Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

cum cereis ardentibus cantando O martyrum gemma, et ante altare ad modum coronæ cum versu et prosa a tribus diaconibus finiatur : quo finito incipiatur Te Deum, etc., ut supra. In festo S. Joannis evangelistæ eosdem ritus processionales describit Ordinarium Rotomagense ms.

rum ritus fusius explicat Ordinarium ecclesiæ metro- A pergant ad vestiarium, qua finita exeant de vestiario politanæ, ubi inter cætera in festo S. Stephani præscribitur, ut in processione (si festum in Dominica evenerit) diaconi in cappis sericis sint in superiori parte processionis versus portam S. Romani, et omaes 119 alii sint cappis suis nigris versus pulpitum : et ita fiat a sacerdotibus et pueris in die S. Joannis et SS. Innocentium. Item ut ad missam omnes diaconi in cappis in medio chori chorum regant; ut diaconus legal epistolam: Stephanus plenus, et in loco ubi dicitur: Clamavit voce magna dicens, duo diaconi cantent prosam: Stat ut agnus inter lupos. Tres diaconi : Sederunt principes. Adjuva me. Ut omnes diaconi cantent: Alleluia. Ecce video coelos, in medio chori in modum coronæ, etc.; denique ut lecto Evangelio pronuntiet quidam diaconus in cantu:

Credo in unum Deum. PR.

(120) Cum antiphona et Gloria Patri, memoria Nativitatis. In Ecclesia Rotomagensi fit memoria Nativitatis cum antiphona, versu et oratione, sublato versu Gloria Patri.

(121) Deinceps procedentibus sacerdotibus. Magna S. Joannis antiquitus apud nostrates presbyteros veneratio cujus variæ rationes peti possunt ex variis ejus prærogativis, quæ sacerdotali ordini Badmodum conveniunt. Sed hæc potissimum arridet,

C

quod solus inter apostolos senioris nomen epistolis suis præfixerit. De missa matutinali in nativitate S. Joannis Baptistæ vide Amalarium De officiis ecclesiasticis, lib. 1, cap. 38. PR.

Hæc autem missa peculiaris erat et omnino diversa ab ea quæ post Tertiam celebratur, ut ex Missali Parisiensi ms. 300 circiter annorum planum est, et ex veteri Ordinario ms. canonicorum regularium S. Laudi Rotomagensis.

(122) Sacerdotes utantur casulis. Quantum istæ casulæ a nostris differrent colligi potest ex Rabano

Diaconi procedant cum cereis. Scilicet ad altare S. Stephani, ut habetur in Ordinario Rotomagensi ms., p. 20 Finitis Vesperis, omnes diaconi ecclesiæ in superliciis, tenentes cereos ardentes in manibus veniant per chorum cum processione bini et bini usque ad altare S. Stephani, cantando responsorium: Sancte Dei pretiose. Tres diaconi cantent versum : Ut tuo. Quo finito incipiatur antiphona: Beatus Stephanus, levita. Tres diaconi & Gloria, etc. Oratio: Omnipo. tens sempiterne Deus. In reditu, ant. Nesciens mater, vel responsorium de S. Maria ad placitum, et finiatur. 1 De institut. cleric., c. 21, De casula. Septimum in choro. Duo diaconi cantent Post partum, vel Speciosa. Oremus. Deus qui salutis. Benedicamus ad placitum. Hujus processionis usus sublatus est in Rotomagensi Ecclesia; eam tamen sic describit Processionale Bajocense anno 1624 editum : Finitis ultimis Vesperis d'ei istius (scilicet Nativitatis Domini) petit processio fontes per superiorem exitum chori; sabdiaconus autem festive indutus brachium sancti Stephani cum sindone sericea, et ea rubea, defert cantaturque responsorium sequens: Lapides torrentis, etc. Hæc tantum in ecclesia cathedrali observantur. Prosa: Cœlos vidit, etc. Deinde incipit archichorista antiphonam sequentem: Infunde, etc.; postmodum progreditur processio in navim ecclesia, cantando responsorium: Felix namque, cum versu et Gloria Patri, et prosa: Inviolata. In reditu Descendit sine versu. In eodem Processionali Bajocensi habenLur processiones tribus sequentibus diebus post Vesperas et Tertiam. In veteri vero Ordinario, seu Ceremoniali ms. canonicorum regularium S. Laudi Rotomagensis ordinis S. Augustini, post Vesperas et Laudes.

(119) In matutinis ut præcedenti nocte pulsentur campana. 120 Festum S. Stephani nunc more duplici celebratur; invitatorium a duobus cappatis canitur qui chorum regunt in nocturnis et Laudibus. Sequentes ceremonia scilicet in festis S. Stephani, S. Joannis evangelista, et sanctorum Innocentium penitus obsolevere. Non incongruum tamen nobis videtur referre quæ in Ordinario ms. habentur in hac festivitate. Dum nona lectio legetur omnes diaconi

D

(inquit) sacerdotale indumentum est, quod casulam vocant: dicta est autem per diminutionem a casa, eo quod totum hominem tegat: Græci planetam nominant. Cui consonat Gemma animæ, De antiq. ritu miss., 1. 1, c. 207, De casula. Casulæ antiquitus erant rotundæ, et limbus earum super brachia errabundus totum corpus circumibat. Hujusmodi duæ in sacristia ecclesiae cathedralis Rotomagensis asservantur casulæ, de materia quidem plicabili (ut indicat Rituale Rotomagense) quarum altera 121 quæ est violacei coloris utitur celebrans in Sabbato sancto Pascha, et vigilia Pentescotes, dum leguntur prophetiæ; alteram vero coloris albi induit sacerdos cantaturus genealogiam in festis Natalis Domini et Epiphaniæ, ut venerandæ hujus antiquitatis usus omnino non depereat. Eapropter Rituale Rotomagense præcipit ut sacrarum vestium ea forma servetur, quam Patrum institutio, et cathedralis ecclesiæ veneranda præscribit antiquitas, videlicet ut casulæ seu planetæ in tantam hinc inde amplitudinem extendantur, ut brachia tola sallem oblegant; ideoque ex commoda et plicabili materia fiant, ut facile per fimbrias levari possint, nec celebrantem impediant. p. 1, pag. 386. Hæc retulisse sufficiat, ut inde discant qui ecclesiasticis ornamentis provident hodiernum usum non tenere, sed potius ecclesiasticis legibus obtemperare, et ad veteren formam ea reducere.

(123) Incipiente officio 'infantum. Id est puerorum. Sic Carthaginenses lectores infantuli apud Victorem Vitensem lib. II, et in Martyrologio ad 1 Idus Julii. De officio infantum, quod diutius in Ecclesia viguit

plura Ordinarium hac die, (PR.) quod post observa- A tiones ex eodem Ordinario Rotomagensi ms. describimus.

(124) In festo S. Silvestri 6 primæ lectiones de sanclo, tres ultimæ de Nativitate. Idem habetur in Breviariis Rotomag. a. 1491 et 1578, quibus Ordinarium Rotomagense ms. concordat de lectionibus pariter et missis, et Ordinarium ms. canonicorum regularium S. Laudi Rotomagensis. Nunc tres primæ lectiones de Epistola ad Romanos, tres secundi nocturni de Vita sancti Silvestri, et tres tertii nocturni de expositione in Evangelium: Sint lumbi; et vice versa missa matutinalis de Nativitate, major de S. Silvestro celebratur.

(125) Lectiones tres cum tribus responsoriis. Hodie novem in Breviario Rotomagensi lectiones cum totidem responsoriis leguntur.

(126) Cum Laudibus et sequentia. Sequentia et Laudes ex hac missa sunt ablatæ.

(127) Sancti Joannis octavæ ut festum apostoli, Nunc ut festum Dominicale recolitur, sicut et octavæ sancti Stephani et sanctorum Innocentium.

(128) Dies circumcisionis celebretur ut festum S. Joannis. More 122 triplicis 2 classis celebratur in Ecclesia Rotomagensi. Ad Vesperas duo cappis induti chorum regunt, responsorium a quatuor in cappis decantatur, et duo de majoribus thurificant altare. Similiter ad Matutinum quatuor in cappis invitatorium canunt et nonum responsorium, et per Nocturnas et Laudes chorum regunt. Ad missam cantor in cappa intonat introitum, duo cappati de secunda sede graduale, quatuor de majori sede cappis induti Alleluia cum versu succinunt. In secundis Vesperis omnia ut in primis, sed ab uno tantum celebrante altare thurificatur.

(129) Dies Epiphaniæ ut dies Nativitatis celebretur. Excepto quod in septima tantum lectione altare thurificatur.

(130) Absque invitatorio. Idem docet Alcuinus, lib. De div. offic., tit. De Epiphania: In hac die (inquit) unum omittimus ex his quæ in Nativitate Domini celebramus, hoc est invitatorium. Idem cum Alcuino Amalarius lib. IV De Eccles. observat., c. 33, et libro De ordine antiphon., c. 24. Item Micrologus, c. 40: In Epi; hania ad Nocturnas juxta Romanum Ordinem invitatorium reticemus, ut a dolosa invitatione Herodis discrepemus. Eo die invitatorium non legitur apud Honorium Gem. animæ, nec apud Belethum, lib. De div. offic. c. 37, nec apud Durandum; libro enim sexto, c. 16, De festo Epiphaniæ ait : Invitatorium etiam non dicitur propter quatuor rationes. Et in Breviario Dominicanorum : In Epiphania ad Matutinum non dicatur invitatorium neque hymnus. Item in Ordinario ms canonicorum reg. S. Laudi Rotomagensis: Ad Matutinum invitatorium et hymnus non dicuntur. Nunc vero invitatorium dicitur, quod a 200 circiter annis in Ecclesia Rotomagensi institutum legitur ex Ordinario ms. Bigotiano, p. 33.

B

(131) Non omnino omiititur, quin in ordine psalmorum recitetur. Consonat quod legere est apud Durandum loco supra citato: Licet ergo hac die non dicatur invitatorium, tamen psalmus invitatorius, scilicet: Venite exsultemus, in tertio nocturno ad septimam antiphonam dicitur. In Breviario Dominicanorum: In tertio nocturno antiphona: Venite adoremus, etc. Psalmus ipse. Et in Ordinario ms. canonicorum S. Laudi Rotomagensis: In tertio nocturno antiphona Venite, psalmus ipse, stando vsallatvr

tolus.

(132) Sacerdos dalmaticatus et casulatus procedat. Sic legitur 123 in ordinario Rotomagensi ms. p. 33: Finito nono responsorio sacerdos revestitus sacerdotalibus vestibus cantet hoc Evangelium ante altare, et subdiaconus cum eo, sicut notatur in Nativitate Domini: Factum est cum baptizaretur. Finito Evangelio incipiat archiepiscopus, vel sacerdos hebdomadarius ante altare cum candelabris et thuribulo vsal. Te Deum.

(133) Stella officium incipiat. Per officium intellige spectaculum, seu (ut vocabant) mysterium, quo apparitionis stellæ et adorationis magorum historia populo exhibebatur. Eodem sensu accipiendum est officium sepulcri, de quo inferius in ordine Pascha. Hæc et alia sequiorum temporum inventa, quæ diutius apud majores nostros perseverasse docet Ordinarium, castigatior ætas jure postea abrogavit, ne sacri ritus in ludos scenicos et ineptias deflueC rent. PR.

D

In Ordinario Rotomagensi ms. vocatur officium trium regum; post Tertiam olim fieri solitum; illud subjungimus officio infantum.

(154) Absque Te Deum laudamus et Gloria in excelsis. Hodie dicuntur in diœcesi Rotomagensis, sicut fieri solet intra octavas.

(135) Introeuntibus chorum cantor ant. aut ǹ incipiat de sancto cujus est ecclesia. His Dominicis vacantibus ad introitum chori dicitur R Te laudant, vel Confirmatum est, aut Nesciens mater, ut notatur in Ordinario ms., vel etiam de sancto patrono, ut habetur in Processionali Rotomagensi, aut aliqua antiphona de beata virgine Maria.

(136) Vigilia vero Epiphaniæ. Hanc de vigiliæ illius jejunio Joannis sententiam olim apud nos tenuisse, processu vero temporis religiosum morem abusu, an indulgentia, exolevisse, vel inde constat, quod eadem fere legere sit in Ordinario, cum quodam tamen temperamento: [In crastino, vigilia Epiphaniæ quam plebes diverse colunt, alteri prandent, alteri jejunant, nobis autem jejunando colore congruum videtur. Quia enim tanta solemnitas nobis eminet in qua se tota Trinitas mundo præmanifestavit, oportet nos ante purificari: ] sed Ecclesia Rotomagensis non jejunal propter solemnitatem Nativitatis Domini. PR.

(137)In quibus per aliquot dies jejunamus. Hinc apparet in Ecclesia Rotomagensi olim jejunium per aliquot dies ante 124 purificationem in usu fuisse posi

institut. cler., lib. 1, cap. 54; Hugonem de S. Victore, De special. miss. observat., lib. 1, cap. 16. PR.

tum; cujus etsi vestigium nullibi apud expositores A lib. 1, cap. 1, 2, 3 et 4; Rabanum Maurum, De divinorum officiorum deprehenderimus, nec in Ordinariis nostris et officialibus libris mss., legitur tamen in Missali Parisiensi ms. 300 annorum, et in veteri Breviario ordinis Fontebraldensis: Vigilia Purificationis; quod ad jejunium proxime accedit.

(138) Ad eam clerus et populus pergant. Hodie ad aliam ecclesiam non pergit clerus, sed in motu processionis canitur hæc antiphona : Ave, gratia plena.

(139) Versus sequatur a duobus clericis cantatus. Nune a quatuor in pulpito canitur; quod in omnibus festis triplicibus observatur.

(140) Præcedente Sabbato ad Vesperas vice hymni cantetur sequentia: Cantemus cuncti melodum. Ejus loco in Sabbatis dicitur hymnus: 0 lux, beata Trinitas, in Vesperis, usque ad Sabbatum ante Domi- B nicam primam Quadragesima, quod etiam præscribit Ordinarium Rotomag. ms., p. 46.

(141) Invitatorium alleluiaticum. Invitatorium sine Alleluia canitur, cessat enim in Vesperis Sabbati præcedentis.

(142) In primo nocturno heptaticum incipiatur. Ordinarium ms. Ecclesiæ Rotomagensis : In Septuagesima incipiatur liber Genesis, et legatur tam ipse quam cæteri libri legales usque ad passionem Domini; scilicet liber Exodi, liber Levitici, liber Numeri, liber Deuteronomii, liber Josue, liber Judicum, liber Ruth, per hebdomadam tres lectiones: in secundo nocturno tres lectiones de sermone; in tertio nocturno tres lecliones de expositionibus. Breviarium Rotomagense an. 1491, p. 1: A principio Septuagesimæ usque ad C Jupassionem Domini legitur de libris Moysi, Josue, dicum, et Ruth, per ferias tres lectiones. In Rotomagensi diœcesi nunc legitur de libro Genesis usque ad Cineres; per totam Quadragesimam leguntur expositiones Patrum in Evangelia in Dominicis vero legitur in primo nocturno de libro Genesis et de libro Exodi.

(145) Matutinæ laudes cum alleluiaticis antiphonis. Hodie a Vesperis Sabbati ante Septuagesimam cantato ultimo Benedicamus Domino, et Deo gratias cum duplici Alleluia, in quocunque officio usque ad Pascha Alleluia dimittitur; Te Deum, Gloria in excelsis, ct Ite missa est non dicuntur, nisi in festis per Quadragesimam. Idem præscribit Ordinarium

ms.

125 (144) In Matutinis. Scilicet Laudibus: Laudes enim Matutinum vocabantur, ut liquet ex sacrorum rituum expositoribus; nos vero Nocturnas et Laudes quia conjunctæ fuerunt uno nomine Matutinum

vocamus.

(145) Post, Benedicamus cum Alleluia. Id ipsa Joannis ætate correctum fuit ab Alexandro II papa, qui Alleluia in Sabbato ad Vesperam jussit dimitti ante Septuagesimam, ut docet Micrologus De eccles. observat., cap. 47. PR.

(146) Septuaginta enim dies. De mystica hac dierum significatione vide Alcuinum, libro De divinis officiis, ejusque et Caroli Magni epistolas; Amalarium,

D

4

(147) Ipsa die in processione, Ecce charissimi. Hoc responsorium in pluribus Ecclesiis ob longitudinem respuitur, licet in Processionali Rotomagensi notetur, et in Ordinario ms., p. 47, in hunc modum : Sequitur processio R Ubi est Abel, cum versu et regressu. In statione. Ecce, charissimi, dies. Versus in pulpito: Ecce mater nostra. Ut videatis. Ad introitum chori Igitur perfecti sunt, cum versu et regressu (in cathedrali finitur in navi ecclesiæ, nec intrat in chorum clerus). Quibus finitis dominus archiepiscopus facial sermonem ad populum, et post cantetur Tertia

(148) Quatuor dies a sanctis Patribus sunt additi. Ut testantur Amalarius, 1. 1 De ecclesiast. officiis, C. 7, De jejunio, et Guill. Durandus Ration. divin. offic., 1. vi, c. 28.

(149) Legantur sermones Patrum. Seu homiliæ, vel expositiones Patrum in Evangelia quæ leguntur per ferias Quadragesima.

(150) Laudes mortuorum tantum celebrentur. Idem legere est apud Radulfum Tungrensem libro De canonum observantia, proposit. 20: Generalis (inquit) plurium usu est, ut Vesperæ et vigiliæ dicantur die præcedenti, et Laudes die sequenti post Matulinas. Sed post nocturnum pro defunctis, dicuntur pro iisdem Laudes in ecclesia cathedrali ante Completorium.

(151) Septem psalmi cum litania. Non dicuntur hac die post Laudes septem psalmi poenitentiales, sed post Nonam sine litania. In Quadragesima vero qualibet feria quarta dicuntur 126 quindecim psalmi graduales Laudibus peractis, feria sexta psalmi pœnitentiales septem cum litania et precibus, dummodo officium sit de feria.

(152) Prima post solis ortum cantetur. Horam indicat hymnus: Jam lucis orto sidere, etc., sed in ecclesia cathedrali hora octava Matutina cum dimidia canitur.

(153) Sexta dicta parvum intervallum fiat. Diebus jejunii et Quadragesimæ nullum fit intervallum, sed statim dicitur Noua, quæ sua hora dicenda est (ut notat Joannes Abrincensis). Quæ autem sit hora qua Nona dicenda sit, vix ullus antiquarius ignorat: est enim tertia pomeridiana : ipsa hora dicitur Nona in ecclesia cathedrali, sed diebus jejunii quatuor horis anticipatur, scilicet una antemeridiana. In Quadragesima expleta Nona quæ tertia post meridiem hora cantabatur, postea missa, et Vesperæ psallebantur, quibus expletis clerus et populus ad refectionem, eamque unicam, pergebant, ut testantur S. Basilius, orat. 1, De jejunio; S. Joannes Chrysostomus, homil. 10 in Genesim; S. Augustinus, serm. 56 de temp.; S. Ambrosius, serm. 33; S. Bernardus, serm. 3 in Quadragesima; Micrologus De rebus ecclesiasticis, c. 49, et concilium Rotomagense A.

C. 1072, præsidente Joanne II, canone 20 idem præ- A prima legitur psalterium hoc modo. Recepta cum pro

cipit: Statum est ut nullus in Quadragesima prandeal antequam hora nona peracta vespertina incipiat, non enim jejunat qui ante manducat. Hoc de jejunio decretum religiosissime servant monachi Benediclini abbatiæ S. Cyranni, unica refectione contenti ab Exaltatione S. Crucis usque ad Quadragesimam bora nona, scilicet tertia post meridiem; in Quadragesima vero post Vesperas, scilicet sexta vespertina.

(154) Qua finita Vesperæ mortuorum dicantur, etc. Sic quoque Ordinarium Rotomagense ms. In agendis mortuorum ita fiat singulis diebus: Ante Vesperas dicatur: Placebo, exceptis Sabbatis et festis triplicibus. Hanc consuetudinem semper retinuerat ecclesia cathedralis Rotomagensis usque ad annum B præteritum, quo Vesperas diei anteposuit Vesperis defunctorum, quæ immutatio facta est pro quadragesimali tantum tempore propter nimietatem officiorum.

(155) Vigilia mortuorum agatur. Hic concordat Ordinarium Ins., in quo sic legitur p. 53: Post prandium sequitur vigilia mortuorum.

127 (156) Lectio collationis recitetur. Collatio ista per totam Quadragesimam recitabatur ante Completorium, ut legitur in Ordinario ms., pag. 53 et 56. In his quatuor diebus (scilicet a capite jejunii usque ad Dominicam 1 Quadragesima) lectio legatur ante Completorium De dialogo Gregorii, etc. Sic teneas usque ad Cœnam Domini. Item feria 2 Quadragesimæ, ante Completorium usque ad Ramos pal- C marum legantur expositiones per ferias; et in Dominicis Quadragesima: legatur lectio de residuo expositionis ejusdem diei. Hæc spiritualis collatio in clero et populo postea in corporalem collationem sive cœnulam transmutata est, de qua vide Francolinum, De tempore horarum canonicarum, c. 38, n. 10.

(157) In omnibus horarum precibus semper Miserere mei Deus. Idem exstat in Breviariis A. 1491 et 1578, in Psalteriis A. 1507 et 1586; quibus astipulatur Durandus, Ration. divin. offic., 1. vs, c. 32 De Dominica 1 Quadragesima: Hoc tempore dicitur regulariter octies in canonicis horis psaimus ille pœnitentialis, Miserere mei, Deus. In Ecclesia autem Rotomagensi ille psalmus dicitur tantum in Vesperis feriarum Adventus, Quadragesimæ, et IV Tem- D porum, nec dicuntur psalmi illic assignati per horas, sed dicto capitulo dicuntur preces ut in Breviario Rotomagensi, quibus oratio diei cum versu Benedicamus Domino in fine subjungitur.

(158) Unum psalterium psalmorum subjungatur. Hic quemdam psalmorum numerum intellige, non integrum psalterium, quod indicat Radulfus Tungrensis libro De canonum observ., propos. 21, in hunc modum: Et quia in sancta Quadragesima sancti Paires voluerunt officium Ecclesiæ cum aliis bonis operibus omnimode augmentari, ideo in augmentum divini cultus ejusdem temporis, diebus ferialibus Quadragesimæ et novem lectionibus vacantibus, dicta

stratione venia, incipit sacerdos : Deus in adjutorium; Gloria; Laus tibi; deinde quotidie leguntur decem psalmi de psalterio bini, et bini sub uno Gloria; post ultimum, Laus tibi; versus, Intret; deinde litania tota: qua dicta omnibus prostratis dicuntur preces majores cum septem psalmis et orationibus supradictis, et ad Per Dominum surgant omnes.

(159) Dicatur pro peccatis in Matutinis: Vivo ego, etc. Hæc 128 sublata sunt in Ecclesia Rotomagensi, tam in Laudibus matutinis quam in Vesperis.

(160) In Vesperis Sabbati, etc., sanctorum agenda est memoria. Nulla olim tempore quadragesimali festivitas, sed in Vesperis Sabbati et Dominica die sanctorum agebatur memoria quorum festa evenirent in hebdomada, sicut statuerat concilium Laodicenum, c. 49: Non oportet in Quadragesima natalitia martyrum celebrare, sed eorum in Sabbato et Dominica tantum memoriam fieri.

(161) Incipiente episcopo antiphonam : Immutemur. Eam cantor hodie inchoat quam chorus prosequitur.

(162) Cinerem cum aqua benedicta tribuat. Idem præscribit vetus Ordinarium ms. canonicorum regularium sancti Laudi Rotomagensis, in feria quarta Cinerum. Non aspergitur hodie aqua benedicta in cinerum impositione. Cineres benedicti in signum poenitentiæ imponuntur, quia olim in cinere et ci licio pœnitentia agebatur (de quibus instruendus est a pastoribus populus) in cujus testimonium Ecclesia hac die canit antiphonam: Immutemur habitu in cinere et cilicio; et in cathedrali, Rotomagensi ecclesia in ejectione publice poenitentium a diacono hastili appensum portatur cilicium, juxta illud Durandi Ration., lib. vii, cap. 35: Cinis et cilicium arma sunt pænitentium. De expulsione pœnitentium videndus sermo egregius Ivonis Carnotensis episcopi, De capite jejunii, inter ipsius opera jam editus.

(163) Ante processionem. Quæ expulsis pœnitentibus fit ad altare S. Stephani in eadem ecclesia, cantando responsorium; cum autem processio pervenerit ad capellam S. Stephani, omnibus genuflexis (olim etiam prostratis, ut ex veteri Ceremoniali ms. constat), dicuntur preces et orationes, ut in feria secunda Rogationum : quibus finitis litania breves integre a duobus de secunda sede cantantur choro respondente, qui ordo 4 et 6 feriis usque ad feriam sextam in parasceve exclusive servatur, quarta feria ad altare S. Stephani, sexta ad altare S. Joannis.

(164) Poenitentes ejiciantur. Hæc Durandus, Ra. tion., lib. vi, c. 28: Pænitentes namque tunc ab Ecclesia cum processione et cruce ejiciuntur, et in die Cœna in eadem recipiuntur. De ejectione autem publice pœnitentium et convocatione in 129 Ecclesia Rotomagensi, vide quid præscribat Ordinarium ms. post nostras observationes.

(165) Hymni in Vesperis: Ex more docti mysti- A co, etc. lidem hymni habentur in Breviariis Rotomag., an. 1491, 1578, et in Psalteriis an. 1507 et 1586; sed quotidie in Vesperis usque ad primas Vesperas Dominicæ Passionis, exceptis festis, dicitur hymnus: Audi, benigne conditor, et ad Matutinum hymnus: Ex more docti; ad Laudes vero: Jam Christe sol justitiæ.

(166) Per adjectionem unius lectionis et unius responsorii. Per responsorium intelligas graduale, ut jam diximus. Idem legit Amalariùs, I. 1, De eccles. offic., c. 8, De secunda varietate 4 hebdomadæ quadragesimæ In quarta feria quartæ septimana varietas est per adjectionem unius lectionis et unius responsorii. Eadem die agitur scrutinium tertium quod maximum est inter septem scrutinia..... Eadem B die instruuntur de auctoribus et initiis quatuor Evangeliorum.

(167) Traditur eis oratio Dominica et symbolum, quod, etc. Amalarius ibidem: Eadem die percipiunt orationem Dominicam et symbolum ad reddendum in Sabbato sancto Pascha. Idem docet, Guill. Durandus, Ration. divin. offic., 1. vi, c. 46, De quarta feria quartæ hebdomadæ.

(168) In Sabbato quod palmas præcedit pedes pauperum lavare ecclesiasticus Ordo præcepit. Hinc in Sacramentario et Antiphonario vetus diei inscriptio Sabbato vacat, dominus papa eleemosynam dat. Qua de re consule Amalarium, 1. 1, c. 9, et Rupertum abbatem Tuitiensem, De div. offic., 1. v, c. 6. PR.

His subscribit Durandus, Ration. divin. offic., 1. vi, c. 66, De Sabbato ante Palmas: In hoc enim Sabbato intendere consuevit dominus papa pauperibus Christi dando eleemosynam, et mandatum celebrando. Item Gemma animæ, l. ш, c. 71.

(169) Post Tertiam, clerici cum ramis palmarum ad processionem pergant. Hic altum silentium de processione ad S. Gildardum, in qua defertur a duobus presbyteris corpus Christi in feretro reconditum cujus institutionis licet fixum tempus statui non possit, saltem legitur idem ritus in Decretis B. Lanfranci Ordinar., c. 1, sect. 4, et in veteri Ordinario ms. canonicorum S. Laudi Rotomagensis. Hujus processionis ritum post observationes ex Ordinario Rotomagensi ms. describimus.

130 (170) Dominus vobiscum dicatur. Ita ordinaria mss., libri officiales mss. et Missalia quædam; jam vero nulla die ad passionem dicitur Dominus vobiscum.

(171) Cortina ante altare deponatur. Idem præscribit Ordinarium mis. canonicorum S. Laudi Rotomag. Ita quoque Ordinarium ms., p. 74 : Ad passionem Domini cortina pendens inter chorum et altare non moveatur usque ad Et velum templi scissum est, et tunc trahatur ab utraque parte et scindatur per medium, et amplius non reponatur. Hæc in ecclesia cathedrali Rotomagensi observantur.

C

D

(172) Omnes pulsentur campanæ. In ecclesia eathedrali more semiduplici, ut in Sabbatis Vesperæ celebrantur, nec omnes campana sonant, sed tres tantum, ut in Dominicis; et duo cappati chorum regunt, sicut in duplicibus; in quibus concordat Ordinarium ms., p. 74: Ad Vesperas non dicatur : Placebo, sed festive pulsetur sicut in Dominica ob reverentiam Dominicæ Cœnæ, et festive cantetur et antiphone super psalmos cum neuma finiantur. Ant. Beatus vir. Psal. Nisi Dominus ædificaverit, etc., secundum ordinem, et duo de secunda sede in cappis nigris de serico regant chorum; (nunc autem in cappis violacei coloris) duo de majori sede in cappis. Circumdederunt, et ad Magnificat altare et chorus thurificantur. Benedicamus ab uno ut in semiduplicibus canitur. Item in veteri libro officiali ms. ad usum Ecclesiæ Rotomagensis legitur: In Vesperis omnes campanæ ut in novem lectionibus pulsentur ob reverentiam Dominicæ Cœnæ. Idem præscribit Ordinarium ms. canonicorum S. Laudi Rotomagensis.

(173) Omnes simul pulsentur. Liber officialis Rotomagensis ms. ex bibliotheca Bigotiana: In quinta feria, in nocturno primitus campanæ sigillatim, post omnes simul pulsentur. Idem quod supra.

(174) In tertio Evangelii expositio. Non legitur de expositione Evangelii, sed de Epistola I B. Pauli ad Corinth., C. XI.

(175) Que sola remansit candela exstinguatur. Ita Ordinarium ms., p. 75. Psalmus, Benedictus festive cantetur, et candela quæ sola remanserat exstinguatur. Idem Liber officialis Rotomagensis ms. et addit: Ex quo vero ultima candela ad Benedictus exstinguitur, lumen in ecclesia usque post ignis benedictionem non accendatur. His tamen diebus in Ecclesia Rotomagensi in arca reservatur ut postea reveletur, quemadmodum 131 apud Durandum legitur Ration. div. offic. 1. vi, c. 72. Candela autem quæ in medio est non exstinguitur, sed in fenestra vel arca accensa servatur occulte, ut postea reveletur, et ecclesiam illuminet. In breviariis vero Rotomag., an. 1491 et 1378. Et candela quæ remanserat abscondatur.

(176) Alla voce cantentur. Nunc Vesperæ voce mediocri recitari solent, ex ordine divini officii, sicut horæ canonica, exceptis Nocturnis et Laudibus.

(177) Dicto versu ab aliquo puero. Versus subjungitur a choro, nec dicitur a puero nisi post Laudes in fine troporum. Responsorium autem post psalmos, de quo apud Joannem fit mentio, legitur in Ordinario ms. canonicorum regularium S. Laudi Rotomagensis.

(178) Convocatio pœnitentium. Veterem hanc et salutarem observationem Ecclesia Rotomagensis haetenus constantissime tenuit. Cæterum notare libet ex Ordinario, duplicem olim hac die absolutionem dari consuevisse, alteram populo post matutinas Laudes, alteram finita Nona pœnitentibus, quæ re

« VorigeDoorgaan »