2. Pet. 3. Exod.34.concluf. 8.9. in 60
Veritatibus aureis fuper totam legem veterem. Libros legis Chrifti, &
Dei comburet, & quofcunque obfervatores legis Dei perfequetur, figura-
tus 1. Mach. 1. Finget fe à mortuis refurgere ita, ut dicatur curata plaga
mortis ejus. 13. In cœlum afcendere volet, fed in nubes elatus in ima tar-
tara præcipitabitur à Michaele archangelo juffu Domini.2. Theff.2. ubi &
per totum videas D.Thomæ expofitionem. De antichrifti perfecta malitia,
vide adhuc Compen. Alber. Mag. lib.7.ufq. ad 14.cum fchol. Et quia hære-
tici omnes fuerunt, & funt figura Antichrifti, ut habetur ex textu corp.fin.
& figuratum femper habet in majori excellentia conditiones figuræ fuæ: &
ideò defcriptas hæreticorum plurimas conditiones, ut eas ad antichriftum
multò magis applices, vide in Veritatibus aureis fuper totam legem vete- 70
rem, Numer.16.concl.2.ibi pro eccl.fanc.Dei.De influendi virtute antichri-
fti in fuos contemporaneos, quam textus corp. tetigit,vide Compend.Alb.
ubi fup.c.9.fchol.Et, ne erres in talis virtutis influendi intelligentia cum Bar-
tholomeo Janovefio, cujus libellus proptereà combuftus eft, videas dili-
genter Elucidationes p.par, articulorum numero 564.

APPENDIX.

Xartic. habes primà: quomodò per rationem evellas radicitùs, at-
briel Prateolus titul. Antichriftus, Lutherani, Calvinifte) quòd Papa, ideft, so
Romanus Pontifex eft antichriftus. Per hoc enim, quòd Sanctus Doctor
demonftrat, in antichrifto futuram effe plenitudinem perfectæ malitiæ,
commonftrat neceffariò confequenter (maximè fi intelligatur quid rei ho-
rum terminorum, ut fup. not. poft refpon. ad tertium) quòd impoffibi-
le eft,Papam, ideft, Romanum Pontificem effe antichriftum. Secundò
igitur habes: quomodò per rationem oftendas, illam meritò damnari ab
Apoftolo z. Theffal.2. Daniel. 9. &c. ut fup. not.poft ad tertium. Nam ex
co, quòd dicunt peffimas illas conditiones de antichrifto, fatis, fuperque
manifeftum relinquunt, quòd Papa non eft antichriftus. Quomodò enim
(ut ordine illo progrediamur) Papa eft difceffio, ut fcilicet à Chrifto ho-
mines difcedere faciat: fi ipfe tanquam vicarius ejus ad Chrifti ovile oves 90
reducit? Quomodò homo peccati, ut fcilicet alios ad peccandum feducat,
fi ipfe tot fanétionibus, legibus, ac penis homines à peccando ccmpefcit ?
Quomodò filius perditionis, ut fcilicet facramenta, Deique præcepta per-

Excise times briefin Lutheri, & calvini dicentium at

nihil Aug...

1.

Timoth. 1. Hæreticos

apud rationis mediocriter capacem, haberetur, & effet, qui aliquam rem puta pifcem) proprietates, feu conditiones hominis non habentem diceret elle hominem? Quid, fi aliquam rem contrarias hominis conditionibus conditiones habentem diceret hominem? Tales profectò fuerunt in fuo illo zizanico femine de Rom. Pontifice Uvicleffi in Anglia, Huffi in Bohemia, Lutheri in Germania, Calvini in Geneva, & alii fimiles: ut ex applicatione fupradictarum conditionum utriufque, fcilicet, antichrifti, & Romani Pontificis manifeftè conftat, ut fingillatim aperiendo viam veritatis non ex accidentalibus, fed ex propriis, ut Philofophum, Theologum que decet, procedentes demonftravimus. Tertio confequenter habes: quomodo per rationem oftendas, hærefim eandem à fortiori totaliter (quod plus eft) condemnari à fanétis omnibus, atque conciliis per hoc, quòd affirmarunt, Romanum Pontificem pro tempore exiftentem efle Vicarium Chrifti, caput ecclefiæ, paftorem, patrem, doctorem, etiam paftorum, patrum, at❤ que doctorum. De Sanctorum Doctoribus fufficiat nunc adduxiffe Bernardum, & Auguftinum. Quorum Bernardus in lib. de confideratione ad Papam Eugenium III. inquit. Indagemus diligentiùs, quid fis, quam geras videlicet perfonam pro tempore in ecclefia Dei. Tu es facerdos magnus, tu fummus pontifex, tu princeps Epifcoporum, tu hæres Apostolorum. Tu primatu Abel, gubernatu Noe, patriarchatu Abraham, Ordine Melchifedech, dignitate Aaron, aucioritate Moyfes, judicatu Samuel, poteftate Petrus, unctione Christus. Tu es, cui claves traditæ, cui oves creditæ funt. Sunt & alii quidem cælijanitores, ex gregum paftores: fed tu tantò gloriofiùs, quantò differentiùs utrumque pre illis nomen hereditafti. Habent illi affignatos fibi greges, finguli fingu los, tibi univerfi crediti uni fumus. Nec modò ovium, fed & paftorum: tu unus omnium pastor. Hac ibi. Ubinota ly quam perfonam geras pro tempore in Ecclefia Dei. Per dictum fiquidem hoc indicat ille: quòd unufquifque Romanus pontifex canonicè electus eft facerdos magnus, fummus pontifex, princeps epife, &c.ut fup. ufque in finem ipfius aurea auctoritatis. Pro quo & vide Addition.quæft. 19. artic. 4 5. cum Elucid. & quæft. 26. artic. 4. cum Elucid. contra antichriftos difseminantes: quòd prælati mali non habent poteftatem. Auguftinus verò de Romanorum pontificum fide, à quibus in totam Ecclefiam, tamquam à capite in membra diffunditur, fic habet. Fides ifta, quam Romani habent, ipfa, demque eft, & non alia, quæ in univerfo mundo annunciatur,& creditur, que non folùm in terra, fed & in cælis predicatur. Quia JESUS pacificavit per fanguinem fuum non folùm terreftria, fed & cæleftia. Et hoc eft. In univerfo mundo fidem predicari: per quam omnis mundus fit fubditus Deo. Hæc ille. Et recitat Papa Leo nonus in epistol, adverf. prefumption. Michaelis Leonis Archiepifcoporum,

ea

ut in

Concilium dediffe. Ephefinam quoque primam fynodum Cæleftino, Chalcedonenfem Leoni primo, fextam Agathoni, feptimam Adriano, octavam Nicolao, Romanis Pontificibus, maximam reverentiam exhibuiffe eorumdemque Pontificum inftitutionibus, & mandatis in facris Conci liis per eos editis, & factis reverenter, & humiliter obtemperaffe, &c. Confueveruntque antiquorum Conciliorum Patres pro eorum, quæ in fuis Conciliis gefta fuerunt, corroboratione à Romanis Pontificibus fubfcri ptionem, approbationemque humiliter petere, & obtinere: prout ex Nicana, Ephefina, Chalcedonenfi, fexta Constantinopolitana, feptima item Nicana, Romana, fynodis habitis, earumque gestis manifeftè colligi tur. Hæc ibi. Nec mirum. Felix enim Papa, & martyr in epift. ad Benignum epifcopum ait. Semper dubia, & majora negotia terminum ab hac fede, à tempore Apoftolorum,qui eam fuis documentis inftruxerunt, accipere confueverunt. Hæc fanéta, & Apoftolica mater omnium Ecclefiarum Christi Ecclefia per Dei omnipotentis gratiam à tramite Apostolicæ traditionis nunquam erraffe probatur,nec ab hæreticis novitatibus depravata fuccubuit. Sed, ut in exordio normam fidei Chriftianæ percepit ab auctoribus fuis Apoftolorum principibus, illibatam firmiter tenet: fecundum ipfius Domini pollicitationem,qui fuorum difcipulorum principi in fuis faffus eft Euangeliis. Petre (inquiens)ego rogavi pro te, ut non deficiat fides tua. Et tu aliquandò converfus confirma fratres tuos. Hæc ibi. Sed & B. Hieronymus in detectione nugarum Ruffini epiftol.40.par.1.ait. Scito, Romanam fidem Apostolica voce laudatam iftiufmodi prestigias non reci pere; etiamfi Angelus aliter annuntiaret, quam femel prædicatum eft; Pauli auctoritate munitam non poffe mutari. Hæc ibi. Quibus concor dat Beatus Ambrofius lib.3.de facram.Ecclefiæ Romanæ typum in omnibus fequimur, & formam. Hæc ibi. Quibus confentit & Beatus Athanafius cum epifcopis Egypti fcribens ad Felicem Papam fic. Tu profanarum hærefum, atque imperitorum,atque omnium infeftantium depofitor; princeps, &doctor,caputque omnium orthodoxe doctrine, & immaculate fidei exiftis. Hæc ibi Numquid non tres doctores quafi ad digitum Luthe & Calvinum cum fimilibus præmonftrarunt; ipfiffimis verbis veracibus uno ore damnantes? Quartò itaque vides; quomodò ex prædictis, velut ex oppofitis ad Antichriftum in hoc art.8. traditum, fi benè penfentur, & applicentur doctrina præfens Angelica viciffim declaretur, atque confirmetur.

capitulo 20. De generalibus item Conciliis nonnulla breviter ad propofi-
tum præmiffum apprimè facientia, referre pro nunc fufficiat. Concilium
Florentinum ex Latinis, & Græcis patribus unanimi confenfu coadunatum
fic ait. Definimus, Sanctam Apoftolicam fedem, & Romanum Ponti-
ficem in univerfum orbem tenere primatum, & ipfum Pontificem Ro-
manum fuccefforem effe Beati Petri principis Apoftolorum
& verum
Chrifti vicarium, totiufque Ecclefiæ caput, & omnium Christianorum
patrem, ac doctorem existere, & ei in Beato Petro pafcendi, regendi,
& gubernandi univerfalem Ecclefiam à Domino nostro Jefu Chrifto ple-
nam poteftatem traditam effe. Quemadmodùm etiam in geftis acumeni-
Corum Conciliorum, & in facris canonibus continetur. Hæc illud feffio. 10
ultima in liter, fanét. unionis. Concilium item Nicænum primum 318.
Patrum, Conftantinopolitanum primum 150. Patrum, Ephefinum pri-
mum 200. Patrum, Chalcedonenfe 600. Patrum ; Constantinopolitanum
fecundum 164. Patrum; Conftantinopolitanum tertium 289.Patrum (fex
primæ univerfales fynodi, aliarum omnium exemplar, ac norma
decretis diftinct.15. capit.ficut. cap.Sancta. ) pro capite fuo reverenter
agnofcunt Romanum Pontificem, dùm eum in fuis legatis, feu vicariis
præfidentem fibimetipfis fingillatim acceptant: nihilque fine illius au-
&toritate à feipfis firmatum effe profitentur: ideòque per hoc & dictis, &
factis hærefim in principio appendicis pofitam unanimiter execrantur, at-
que condemnant. Manifefta funt hæc omnia videntibus in Conciliorum 20
magnis voluminibus ipforum progreffus, ac gefta. Verumtamen,ut com-
pendiosè quafi in unum colligamus ipfa inibi variè difperfa, fufficiat nunc
audire Concilium Lateranenfe fub Leone X.in feffio.XI.ponderofa hæc ita
decernens. Solum Romanum Pontificem pro tempore exiftentem, tanquam
auctoritatem fuper omnia concilia habentem : Conciliorum indicendorum,
transferendorum, ac differendorum plenum jus,& poteftatem habere, ne-
dum facra fcripturæ teftimonio, dictis Sanctorum Patrum, facrorum-
que canonum decretis : fed propria etiam eorundem conciliorum confef-
fione, manifeftè conftat. Quorum aliqua referre placuit: reliqua verò (ut-
pote notoria filentio præterire. In Alexandrina enim fynodo legimus;
Nicænam fynodum ftatuisse, non debere abfque Romani Pontificis aucto- 30
ritate concilia celebrari. Neque nos latet: Leonem primum Pontificem
Ephefinam fynodum fecundam ad Chalcedonenfem tranftuliffe: Martinum
quintum præfidentibus fuis in Concilio Senenfi poteftatem transferendi

Cominent,

Itulus clarus eft.

rum

Commentaria Cardinalis Cajetani.

40 gloff.z. ad Theffalonic.2. Sicut in Chrifto eft plenitudo divinitatis, ita in
antichrifto plenitudo malitiæ. Si enim in antichrifto habitabit plenitudo Objectio 3.
malitiæ Luciferi, fequitur, quòd erit perfectior in malitia,quàm quicun-
que alii mali tàm dæmones, quàm homines, & confequenter eft caputra-
tione perfectionis, tam dæmonum, quàm hominum malorum. In oppo-
fitum eft, & quia abfurdum eft ponere antichriftum caput dæmonum, &
quia antichriftus, cùm fit viator purus, non poteft poni caput malorum
in termino,quales funt dæmones, cùm quilibet damnatus, utpote omninò
pertinax, & inflexibilis ad bonum, fit pejor quocumque viatore: ficut
è contra quilibet beatus melior eft quocumque puro viatore, juxta illud
Matth.11. Qui autem minor est in regno calorum, major eft illo, fcilicet,
Joanne Baptifta.

¶ In corpore articuli eft unica conclufio refponfiva quæfito, Anti-
chriftus eft omnium malorum hominum caput fecundum perfectionem
tantum. Hæc conclufio habet tres partes, unam affirmativè, quòd eft o-
mniam caput fecundum perfectionem, & duas negativè, & quòd non eft
caput fecundum ordinem, nec fecundum virtutem tàm interiorem,quàm
exteriorem, juxta tres modos, quibus poteft dici caput fecundum fimilitu-
dinem ad tres conditiones capitis,fcilicet, ordinem,virtutem, & perfectio
nem. Et proptereà in litera probatur proceffu divifivo fic, quòd primò re-
petitur trimembris, ac fufficiens divifio conditionum, fecundum quarum
fimilitudinem caput dicitur in facris literis myfticè. Deinde excludit figil-
latim duo membra, fcilicet, fecundum ordinem, & fecundum virtutem, so
tàm intùs, quàm extrà, & fic concludit tertium membrum, fcilicet, fecun-
dum perfectionem.

Ad hoc dicitur, quòd proculdubiò antichriftus non eft caput dæmonu Refol.que, malorum, fed hominum tantùm, quia nec ordine, nec virtute, nec perfe&tione illos excedet in malitia, cùm fit futurus purus viator,ac per hoc non habiturus ita malam voluntatem, ficut habent dæmones, qui in quolibet opere fuo funt mali adeò, quòd etiam naturalibus actibus apponunt circumftantias malas. Antichriftum autem nihil prohibet operaturum aliquid de genere fuo bonum fine mala operis circumftantia, puta, quia honorabit parentes, & hujufinodi. Unde & Angelum cuftodem habebit, perfuafurum quandoque,ut ab aliquo defiftat malo. De diabolo autem aliud eft dicendum abfolutè, & aliud infra expofitionem præfentis literæ, nam abfolutè verum eft, quòd Lucifer eft caput omnium malorum, tàm dæmo num, quàm hominum, quod facilè deduci poteft utendo ratione feptimi articuli. Secundum præfentem autem literam diabolus dicitur caput o mniŭ malorum hominum ita, quòd tàm in feptimo, quàm in octavo articulo non eft fermo, nifi de malis hominibus. Et ly diabolus non fumitur pro aliquo uno diabolo folo,fed pro toto ordine diabolico,vel meliùs pro Lucifero, ut continet totum ordinem diabolicum ita,quòd fenfus eft, quòd diabolus, hoc eft, Lucifer cum fuis, vel ordo diabolicus eft caput omnium malorum hominum. Et huic fenfui atteftantur tentationes hominum, quæ object. non ab aliquo uno diabolo fiunt. Unde patet refponfio ad duas primas objectiones.

Ubi, quia proceffus clarè patet in litera,nota, quòd Auctor,licèt quæ-
rat,an antichriftus fit caput omnium malorum hominum: quia tamen
hoc ex auctoritate conftat fic effe, refpondet ad id, quod eft obfcurum in
hoc quæfito, fcilicet, qua ratione fit caput omnium hominum malorum,
& dicit, quòd ratione perfectionis. Nec hoc exorbitat ab arte: quoniam,
ut patet 2. Pofte. omnis quæftio eft quæftio medii conftat autem, quod
quid eft effe medium ad omnem quæftionem folvendam. Ratio autem,
qua antichriftus eft caput omnium malorum, eft quod quid eft effe capitis
in antichrifto refpectu omnium malorum. Confirmat autem litera con- 60
clufionem illatam ex auctoritate Gloffa, quam etiam declarat, tollens fal-
fum fenfum, qui poffet ex illa accipi, & clarè patent omnia. Et demùm
declarat, quo pacto mali priores antichrifto fecundum tempus fe habent
ad ipfum, fcilicet, ut figura quædam, ut ex gloffa fuper illud: Nam myste-
rium jam operatur iniquitatis, dicitur. Ubi perfpicere potes, effe inter
antichriftum, & alios malos ipfum præcedentes non folùm fimplicem ha-
bitudinem perfecti ad imperfectos, quia ille perfectionem omnis malitiæ,
ifti minùs mali,fed effe talem modum habitudinis imperfectionis, quo, sci-
licet, figura eft imperfectior figurato ita, quòd antichriftus eft caput præce-
dentium malorum ratione perfectionis, & quia in ipfo eft plenitudo mali-
tix, in aliis pars aliqua malitiæ, & quia ipfe eft, ut veritas malitiæ, illi, ut
figura tantæ futuræ malitiæ. Et proptereà dicitur operari jam myfterium
iniquitatis quia iniqui operantur malum, non folùm fecundum fe, fed,
ut figura malitiæ fui capitis. Figura enim myfterium eft refpectu figurati,
& figuratum operari dicitur non fecundum fe, fed fecundum fe figurantes,
quandò ad ipfum figurandum operantur, ut contingit, quando mali ini-

que agunt.

:

Memento hic doctrinæ acceptæ in 5. Metaphyfic.quòd perfectum, &
imperfectum transferimus etiam ad mala, dùm dicimus perfectum la-
tronem, & perfectum tyrannum, & hujufmodi. Sic namque hic dici-
mus antichriftum effe caput ratione perfectionis, quia fcilicet perfectè
malus.

¶ Num Antichriftus fit caput omnium malorum, tàm dæmonum,
quam hominum.

Queftio.
09
O
Ccurrit hic dubium, an Antichriftus dicatur caput omnium malorum,
tàm dæmonum, quàm hominum,an hominum tantùm. Et eft ratio
Objeto, dubii: quia in litera numquam reftringuntur membra antichrifti ad malos
homines, fed abfolutè dicitur caput malorum, & quod plus eft, dùm in
Dig. 2. litera diftinguuntur articuli hujus quæftio. poft locatum articulum fepri-

70

So

Sol.1.2:

¶ Ad tertiam autem dicitur, quòd in antichrifto ponitur plenitudo Sol 3.96. malitiæ non fimpliciter, nec Luciferi, fed inter homines, ea ratione quia in eo eft diabolus, hoc eft, diabolicus ordo fecundum plenum effeétum malitiæ.

In refponfionibus ad primum, & fecundum fimul, dubium occurrit, Dubit, quia in refponfione ad primum dicitur, diabolum, & antichriftum non effe duo capita, fed unum caput: in refponfione autem ad fecundum dicitur, antichriftum effe membrum diaboli. Hæc enim fibi invicem adverfantur, quia, fi Antichriftus eft membrum diaboli, oportet, diabolum effe caput Antichrifti, ac per hoc Antichriftus eft caput fubordinatum altiori capiti, fcilicet, diabolo : & fic Antichriftus, & diabolus funt duo capita.

Ad hoc dicitur, quòd diabolus poteft dupliciter confiderari, fcilicet, fecundum fe, velur eft in Antichrifto. Si fecundum fe,fic Antichriftus, & Ref.1.dub. diabolus funt duo capita, quorum unum fubordinatur alii, f. Antichriftus diabolo, & hoc dicit refponfio ad fecundum. Si autem confideretur diabolus, ut eft in Antichrifto, fic ambo funt unum caput, & fic verificatur refponfio ad primum. Vel, & meliùs refpondetur,quòd diabolus,& Anti- Refol. 2. chriftus dupliciter confiderari poflunt, primò in ordine ad multitudinem melior malorum hominum (de quibus eft termo) & fic ambo funt caput unum jufd.dubie• corporis unius. Et hoc directè intendit refponfio ad primum, dùm duo capita unius,& ejufdem omninò corporis my flici excludit. Secundò confiderantur inter fe, & fic Antichriftus refpectu diaboli eft membrum, diabolus autem caput ejus,ficut Deus caput Chrifti, cum quo ftat, quòd refpectu multitudinis malorum hominum Antichriftus eft caput, & fic Antichriftus eft caput fubordinatum altiori capiti, qui diabolus eft. Et hoc dicit refponfio ad fecundum.

mum, an diabolus fit caput omnium malorum, locando hunc octavum di-
citur, an antichriftus etiam poffit dici caput omnium malorum. Ubi ap-
ponendo ly etiam, oftendit, quòd ad cofdem omnes malos refert anti- 90
chriftum, ad quos retulerat diabolum conftat autem, diabolum effe ca-
put omnium malorum, tàm dæmonum, quàm hominum. ergo antichri
fus etiam erit caput eorundem. Et confirmatur ratione ex auctoritate

10

præter divinam.

¶ Secundò. Utrum habuerit fcientiam, quam habent beati,
vel comprehenfores .

1

¶ Tertiò. Utrum habuerit fcientiam inditam, vel infu-
fam.

¶ Quartò. Utrum habuerit aliquam fcientiam acquifitam.

Utrum Christus habuerit aliquam fcientiam præter divinam.

D PRIMUM fic procedi- 20

tur. Videtur, quòd in... Chrifto non fuerit aliqua fcientia præter divinam. Ad hoc enim neceffaria eft CONC ONCL. Oportuit, fcientia, ut per cam aliqua cognofcanin Chrifto effe ali- tur : fed Chriftus per fcientiam diviquam fcientiam crea- nam cognofcebat omnia. fuperfluum igitur fuiffet, quòd in eo effet alia

tam præter fcientiam increatam.

fcientia.
PROB. Primò .
Quia perfectio animæ 2. Præt. Lux minor per majorem of-
¶
Chrifti, quam imper- fufcatur : fed omnis fcientia creata
fectam relinquere, in-

conveniens erat, fcien- comparatur ad fcientiam Dei increa-
tiam creatam exigebat: tam, ficut lux minor ad majorem. ergo
Secundò Quia aliter in Chrifto non refulfit alia fcientia
Chriftus haberet animā

intellectivam fruftrà, quàm divina.

Tertiò. Quia nihil na

3. Præter. Unio humanæ naturæ ad
turaliu Chrifto defuit: divinam facta eft in perfona, ut ex fu-
& aliqua fcientia, ideft,
* Ponitur autem in.
cognitio pertinet ad ani prà dictis patet.
Chrifto fecundum quofdam quædam

mæ humanæ naturam.

m

1. DE MINORI. fcientia unionis,per quam fcilicet Chri-
Sed Christus. B. Ut ftus ea, quæ ad myfterium incarnationis
Deus.§.Tunc nihil, &c.

Nam,licèt ipfe,ut Deus, pertinent, pleniùs fcivit, quàm aliquis
cognofceret omnia per alius. Cùm ergo unio perfonalis conti-
fcientiam divinam: ta- neat duas naturas, videtur, quòd in
men per candem nihil Chrifto non fint duæ fcientiæ, fed una
cognofcebat, ut homo; fcientia pertinens ad utramque natura.
Hic enim actus, fcilicet,
intelligere per divinam SED CONTRA eft, quod Ambro-
fcientiam,non potuit ef- fius dicit in libro de Incarna. * Deus in
In lib.de fe animæ humanæ Chri-
incar. Do. fti, &c. ut in textu.
carne perfectionem naturæ affumpfit hu-
Càmedio II. m MAJOR. Lux mana,fufcepit fenfum hominis,non fenfum
minor per majorem of- carnis inflatum: fed ad fenfum hominis
fufcatur. R. Si fint ejuf- pertinet fcientia creata. ergo in Chri-
nihil, &c. Nam fcientia fto fuit fcientia creata.

& increata in RESPONDEO dicendum,quòd,ficChrifto funt diverfi or- ut ex fupradictis* patet, filius Dei dinis ut declaratur in humanam naturam integram affumpfit, III. DE MINORI, ideft, non folùm corpus, fed etiam aniQuædam fcientia unio- mam, non folùm fenfitivam, fed etiam nis. R. Exiftens eadem rationalem. Et idcò oportuit,quòd hacum fcientia unitorum. beret fcientiam creatam propter tria. S. Et hæc e fciétia creata in anima Chrifti unita Primò quidem propter anima perfectiodivinæ perfonæ ; per qua nem. Anima enim fecundum fe confcientiam ipfe Chriftus fiderata eft in potentia ad intelligibilia illam, ideft, ad myfte cognofcenda: eft enim, ficut tabula, in rium incarnationis per- qua nihil eft fcriptum, & tamen poffibitinent, pleniùs fcivit, le eft in ca fcribi per intellectum poffibiquàm aliqua creatura Tunc nihil, &c. ut palem, in quo eft omnia fieri, ut dicitur in *Lib., de tet. Nam cum hoc ftat, tertio de Anima. * Quod autem eft in anima,tex. quòd ex parte unionis potentia, eft imperfectum, nifi reducanon poffit poni in Chri- tur ad actum. Non autem fuit conve- 80 fto aliqua fcientia differens à fcientia prædicta niens, quòd filius Dei humanam natuanima Christi ( ut putat ram imperfectam affumeret, fed perfeargumentum) & con- &tam, utpote qua mediante totum hufequenter, quòd nulla manum genus ad perfectum erat redufit in ipfo fcientia per cendum. Et ideò oportuit,quòd anima Chrifti effet perfecta per aliquam fcien

tiam, quæ effet propria perfectio ejus. Exart, habes primò: Uilites
Et ideò oportuit in Chrifto effe tionem interimas hære. D.
aliquam fcientiam præter fcientiam di- fim Macarii (ut in fex-
vinam , alioquin anima Chrifti effet tur) dicentis. In Chrifto
imperfectior animabus aliorum homi- non effe duas operatio-
num. Secundò, quia, cùm quælibet nes. Et loquitur de ope-
res fit propter fuam operationem, ut di- Nam ibi fimul dicit in
citur in fecundo de Ca. fruftrà haberet ipfo non effe duas volu- * Lib. de
Calu, text.
Chriftus animam intellectivam, fi non tates. Ex quo fequeba- 17.10.1,
tur fecundum illum, in
intelligeret fecundum illam, quod per- Chrifto non effe duo
tinet ad fcientiam creatam. Tertiò,quia velle, nec duo intellige-
aliqua fcientia creata pertinet ad animæ re: & confequenter nec
humanæ naturam,fcilicet,illa, per quam duas fcientias, f. unam
naturaliter cognofcimus prima princi- creata. Secundò habes:
pia, fcientiam enim hic largè accipimus quomodò per rationem
pro qualibet cognitione intellectus hu- oftendas, hanc meritò
mani. Nihil autem naturalium Chrifto damnari ab eadem sexta
defuit, quia totam humanam naturam per hoc, quòd ideò eu,
fynodo in eadem actio.
fufcepit, ut fuprà dictum est.
& duos, aut tres ejus di-
fcipulos ipfi confentien- *q.5.& 6.
tes exilio relegatos cora

*

Et ideò in fexta Synodo damnata cft pofitio negantium in Chrifto effe duas fcientias, vel duas fapientias.

AD PRIMUM ergo dicendú,quòd Chriftus cognovit omnia per fcientiam divinam operatione increata, quæ eft ipfa Dei effentia: Dei enim intelligere eft fua fubftantia, ut probat * Philofophus 12. Metaph. Unde hic actus non potuit effe animæ humanæ Chrifti, cùm fit alterius naturæ. Si igitur non fuiffet in anima Chrifti aliqua alia fcientia præter divinam, nihil cognoviffet, & ita fuiflet fruftrà affumpta, cùm omnis res fit propter fuam operationem.

17.ab eadem fynodo explicatur myfterium Dominicæ incarnationis in concurriffe naturas, unitate perfonæ duas duas naturales volunta 39.40.3. tes, & duas naturales operationes indivise,infecüdum fanétorum patru doctrinam in Chrifto copulatas. Item daAd fecundum dicendum, quòd, fi mai à Jo.1. Verbi caro factum eft, &c. plenum duo lumina accipiantur ejufdem ordi- gratia, & veritatis. Per nis, minus offufcatur per majus, ficut hoc enim demonftrat lumen folis offufcat lumen candele,quo- bi,& carnis refultavit in quòd ex unione illaVerrum utrumque accipitur in ordine illu- anima Chrifti & gratia, minantis. Si verò accipiantur duo lu- &veritas.Gratia quidem nina ita, quòd majus fit in ordine illu- in effentia anime, 9.7.4. minantis, & minus in ordine illuminati, tellectu ejufdem.Et hæc minus lumen non offufcatur per majus, eft fcientia creata. Tertiò fed magis augetur, ficut lumen acris per vides: quomodò, &c. lumen folis. Et hoc modo lumen fcientia non offufcatur, fed clarefcit in anima Chrifti per lumen fcientiæ divinæ, quæ eft lux vera illuminans omnem hominem venientem in hunc mundum, ut dicitur Joann. 1.

Ad tertium dicendum quòd ex parte unitorum ponitur fcientia in Chrifto, & quantum ad naturam divinam, & quantum ad humanam ita, quòd propter unionem, fecundum quam eft eadem hypoftafis Dei, & hominis,id, quod eft Dei, attribuitur homini, & id, quod eft hominis, attribuitur Deo, ut fup.dictum est. * fed ex parte ipfius unionis non pot-.... eft poni in Christo aliqua fcientia. nam unio illa eft ad effe in perfonale, fcientia autem non convenit perfonæ, nifi ratione refpon alicujus naturæ.

Commentaria Cardinalis Cajetani.
90

In corpore tria fiunt. Primò repetitur integritas naturæ affum-
præ pro radice conclufionis.Secundò refpondetur quæfito unica affirmativa
conclufione (fcilicet, oportet in Christo effe fcientiam creatam ) tribus ra-
tionibus fuper dicto fundamento fabricatis probando illam. Tertiò con-
firmatur conclufio auctoritate facri Concilii, reddendo illius rationem.
Omnia clara funt in litera.

In refponfione ad primum ejufdem articuli dubia duo occurrunt Dub. 1. circa illud, unde hic actus non potuit esse animæ humanæ Chrifti, cùm fit alterius naturæ. Primum quidem circa id, quod dicitur de impoffibilitate actus intelligendi divini, quòd fit actus intelligendi animæ Chrifti, nam multi reputant hoc effe poffibile. Secundum circa dicti rationem, fcilicet, cùm fit alterius naturæ, quoniam non apparet, quantum valeat.