Carolo relinquens. (cf. THEG. c. 2.)

806. 16. [DCCLXXXIV] (Ibid.) Post quam Karolus Fastradam sibi sociavit in conjugium.

807. 17. [DCCLXXXV] (A. Hersf. (Q.)) Conjuratio Hardradi et Orientalium.

tribui ; sicque clericus factus est, et alio die secun- A obiit, tres filios, Carolum, Pipinum et Ludovicum, da feria subdiaconus et diaconus illucescente die ab e dem episcopo factus, et dominico die sequenti in basilica beati 427 Petri cum armata multitudine a Georgio Penestrine episcopo et Eustadio Albanense et Citonato Portuense episcopis tribus pontifex consecratus est ; qui consecravit episcopos 8, presbyte ros 8, diaconos 4 et reliqua per annum et mensem.] Romanoram 78 regnavit Karolus Magnus, filius Pipini, annis 46 mensibus quatuor.

791. 1. [DCCLXIX] Stephanus 93 papa annis 4. 792. 2. [DCCLXX] (EINH.) Mortuo autem Pipino rege, Franci generali conventu totum regnum inter filios ejus Karolum et Carlomannum æque diviserunt, et Karolus partem patris eorum 428 Pipini, Carolomannus vero partem patrui eorum Carlomanni suscepit. (REG.) Carlomannus autem post administratum biennio regnum in villa Salmoniaco obiit, 2 Non. Octobr., et Karolus in toto regno rex constituitur. Adrianus 94 papa annis 23.

429

795. 5. [DCCLXXIII] (EINH. c. 5, 6.) Karolus, Hunoldo, qui post mortem Wafari bellum Carolo conabatur, fugato, et Aquitania subjecta rogatu Adriani papæ in Italiam perrexit.

796. 6. [DCCLXXIV] (Ibid.) Karolus Desiderium regem Langobardorum longa obsidione fatigans, in dicionem suam suscepit; filiumque ejus Adelgisum, In quo omnes spem inclinabant, ab Italia compellit, atque Italiam totam subegit; et omnia a Langobardorum regibus erepta tam Romanis quam Adriano papæ restituit, et tunc primum Romam pervenit sabbato sancto pasche (cf. 1. pont.).

797. 7. [DCCLXXV] (EINH. c. 7, 8.) Subjecta Italia, Saxonicum bellum, biennio ante Italicum inceptum, repetitum est et per 33 annos permansit. Quorum Saxonum Karolus 10 milia hominum captivorum cum uxoribus et parvulis dispersit.

79J. 9. [DCCLXXVII] (EINR c. 9.) Karolus Hispaniam subjecit, et incolumi exercitu revertitur.

800. 10. [DCCLXXVIII] (EINH. c. 10.) Domuit et Britiones, qui in occidente Galliæ super litus residebant.

[Cod. in marg. Ciclus decennov. 14 incipit indict. 2.]

808. 18. [DCCLXXXVI] (A. Hersf. (Q.)) Karol's pergit Italiam, qui matrem suam Berhatradam in basilica apud Sanctum Dionisium juxta patrem Pipinum humavit cum magna gloria. (EINH. c. 18.) Karolus tertio Romam perrexit, et signa crucis in vestibus hominum apparuerunt. (A. Hersf. Aug.) Lullus archiepiscopus Mogontinus obiit 17 Kal. Nov. hora diei secunda. Richolfus sibi successit annis 27. * [Richolfus ordinatur in episcopum Mogontiæ B 4 Non. Mart. in die dominico in monasterio beati Petri quod est Frislar (A. Hersf.).] Sanguis e cœlo et de terra produxit.

qui basilicam sanctissimi martiris Abani a fundamentis inchoavit, mirifico opere perfecit, et interius exteriusque 31 ditavit. addunt 2. 2*. 2**.

809. 19. [DCCLXXXVII] (A. Hersf.) Karolus a Roma pergit in Beneventum ad Sanctum Benedictum, et per Alamaniam venit ad Bajoariam.

810. 20. DCCLXXXVI] (A. Aug.) Bajaria capta est, Tasilo duce ejus deposito.

811. 21. [DCCLXXXIX] (A. Hersf.) Karolus Sclavos qui dicuntur Vulzi *** subegit.

812. 22. [DCCXC] (A. Hersf. (L.)) Basilica sancti C Bonifacii Fuldense monasterium fundatur.

801. 11. [DCCLXXIX] (A. Aug.) Karolus iterum in Saxoniam; et fames magna mortalitasque in Francia. D (cf. A. Hersf.) Sanctus Sturini abbas primus Fuldensis obiit 16 Kal. Novemb.

802. 12. [DCCLXXX] Cui successit Baugolfus abbas. 803. 13. DCCLXXX] (A. Aug. Karolus Saxoniam capit.

804. 14. [DCCLXXX11] (A. Hersf.) Karolus secundo Romam perrexit, ibique baptizatus est filius ejus Carlomannus, quem Adrianus papa mutato nomine vocavit Pipinum.

813. 23. [Dccxc1] (A. Hersf) Karolus perrexit Pannoniam 438

814. 24. [DCCXCu] (A. Hersf.) Karolus Avaros subegit, et Hunorum regnum vastat: (A. Aug.) [Anno 20 Adriani papæ mense Decembr., indictione 15, fluvius Tiberis per campestra intumescens, portam quæ dicitur Flaminia a fundamentis usque ad arcum evellit, qui 85 tres fulcidas eam deduxit et muros transcendit in aliquibus ad portam beati Petri, et ad pontem Molvium aque descenderunt per triduum (1. pont.).]

815. 25. [DCCXC] (A. Hersf.) Conjuratio Pipini filii sui contra Karolum patrem suum. Qui consilio detecto tonsuratur, et sociorum ejus alii decollantur atque alii suspenduntur.

816. 26. [DCCXCIV] (A. Hersf.) Heresis Filiciani ‘96 in synodo apud Franconofurd habita damnatur. (EINH. c. 18.) Fastrada regina, de genere Germano-* rum, obiit; post quam Karolus Liutgardam duxit Alamanniam.

in monasterio sancti Albani ad aquilonálem plagam ante altare sanctæ Dei genitricis sepulta est, addunt. 2, 2a. 2**, et spud sanctum Albanum sepelitur. addit etiam 5.

805. 15. DCCLXXXII] (A. Hersf.) Hiltigart regina 817. 27. [DCCXCV] (Ib. et c. 19.) Adrianus papa VARIE LECTIONES.

497 deest 1? 428 ejus 1? 3.
per annon'am 3.

433

439

w lzi 3.

636

lege: Feliciana

exterius deest 29

429 patruus 1. 439 in marg. 1. In 2. a. 320, leguntur.
in marg. 1. Desunt 2. 2. qu 1. qui vocatur Lib. pont.

435

obiit in nativitate Domini; quem velud fratrem aut A carissimum filium planxit Karolos. [Adrianus +37 papa obiit 7 Kalend. Januarii, indictione 4 (l. pont.)] 818. 28. [DCCXCVI] Leo 95 papa annis 20, mensibus 6.

819. 29. [DCCXCVII] (REG.) Romani Leonem papam letania majore captum excæcaverunt, et linguam ejus radicitus absciderunt. Qui in custodia missus, noctu per murum evasit, et ad legatos Karoli Wirundum abbatem et Winegesium Spolitanorum ducem veniens, Spoliatum ductus est; et ad regem Karolum in Saxoniam apud Baderbrunnam, presente Richolfo episcopo Mogontino, pervenit, a quibus summo honore susceptus est. Karolus unguitur in imperatorem a papa Leone.

820. 30. [DCCXcvin] (Cod. in marg.), 15 ciclus decennovennalis incipit indictione sexta.)

821. 31. [DCCXCIX] (EINH. c. 26.) Karolus legendi et psallendi disciplinam diligentissime emendavit.

822. 32. [dccc] (EINH. c. 28.) Karolus quarta vice Romam cum papa Leone pergit propter reparandum qui nimis conturbatus erat ecclesiæ statum, et ibi totum hiemem transegit.

823. 33. [DCCC] (A. Hersf.). Karolus etiam co tempore a Romanis augustus appellatus est.

824. 34. [DCCCN] (A. Hersf.) Amarmurmulus rex Persarum elefantem et alia munera misit regi Karolo.

B

825. 35. [Dcccm] (A. Hersf.) Karolus pontem 500 C passuum longitudinis trans Renum Moguntiacum *** construxit; tanta enim ibi est fluminis latitudo (EINH. c. 17).

826. 56. [DCCCIV] (A. Hersf.) Leo papa venit in Franciam.

827. 37. [DCCCV] (A. Hersf.) Karolus, filius Karoli imperatoris, Bohemios vastat, Lechonem, regem eorum occidens. [Ecclesia *** Sancti Albani hoc anno dedicatur, hoc est 805, indictione 13.]

dedicatur hoc anno Kal. Decemb., indi-
ctione 13, qui est annus vigesimus Richolfi
post acceptum episcopatum, octavus au-
lein postquam episcopus est consecratus.
2. 2*. 2**.

441

828. 38. [DCCCvi] (A. Hersf.) Primus annus endicadis. Mortalitas maxima orta est in monasterio Fuldensi, ita ut plurimi ipsorum monachorum

morerentur.

829. 39. [DCCCVII] (EINH. c. 26.) Karolus religionem christianam, qua ab infantia fuit imbutus, sanctissime et cum summa pietate coluit; circa *** pauperes sustentandos et elemosinam devotissimus erat (EINH. c. 27).

D

Pippinus, filius imperatoris Karoli, obiit (ex Theg. c. 5). Maxima mortalitas boum totam pene vastavit Europam. (cf. A. Weiss.) addunt 2.2*. 2**.

449

447

833. 45. [DCCCx1] (EINH. c. 33.) Karolus, reg: 1 in Francia 43, in Italia autem 36, imperii anno 11, indictione &, thesauros et vestes cæteraque omnia divisit per tres partes. Quarum *15 duas partes per viginti unam partem *** totidem metropolitanis civitatibus, quæ in regno ejus noscuntur parttus est; quarum nomina hæc sunt: Roma 1, Ravenna 2, Mediolanum 3, Forum Julii 4, Gradus 5, Colonia 6, Moguntiacus 7, Juvavum, quæ et Salzburg 8, Treverus 48 9, Senones 10, Vesontio 11, Lugdunum *** 12, Rotomagus 13, Remis 14, Areles 15, Vienna 16, Darantasia 50 17, Ebrodunum 18, Burdigala 19, Turones 20, Bituriges 21. Unusquisque autem metropolitanus episcopus unam partem suæ ccclesiæ et duas suffraganeis suis dare debuit. Tertia vero pars vel usque ad obitum ejus, vel usque dum vellet carere, in usu cottidiano haberetur"; cujus tunc prima pars predictis metropolitaneis cpiscopis ad easdem predictas partes adderetur, altera filiis et filiabus et nepotibus, teria pauperibus, quarta servis et ancillis distribueretur. Precium librorum suorum, quorum magnam in bibliotheca sua copiam congregavit, pauperibus erogare precepit.

Karolus, primogenitus imperatoris, obit (ex Theg. c. 5). Ipse vero imperator K. addunt 2. 2*. 2**.

dum usu cott. c. v. mansit, ipsaque postremio quatuor divisionibus secala es'. Prima pars addita est ad viginti et unam supradictas, altera cessit filiis et f. et n., tertia pauperibus distr.buta est, quarta servis et ancillis palatio famulantibus. A tertiam vero partem addita sunt vasa atque utensilia ex ære et ferro aliisque metallis cum armis et vestibus et omnis suppellex ad varios usus, ut sunt cortina, stragula, tapetia, filtra, coria, sagmata, ut erogatio elemosinæ ad plures pervenire potuisset. Capellam, id est ecclesiasticum ministerium, quod per hereditatem sibi venit, integrum servari decrevit, exceptis si qua ipsæ eidem capellæ in vasis aut librs addidisset, quæ qui vellet emeret. Horum ergo precium atque librorum, q. m. c. in b. s. habuit, pauperibus erogatur. (ex Einh.) 2. 2*. 2***

835. 45. [DCCCX] (cf. EINH. c. 17.) Pons- apul Mogontiacum, quem per decem annos ingenti labore et opere mirabili de ligno Karolus consiruxit, anno primo antequam obiit, tribus horis conflagravit, nec quidem una ex eo astula remansit. Pons" predictus apud Mogontiam erat trans Renum, quem, quia de eo latrones noctu, hominibus in Renum projectis, rapiebant predam, Richolfus Mogontiaus episcopus comburi precepit. (A. Hersf.) Richolfus Mogontinus episcopus obiit, Haistolfus post eum VARIE LECTIONES.

832. 42. [vcccx] (EINH. c. 22.) Karolus, antequam deciderat, per quatuor annos crebro febrius correptus.

437 in marg. A. $38 spoletum 3. $39 moguntiaci 3. 440 in marg. 1.

831. 1. *** decederat corr, decid. 1. ** ad a. 856. 1. Jogunus 3. 180 datrantasia 1. dratantasia 3. 151 c. e. 2.

413 ad a. 448 treueris 3.

* a. o. 2. *** morta 1. 446 parte 1. 3. esse H. 3.

117

longe post obiit.

841. 6. [DCCCXIX] (A. Ilers/.) Dedicatur monasterium Sancti Bonifatii Fulda Kal. Nov.

842. 7. [Dcccxx| Ratgerus abbas Fuldensis obiit 8. Idus Dec. Egil abbas successit annis 5.

ste essit annis 11. (Ex. c. 30.) Karolus, circa A itinerc servitio, ad Romam a rege dimissus, et non Kalendas Novembris, habito generali conventu, vocavit de Aquitania ad se Ludowicum filium suum, et cum eum moneret, die dominico precepit ei ut propriis manibus suis de magno altari Aquisgrani coronam imperii capiti suo superponeret, qui donatis magnis nuneribus Aquitaniam perrexit. Karolas*** cum Aquisgrani hiemaret, mense Januarii febre correptus est, in quo 5 Kalend. Februarii, hora diei 3, indictione 7, 72 anno ætatis, [incar. 8142] obiit (EINн. c. 31); et ibi Aquisgrani eadem die in basilica Salvatoris sanctæque Dei genitricis, quam ipse ex fundamento mirifico opere constraxit, sepultus est.

ita ut perpetuo durare posse videretur
add. 2. (2*?) 2.

Pontem autem ipsum Richolfus episcopus
dicitur jussisse incendere propter latrocinia
quæ noctibus in eo exercebantur, dum
homines spoliati in flumen 5* ipsum jacti
necabantur; sed Einhardus, qui vitam
Karoli istius scripsit, hoc for.uitu refert
contigisse. 2. 2". 2ˆˆ.

Imperator vero mense Januario post bal-
neum febre corripitur. In quo cum septem
dies laborasset, septimo die, accepto cor-
pore et sanguine Domini, ut confirmaret
exitum suum, laboravit ipso die et nocte
sequenti. Sequenti vero die luce adveniente
sciens quod facturus erat, manu dextera
ut potuit signo sanctæ crucis totum corpus
suum signavit, deindeque colligens pedes,
et brachia super corpus extendens,
clausis oculis hunc versum psalens: In
manus tuas, Domine, commendo spiritum
meum in senectute bona obiit, etc. 2. (2*?)
2**. (ex Thegan. c. 7.)

Romanorum 79 Ludowicus regnavit annis 26, mensibus 11 usque

836. 1. [DCCCXIV] (THEG. c. 13.) Ludowicus omnem injustitiam sui regni inquirens restauravit.

837. 2. [DCCCXv] (A. Hersf.). Bangolfus abbas Fuldensis obiit, 8 Idus Julii. Jussumque est ut omnes monachi cursum sancti Benedicti cantarent. Ratgerus abbas annis 5.

858. 3. [DCCCXVI] (THEG. c. 15, 16.) Ludowici exercitus Sclavos superant, et Leo papa obiit. [Cod. in marg., Ciclus 16 decennovennalis incipit indictione 10.]

B

Paschalis 97 papa annis..... 5. (A. Hersf.) Ludowicus imperator Britanniam subegit, ducem cjus Murcomannum occidens. Inde regrediens Irmingardam reginam febricitantem invenit, quæ paulo post inde obiit (THeg. c. 25).

845. 8. DCCCXX] (A. liersf.) Ludowicus imperator Judit, filiam Ilwelfi ducis Bajoariæ, reginam sibi sociavit, et Ingulenheim villa regia generale placitum suum habuit (THEG. c. 26).

844. 9. [Dcccxxu] (THEG. c. 27.) Ludowicus impe rator per exercitum suum orientales Sclavos vastat, ducem eorum nomine Liduit fugato.

845. 10. DCCCXxn] (THEG. c. 28.) Ludowicus imperator primogenito filio suo Lothario, placito generali habito, filiam Hugi comitis conjunxit $57.

846. 11. [DCCCXXIV] (TUEG. c. 29.) Ludowicus imperator de placito generale Attiniaco 58 palatio Lutharium filium cum conjuge sua Irmingarde in Italiam direxit, indeque Franconofurt venit, et natalem Domini celebravit. Paschalis papa obiit.

(A. Hersf.) Eugenius 98 papa annis 3. Haistolfus episcopus Mogontinus obiit.

847. 12. [DCCCXXV] (A. Hersf.) Otgarius episcopus and..... (THEG. c. 31). Ludowicus imperator C vastat Britanniam.

839. 4. [DCCCXVII] (THEG. c. 16, 17.) Stephanus 96 D pape annis 2655, mensibus 7. Stephanus papa, obviante Ludowico in campo magno Remensium, sequenti die dominico coram omni populo ante missam unxit eum in imperatorem, et auream coronam mire pulchritudinis, cum preciosissimis gemmis mirabiliter ornatam, portatam de Roma secum, imposuit super caput ejus, aliamque coronam auream capiti Irmingardæ reginæ, nominans eam augustam.

840. 5. [Dcccxvmn] (Ib.) Stephanus vero papa, postea donatus magnis muneribus et honesto in

459

459

Qui cum ad Italiam ob discordiam fi'ii ab imperatore cum aliis directus Papiam venisset, quidam clericus cum reliquiis **9 sancti Severi 460 havennæ urbis episcopi necnon uxoris ejus Vincentiæ filiæque ejus Innocentiæ, quas furto abstulerat, ad eundem Otgarium se contulit et ei quid egisset innotuit. Olgarius autem gaudens easdem reliquias suscepit, et eas Mogontiacum secum adduxit, atque in monasterio sancti Albani sanctam Vincentiam ad australem plagam, sanctam vero Innocentiam ad aquilonalem posait, sanctum vero Severum juxta altare sancti Albani, cujus postea reliquias ad Erphesfurt transtulit. addunt 2. 2. 2. (cf. Lamb. a. 836.)

848. 13. [DCCCXXVI] Egil abbas Fuldensis obiit. 14 Kal. Jul. Rabanus successit annis 20. Ludowico imperatori Aquis legati Vulgarorum munera portart (THEG. c. 32).

849. 14. [DCCCXXVII] (THEG. c. 35.) Ludowicus imperator Ingilenheim Herioltum de Danais 61 de fonte baptismatis, et uxorem ejus regina Judith elevavit. Cui cum magnam Fresonum partem dedit, donis honorificis cum legatis suis eum dimisit. Valentinus 99. papa.

850. 15. [DCCCXXVIII' 'THEG. c. 34.) Ludowicus VARIE LECTIONES.

455 X. 2. 2. corr. II. 1. numerus

453 fl. projiciebantur 2*. 45% ad 2?
a..... desunt 2. 2. ubi hæc ad a. 841. 840 referuntur. 4*7 conjuxit 1.
460 deest 2? 461 danis 1.

erasus 3. 458 attinco

imperator dirigens exercitum contra Sarracenos A [Cod. in marg., Ciclus 17 decennovennalis incipit obiam 62, fugavit eos.

B

VARIE LECTIONES.
463 f. suo ex i. regina 2. f. suo et i. r. 3.
46. VI. 2.
66 regna 1. præcepto Gregorii papa aliorumque
469 deest 1.470 hæc desunt. 471
472
pando 3.
476 raban' 1. 477 hæc a. 874 scripta.

Remi rum 81 Ludowicus, qui et Lothorius (148), A si culpabilem, ut condigna remedia penitentia regnar.. annis 15.

susciperet, nihilominus sine dilatione veniret. (REG. an. 869.) Qui cum Romam pervenisset, ab Adriano papa honorifice susceptus est. Qui cum a papa interrogatus est, si precepta sancti Nicolai, immo beati Petri, et jusjurandum Dominici corporis observaret, respondit se ita observasse omnia ac si divinitus sibi essent imperata. Quod etiam proceres ac obtimates sui cum eo contestificaverunt. Cui papa dixit: Oportet te ergo, fili karissime, corpus Christi nobiscum participare, ut per haue participationem membris Christi, unde abscisus videabaris, in corpore inseri merearis. › Papa itaque, cantata missa, hora communicationis accipiens corpas Christi in manibus suis, dixit Lothario: «Si inne

881. 7. [DCCCLX1] Thiodo abbas post eum suc- B xius es a predictis, remissio sit tibi hæc communicessit annis 15.

VARIE LECTIONES. 480 desunt 2. 2. 481 desunt 2. 2*. 482 Lothor'. 1. 483 indie 1. 48 Fratres 485 deesi 1. sunt ann. 887-890. 486 obtimtimtibus 1. NOTÆ.

(148) Marianus Ludovicum imperatorem et Lotharium regem non recte discernit, ideoque illum huic successisse dici1.