et ipse corpore requiescit, silvam quandam, quæ cognominatur Drosilonis seu Javernandus (1), quæ aspicere visa est ad villam, quæ Juviniacam (2) nuncupatur, in eodem comitatu, ob emolumentum scilicet supernæ retributionis perpetua delegatione transferimus, hanc transferando jugiter. (3) concedimus, quæ silva circumcirca communi terra et silva est penitus circumdata. Eodem modo ad præserviendum, et ad illam silvam custodiendam seu necessitatibus monachorum in prædicto cœnobio Domino famulantium obsecundantium, damus ibi duos mansos, et dimidium in loco, qui Leriacum (4) dicitur, æterna firmatate largimus, cum mancipiis quæ his adnotantur vocabulis : Petrus, Cidricus, Lamfredus, Ardearius, Flogerius, Ingefridus, Theodericus, Joscius, Rosaus, Bechol, cum eorum uxoribus, filiis et filiabus.

Unde et hoc altitudinis nostræ præceptum fieri mouachis prædicti monasterii darique jussimus, per quod inevitabiliter decernimus, et firmissima stabilitate jubemus, ut eadem silva, mansi quoque vel et mancipia omnibus sæculi supervenientibus temporum vicissitudinibus jugiter sint, dicantur et computentur, et inter cæteras res et mancipia sæpedicti coenobii jugi lege computentur.

Ut vero hæc largitionis nostræ concessio et traditionis donatio firmiorem constantiæ accipiat in Dei nomine emolumentum, manus nostræ propriæ accepit firmamentum, et sigilli nostri signum. Signum Karoli, gloriosissimi imperatoris augusti.

Mancio, indignus levita, ad vicem Gozleni scripsit.

Data III Kalendas aprilis, indictione decima, anno trigesimo septimo regnante Karolo, gloriosissimo rege, imperii vero secundo. Actum Compendio palatio in Dei nomine feliciter. Amen. Boso ambasiavit.

(Inventaire de Montier-la-Celle, fo 40 vo, Arch. de l'Aube; Camuzat, Promptuarium, fo 21 vo; D. Bouquet, VIII, 659.)

(1) Javernant, Aube, arrondissement de Troyes, canton de Bouilly. (2) Jeugny, ibid.

(3) Le manuscrit porte ad hentem Luuzcam, leçon évidemment vicieuse. On n'a pu jusqu'ici découvrir la bonne. L'original est perdu.

(4) Lirey, Aube, arrondissement de Troyes, canton de Bouilly.

XIII.

Charte-notice constatant la tradition de Chaource au comte Robert, par le comte Eudes, son frère. ..

25 octobre 877.

In nomine sanctæ et individuæ Trinitatis.

Carolus, imperator augustus, pro æterni regis amore dedit fideli suo Roberto villam Cadusiam, quæ est in pago Tornodrinse, cum omnibus rebus ad se pertinentibus, scilicet tam in mancipiis utriusque sexus, quam silvis, pratis, pascuis, aquis, aquarumque decursibus; et, eo donante, præcepit Odoni, comiti, fratri Roberti, consignare vel tradere. Predictus vero comes Odo, cum Tournodrensis ejusdem villæ pagensibus subternominatis, jam fato Roberto publiciter tradidit, in vice domini Caroli, imperatoris, ad possidendam, habendam, tenendam, vendendam, dominandam, vel cui voluerit, derelinquendam.

Data et traditio facta octavo kalendas novembris, indictione XI (1). Hæc sunt nomina de pago Turnodrinse qui ad hanc traditionem adfuerunt Bertraldus, Ardebertus, Victor, Bertaldus, Franco, Sarebertus, Fredericus, Reu. . . . Valterus, Bernardus, Etbertus, Bobinus, Arorardus, Ingelbodus, Boso, Adilo.

(Voyage paléographique dans le département de l'Aube, p. 67–68.

XIV.

Bulle du pape Jean VIII, pour l'abbaye de Montiéramey, située au territoire de Troyes, dans le royaume de Bourgogne,

16 septembre 878.

Johannes, episcopus, servus servorum Dei, filio Rotfredo, religioso abbati [de] cenobio Sancti Petri, sito in loco, qui vulgo vocatur Mansus Corbonis, et nunc Nova Cella, in territorio Tri

(1) L'indiction XI correspond à l'année 878, mais il s'agit probablement ici de l'indiction constantinienne qui commençait au 24 septembre. A partir du 24 septembre 878, l'indiction constantinienne est XII.

cassino, in regno Burgundiorum, successoribusque tuis in perpetuum.

Convenit enim nostrum pontificium, ut quanto supra universos eminet dignitate, tanto magis eniteat pre omnibus serenissima pietate quatinus, cum illi est licere, quod misericorditer libet, qualiter libitum sit, ex utraque parte pium illi decernere decet.

Immo postulastis a nobis, ut prefatum monasterium sine ecclesiastico sineque publico munere aliquo sub nostra apostolica persisteret tuitione. Nos vero, vestram religiositatem intelligentes, cum apud Trecas synodum pro universarum Dei ecclesiarum negociis celebraremus, statuentes volumus, apostolicaque auctoritate firmantes decernimus, ut nullus episcoporum nullusque minister publicus vel officialis eorum aliquando ex hoc monasterio vel ex quibuscumque prediis ipsius decimas exigat, aut censum aliquem super eodem exposcat, exceptis illis XX denariis, quos in festo beati Petri ipsius territorii comiti dare debetis. Sed cuncta, que ibi oblata sunt vel offerri contigerit, tam a vobis, quam ab eis, qui in eodem loco in officio abbatis vel conversatione religiosa succrescunt, seu qui pro anime sue remedio ibidem oblationes suas obtulerint, a presenti tempore illibata et sine inquietudine volumus et apostolica auctoritate possidere sanccimus. Itemque constituimus, ut, obeunte abbate predicti monasterii, non alius ibi quacumque obrectionis astutia ordinetur, nisi quem consensus monachorum secundum timorem Dei et institutionem regularem sancti Benedicti elegerit. Hoc quoque capitulo presenti subjungimus, ut locum avaricie secludamus, nullum de regibus, nullum de sacerdotibus, vel quemcumque fidelium, per se suppositamve personam, de ordinatione ejusdem abbatis vel clericorum aut presbiterorum, vel de largitione chrismatis, aut consecratione basilice, aut de quacumque commoditate spiritualis aut temporalis obsequii, sive quibuscumque causis ad idem monasterium pertinentibus, audere in auro, vel alia qualibet strene commoditate vel exenii loco quicquam accipere, neque eundem abbatem ordinationis sue causa dare presumere, ne occasione ea, que a fidelibus pio loco offeruntur aut jam oblata sunt, consumantur. Neque episcopus civitatis ipsius parrochie, nisi ab abbate ipsius monasterii invitatus, ibidem publicas missas agat, neque stationes in cenobio eodem indicat, ne servorum Dei quies quoquo modo populari conventu valeat perturbari; neque paratas aut mansionatus exinde presumat exigere. Susceptionem autem fidelium et religiosorum ac benefacientium et facultatum non modo ibidem gratis fieri denegamus, verum etiam suademus.

Si quis vero sacerdotum, judicum atque secularium personarum, hanc constitutionis nostre paginam agnoscens, contra eam venire temptaverit, potestatis honorisve sui dignitate, percussus apostolico anathemate, careat, reumque divino judicio se existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et, nisi vel ea que ab illo sunt male ablata restituerit, vel presumpta correxerit, vel digna penitentia illicita acta defleverit, a sacratissimo corpore Dei domini ac redemptoris nostri Jhesu Christi alienus fiat, atque in eterno examine districte ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco justa servantibus sit pax domini nostri Jhesu Christi, quatinus et hic fructum bone actionis recipiant et apud districtum judicem premia eterne pacis inveniant.

Scriptum per manum Georgii, scriniarii sancte Romane ecclesie, in mense septembrio, indictione XII († Bene valete †), xvi kalendas octobris. [Datum] per manum Walperti, humillimi episcopi sancte Portuensis ecclesie, anno Deo propitio pontificatus domini nostri Johannis, summi pontificis et universalis pape, in sacratissima sede beati Petri, apostoli, sexto.

(Copie du XVe siècle, Arch. de l'Aube. Cf. Bibliothèque de l'Ecole des Chartes, 3a série, t. V, p. 281-283.)

XV.

Charte du duc Boson pour Montiéramey.

25 juillet 879.

....

Ego Boso, Dei gratia id quod sum, necnon et dilecta conjux mea Hirmingardis, dilecta conjux mea, proles imperialis ........ In pago Laticense mansum indominicatum in villa, quæ Lentiscus vocatur, cum omnibus ibi aspicientibus.....

Ego in Deo nomine Boso hanc cartam donationis subscripsi et firmare rogavi. Hirmengardis, proles imperialis, consensi. S. Richardi, comitis..... Ego Stephanus, archicancellarius, jubente inclyto et illustri viro domno Bosone sive conjuge ejus domna Hirmingarde, hanc cartam scripsi et subscripsi.

Datum VIII kalendas augusti, anno incarnationis domini nostri Jesu Christi DCCCLXXVIIII, anno I post obitum Hludovici, gloriosissimi regis, in Dei nomine feliciter. Amen.

`(Extrait d'un cartulaire de Montiéramey par Duchesne, Histoire de la maison de Vergy, preuves, p. 12.)

XVI.

Charte du comte Adélerin, abbé de Saint-Loup de Troyes, pour la translation de cette abbaye.

1er mars 891.

Adelerinus, abbas Sancti Lupi, Raginario, archiclavi, cæterisque canonicis ecclesiæ S. Lupi famulantibus.

Notum esse volumus omnibus filiis sanctæ Dei ecclesiæ, quia, cum tota pene paganorum crudelitate popularetur Gallia, eadem rabie grassante, Trecorum conati sunt tangere limina. Quorum adventu cives ejusdem urbis paventes, qua quisque potuit, parte aufugerunt. In suburbio autem præditæ civitatis corpus beati Lupi in magna gloria et diligenti cura a Raginario, ejusdem ecclesiæ archiclavi, et a reliquis clericis nobiliter servabatur, qui omnes uno consensu glebam sancti viri suis humeris ad tuta detulere loca. Pagani vero urbem captam incendio tradiderunt, vastantes cuncta et diripientes omnia. Quibus recedentibus, qui a proprio solo olim discesserant, dulcia cœperunt invisere loca, et urbem, quam nudam dimiserant, necessitate cogente, licet sero, et turribus et seris obfirmaverunt. In qua jam dictus Raginarius una cum consensu Bodonis, XXXIX episcopi Trecorum, et Adelelini, illustris comitis et abbatis S. Lupi, juvantibus et opem ferentibus ejusdem ecclesiæ clericis, in proprio sui juris solo infra muros prædictæ civitatis ecclesiam construxerunt, in qua etiam condigno honore sacrum corpus beati Lupi posuerunt, quia eam, in qua prius extra muros fuerat humatum, feritas et immanitas Marcomannorum flammis adusserat. Placuit itaque et visum est eis ob firmitatis indicium literas accipere, ut nemo per succidua tempora comitum aut abbatum et ministrorum quisquam reipublicæ eorum infringere aut inquietare præsumat claustra, quæ in eorum allodio noscuntur fuisse constructa. Omnia autem ædificia vel structuras, vel quidquid desuper ædificari contigerit, liceat habere, possidere, tradere, vendere, et facere sicut ex aliis rebus suæ proprietatis, excepta domo in qua sanctum beati confessoris quiescit corpus.

Ac postmodum bonorum hominum manibus est carta roborata, ut stabilis maneat et inconvulsa. Si quis vero obviare huic rationi præsumpserit, igne perpetuo cum Juda, traditore Domini, aduratur, nisi digna satisfactione correxerit.