Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

correction subjaceant, et ab ecclesiasticis conventibus A cum dedecore ejiciantur; item ut capillorum pars inferior in corona speciem præcidatur, ita ut oculi et aures pateant. Ibidem pag. 409.

(9) Barbam radimus. De rasura barba vide Ordinem Romanum, et Rituale Rotomagense ibidem.

(10) Qualer nocte et die. Alludit haud dubie ad id quod legimus lib. 11 Esdræ, c. 9, Legerunt in volumine legis Domini Dei sui quater in die, et quater confitebantur; sed quod psalleretur quater in nocte, neque exstat in Hebraica veritate, neque in editione LXX Interpretum, neque in Latina vulgata. Quapropter hanc additionem videtur Joannes noster mutuatus ab Amalario lib. iv De ecclesiast. officiis c. 3, eamque Amalarius desumpsisse ex Beda in Esdram, quem ibi laudat.

(11) Quinque psalmos canimus, sed trina sanctæ Trinitatis glorificatione connectimus. Per quinque psalmos cum trina glorificatione intellige psalmum: Deus in nomine, et quatuor octonaria seu divisiones psalmi: Beati immaculati, quas divisiones etiamnum sub duplici glorificatione canimus, cui consonat Gemma animæ lib. 11, c. 60 et 61. Quod etiam videtur in Psalterio Rotomagensi anno 1507, in alio item psalterio Parisiis anno 1540 apud Franciscum Regnault, in diurnali Lexoviensi anno 1542, in Breviario Parisiensi anno 1557, et in Breviario Abrincensi an. 1592 editis. Fortasse tum temporis in ecclesia Rotomagensi feriales psalmi non recitabantur ad horam primam, ut videtur in Breviariis Parisiensi et Abrincensi supradictis: alioqui non quinque, sed

sex essent numerandi.

B

C

(12) Quibus fidem catholicam a B. Athanasio expositam adjicimus. Symbolum S. Athanasii in Ecclesia Rotomagensi per totum annum, nullo excepto die, olim decantabatur, ut videtur in ordinario ms. ad usum Rotomagensis ecclesiæ, ex bibliotheca clarissimi et eruditissimi viri D. Emerici Bigot; cui etiam consonat Gemma animæ lib. 11, c. 59, his verbis: Fidem, Quicunque vult, quotidie ad primam iterat (ecclesia), 94 quam Athanasius Alexandrinus episcopus rogalu Theodosii imperatoris edidit. Itera in Breviario Rotomagensi anno 1494 edito per totum annum etiam in feriis dicitur. Habetur quoque in Psalterio Rotomagensi an. 1507 et 1586, in Diurnali Lexoviensi anno 1542, in breviario Rotomagensi sub D cardinali Carolo Borbonio Rotomagensi archiepiscop anno 1578 editis, et ut Diurnali Carthusianorum legitur quotidie ad Primam; item in Breviariis Parisiensi et Abrincensi præfatis, quod symbolum D. Franciscus de Harlay I in Breviario Rotomagensi ad Dominicas de tempore redegit.

(13) Tertiam vero. Aliam præterea rationem de Tertiæ, Sexta Nonæque officiis offert Isidorus De ecclesiast. offic. lib. 1, cap. 19. Horam, inquit, tertium, sextam, et nonam Daniel et tres pueri supplicationibus devoverunt, scilicet ut ab ortu diei in tempus precationis tres horæ porrectæ Trinitatis nobis reverentiam declararent. PR.

(14) Bis tres psalmos. Idem hic accipe quod supra, id est, psalmi hujus per octo versus sex divisiones.

(15) Oratione Dominica, et precibus, et psalmo, MISERERE MEI DEUS, genuflectendo. Hæc habentur in Breviario Rotomagensi edito anno 1491, in Psalteriis Rotomag. A. 1507 et 1586, in Breviario Rotomagensi anno 1578, in Diurnali Lexoviensi anno 1542, in Breviariis Parisiensi, Abrincensi, Fontebraldensis ordinis an. 1586, et in Diurnali Carthusianorum. Hæc tamen in eccles a Rotomagensi non servantur, exceptis feriis Adventus, Quadragesima, quatuor Temporum et jejunii, in quibus non dicitur psalmus Miserere, nisi in Vesperis.

(16) Nocturnalia succedunt, in quibus Vesperæ. Apud antiquos Vesperas ad noctem pertinuisse, et cjus initio recitari solitas constat, imprimis ex S. Hieronymo ad Lætam: Assuescat, inquit, accensa lucerna reddere sacrificium vespertinum. Isidorus lib. VI Origin., c. De officiis Vespertinum officium est in noctis initio. Concilium Emeritense can. 2: Vespertino tempore post lumen oblatum dicitur vespertinum; et innumeris aliis scriptoribus tum Græcis tum Latinis, apud eminentissimum cardinalem Bona De divina psalmodia c. 10, sect. 5. Unde officium vespertinuin a concilio Toletano 1, can. 9, dictum est lucernarium, a 95 sancto Basilio cap. 29 lib. De Spiritu sancto, lucernaria gratiarum actio; a Cassiano lib. 1 De institut. renuntiant. c. 3, lucer

nalis hora. Et licet ante noctem Vesperas agi voluerit sanctus Benedictus c. 41 Regulæ, idque jam suo tempore in usu positum fuisse testetur Amalarius De ordine antiphon. cap. 6, ut ante solis occubitum celebraretur vespertinale officium, illud tamen ad noctis initium quando ad dormitionem accedimus retulit Hugo Victorinus lib. 11 De offic. ecclesiast., c. 5, etiam Joanne nostro posterior.

(17) Hymnus sanctæ Mariæ. Per hymnum sanctæ Maria intellige canticum Magnificat: Ita enim apud Amalarium lib. 4, c. 7, de vespertinali synaxi pro eodem cantico usurpatur.

(18) Incensum super altare offertur. Sic quoque ibidem Amalarius: Intendat summus sacerdos qui vicem tenet Aaron in ecclesia, quia debeat incensum offerre Domino super altare; post hoc sequitur hym

nus sanctæ Mariæ. Et Guillelmus Durandus Ration. div. offic. I. v, c. 9, de vesperis. Item Rituale Ro omagense anno 1651, p. 1, pag. 392. Altare juxta consuetudinem ecclesiæ cathedralis turificatur extra missam a celebrante cappa induto, genuflexo, triplici ductu cum osculatione in omni quidem officio, excepto simplici et feriali ad Benedictus et Magnificat; (postea ab acolytho celebrans et chorus) in triplici vero, etiam ad hymnum: Te Deum, ab eodem celebrante, et ante primam lectionem homilia a diacono, el in nocte nativitatis Domini ante octavam etiam et nonam lectionem ab eis qui lecturi sunt, similiter cappa indulis et genuflexis; qui ritus in ecclesia

cathedrali et quampluribus civitatis Rotomagensis A saepe nuncupatur. Matutini officium appellant quod parochialibus ecclesiis observatur

(19) Cum oratione Dominica et precibus, exceptis festis. Ita apud Carthusianos, antiqua Breviaria et Psalteria Rotomagensis ecclesiæ, necnon Lexoviensis, Parisiensis, et Abrincensis. Nunc autem, ut supra monuimus, non dicuntur preces nisi in feriis Adventus, Quadragesimæ et diebus jejunii.

(20) Quia vero post vesperas. Ex hoc loco apparet Joannis sæculo Completorium separatim a vespertino officio persolvi consuevisse. Quem sincere antiquitalis usum 96 optandum esset in collegiis canonicorum et per urbanos saltem titulos restitui. PR. (21) Hymnum justi Simeonis. Scilicet canticum Nunc dimittis, hymnus enim pro cantico a sacrorum rituum interpretibus aliquando usurpatur, ut supra declaravimus, quod etiam de hymno Zachariæ intelligas.

(22) Oratione Dominica, et Symbolo et confessione nos munientes. Exceptis triplicibus, duplicibus, et

intra octavas.

(23) Quam lectio præcedit de exemplis sanctorum Patrum. Idem habetur in Ordinario Rotoinagensi ms. per totam quadragesimam. Ita quoque sanctus Benedictus in Regula cap. 42, quod a monachis sancti Benedicti religiose observatur; legitur enim sive de gestis ipsorum, sive de operibus.

(24) Media nocte ad confitendum Domino surgere debemus. Sic S. Hieronymus in epitaphio sanctæ Paule Mane, hora tertia, sexta, nona: vespere, noctis medio, per ordinem psalterium cantabant. Et sanctus Athanasius lib. De virginitate: Media nocte surgito, et laudato Dominum Deum tuum. Item sanctus Augustinus serin. 55 de tempore: Rogo vos, ad vigilias maturius surgite. S. Isidorus De ecclesiasticis officiis lib. 1, c. 22 de vigiliis, Radulfus decanus Tungrensis De canonum observantia proposit. 14, aliique divinorum officiorum expositores.

B

C

(25) Adjutorem invocamus; postque hymno dicto. Significare videtur statim post versum : Deus in adjutorium, dici hymnum, et omitti solitum invitatorium in officio feriali, cujus usus, si ita tulit, ratio me fugit; scribit enim Durandus Ration. 1. v, c. 3, et l. vi, c. 72, non omitti Invitatorium, nisi in officio Epiphaniæ, tridui ante Pascha, et officio defuncto- D rum quando funus non est præsens, secutus antiquos de sacris officiis tractatores ordinem Romanum, Alcuinum De Coena Domini, Amalarium l. iv, c. 21, Honorium l. 1, Gem. animæ, c. 88.

(26) Duodecim psalmos canimus. Quod observat Ecclesia Rotomagensis in feriis exira tempus paschale. In Dominicis vero diebus duodecim psalmi canuntur in primo nocturno, quorum cuilibet versus: Gloria Patri subjungitur, licet apud Joannem nostrum quatuor psalmi una 97 glorificatione copulentur; cui consonat Guill. Durandus Ration. divin. offic. lib. v, c. 3.

[ocr errors][merged small]

vocamus Laudes, ait Radulfus Tungrensis proposit. 14. Hujus tamen vocis apud auctorem nostrum ambigua est significatio, nam in ordine diei Paschæ per officium matutinale nocturnum intelligit. Matutinale, inquit, officium duo cantores cappis induti regant. Invitatorium a quatuor, etc. Post matutinæ Laudes, ubi Laudes ab officio matutinali distinguit; initio autem operis matutinale officium sumit pro Laudibus, illud enim perspicue sejungit a nocturno, et cæteris aliis omnibus horis quas ibi sigillatim recenset: quam acceptionem, quæ omnium maxime propria est judicio eminentissimi cardinalis Bona c. 5 Divin. psalmod., sect. I, et ad antiquorum mentem accommodata, hoc loco retinet.

(28) Cum oratione Dominica et precibus. Ita et in Ecclesia Rotomagensi ante sexaginta annos id observabatur, ut patet ex Breviariis an. 1491, 1578, et Psalteriis Rotomag. an. 1507 et 1586; item in Parisiensi, Lexoviensi et Abrincensi Ecclesiis olim recitabantur, ut constat ex Diurnali Lexoviensi an. 1542, et antiquis Breviariis Parisiensi et Abrincensi.

(29) Signo pulsante. Concilium Aquisgranense c. 31: Mox enim ut auditum fuerit signum, festinato omnes ad ecclesiam conveniant, quam non pompatice aut inhoneste, vel incomposite, sed cum reverentia et Dei timore ingrediantur. Vide epilogum ejusdem concilii c. 45. PR.

(30) Ubi religiose consistentes, non hac aut illac se moventes nec aliqui confabulantes. Hic attendant clerici quanta modestia in ecclesia Dei consistere debeant, sic enim statuit concilium Aquisgranense anno 816, c. 131 : Omnes igitur ab oliosis sermocinationibus auditum pariter castigent et linguam: in ecclesia cum timore et veneratione stantes, aut orent, aut cantent, aut audiant. Et Grodogangus Metensis episcopus in Regula canonicorum, c. 26: Mox audito signo omnes canonici festinent ad ecclesiam; et non pompatice, aut inhoneste, vel incomposite, sed cum Dei timore ingrediantur eam : nec cum baculis aut fustibus in choro, exceptis debilibus, 98 sed religiose illis standum et psallendum est. Postea ipse conqueritur quod clerici negotiis sæcularibus se implicantes ad divinum officium peragendum viderentur inepti. Mox, inquit, ut ecclesiam ad divinum officium peragendum intraverint, ita fatigati videntur, ut nec orationi vacare, nec ad psallendum stare valeant; sed potius sedentes, non divinis, sed vanis solent instare loquelis. Et statuta antiqua capituli cathedralis ecclesiæ Parisiensis: Ibi simplices et erecti stent, caveant a confabulatione, cachinno et risu, psallant graviter et modeste coram Deo, memores eorum facta aliis minoribus ministris exemplum fore. Plura de psalmodia et cultu Dei statuit concilium Basileense sess. 21, 3, 4 et 6. De confabulatione autem et divagatione in ecclesia vide concilium Rotomagense anno 1522 habitum, sedente Georgio Il de Ambasia, tit. 1, cui consonat Rituale Rotomagense an. 1651 p. 1,

pag. 387
sint qui risu, aliove incomposito, seu minus modesto
actu, rem divinam turbent : non qui cum cæterorum
scandalo dormiant, vel litteras, aut alias scripturas
legant: non qui privatim officium vel alias orationes
recitent, etc.

ntra chorum nulla fiant colloquia, non A dicuntur, nec fit confessio in festis triplicibus, du-
plicibus, nec infra octavas.

(31) Et ad Gloria Patri, ad altare se inclinando vertentes. Idem præcipit Rituale Rotomagense an. 1651, p. 1, pag. 388. Ita tamen ut surgant ad . Gloria patri et Sicut erat, in principio horarum, et in fine invitatorii, psalmorum et canticorum, et ad eumdem versum Gloria Patri in fine responsoriorum. Quod ex parte servatur in ecclesia cathedrali, stant enim omnes, vel surgunt quotiescunque cantatur : Gloria Patri, soli vero de minima sede vertunt se ad altare at in plurimis urbis et diocesis parochialibus ecclesiis vertunt se et inclinant omnes.

(32) Chorum non exeant, majores absque decani, minores absque licentia cantoris. Idem Rituale Rotomagense: Quandiu celebratur officium, nullus e choro discedere præsumat, nisi officii causa, vel urgente gravi necessitate. Nunc in cathedrali ecclesia quilibet canonicus injussu decani vel cantoris pro suo placito egredi potest post primi psalmi recitationem; veram (excepto pane quem sic percipit ad matutinum) omnes fere alias distributiones amittit, nisi regrediatur in chorunt antequam officium absolvatur.

B

99 (33) Ante et retro inclinet. Sic etiam Rituale Rotomagense an. 1651, Profunde inclinant versus altare, et faciunt reverentiam ante et re:ro. Item in C veteri ordine ad recipiendum canonicum cathedralis ecclesiæ Parisiensis : Factis versus orientem, deinde versus occidentem debitis inclinationibus. In ecclesia autem cathedrali Rotomagensi fit reverentia versus altare et chorum alterius partis. Id sic intelligendum puto. Ante altare et retro, scilicet ante crucifixum in navi constitutum, vel ante decanum qui prope januam consistebat, ut solet in festis triplicibus. Eo enim modo a monachis Grandimontensibus observafur hæc inclinatio, quæ etiam in antiquioribus consuetudinibus Cluniacensis monasterii sæpissime legitur. Spicil. t. IV.

(37) Prima finita in capitulum fratres conveniant. Regula canonica S. Grodogangi episcopi Metensis de hora prima. Hoc expleto conveniunt ad capitulum quotidie, et ex ista institutione, quam propter illorum utilitatem Deo auxiliante fecimus, in unoquoque die aliquod capitulum relegant, præter diem Dominicum, et quartam, el sextam feriam et solemnitates sanctorum, in quibus relegant tractatus, et alias homilias, vel quod ædificet audientes, etc. Et episcopus, vel archidiaconus, vel qui in loco illorum præesse videtur, ibidem quod jubere habet, jubeat, et quod corrigere, corrigat, et quod 100 faciendum sit, ordinare studeat. Post lectionem recitantur ætas mensis el lunæ, el sanctorum, quorum festa crastinus excipiet dies, etc. Concilium Aquisgranense A. C. 816, l. 1, cap. 123 De institutione canonicorum: Ut quotidie ad collationem veniant, ubi et hanc institutionem et aliarum Scripturarum sanctarum lectiones perlegant, et pro admissis veniam postulent, et sententiam pro qualitale admissi suscipiant; ubi etiam de communi profectu et utilitate Ecclesiæ pertractent. Consuetudines Ecclesiæ Rotomagensis script tempore Ricardi de Constantiis decani ante annos 400 ex veteri coaice ejusdem Ecclesiæ: In capitulo finita lectione prout decet, debet legi tabula, quæ debet ordinari et conscribi secundum exigentiam temporis, et prout convenit singulis dignitatibus et ordinibus canonicorum et servientium in choro, quæ postea non debet immutari. Postea solet fieri compotum, et tunc et ibi solent recipi excusationes canonicæ, vel reprobari; ibi etiam faciendæ sunt gratiæ vel a decano, vel ab hebdomadario, si quæ sint faciendæ. Post hæc solent recitari marantiæ et offense diei et horarum præcedentium, et ibi puniri. Item qualibet die Veneris debent convenire omnes canonici in capitulo hora capituli, et ibi finitis præmissis debent tractari negolia Ecclesiæ nec se debent absentare canonici, neque tractatum impedire, nisi finitis negotiis, vel licentia accepta a decano, vel hebdomadario, si decanum abesse contigerit. Et ibi debent observari honor, honestas, commodum Ecclesiæ, sine simulatione et personarum acceptione, et absque fidelitatis

licentia recesserit, panem unius diei amittat. PR.

(34) Exceptis diebus Nativitatis Domini et Pentecostes. Quibus temporibus antiphona de tempore paschali sumebatur, sicut habetur in breviariis Ro- D et conscientiarum læsione. Et qui non venerit, vel sine tomag. an. 1491 et 1578, et psalteriis an. 1507 el 1586, in quibus legitur : Nota quod per totum annum dicitur ad Quicunque aliqua antiphona de suprascriplis excepto tempore paschali; et in Diurnali Lexoviensi an. 1542: In tempore paschali post psalmos et Quicunque antiphona, Alleluia : Non enim hic agitur de symbolo Quicunque, quod ex ordinario Rotoma gensi MS. et istis Breviariis et Psalteriis per totum annum etiam in feriis habetur.

(35) Subsequente capitulo : Domine miscrere, in ferialibus diebus. Nunc autem in feriis per annum dicitur capitulum Pacem et veritatem.

(36) Confessione facta cum precibus. Preces non

Item statuta antiqua Ecclesiæ Parisiensis: Inde ad capitulum progrediuntur, ubi gestis sanctorum et diptychis defunctorum perlectis fiunt preces pro eorum requie. Postea, ter petito Dei adjutorio, subjungitur versus cum collecta, et lector, data benedictione, legit canonem seu caput regulæ quod omnes cum summa reverentia auscultant sedentes; iterumque data ab hebdomadario benedictione secedunt... Omnibus sextis feriis audiat capitulum defectus chori in hebdomada, et delinquentes examinentur, et errala corrigantur. Ordinarium Rotomagense MS. ex bibliotheca Bigotiana, pag. 5. Dehinc in capitulo, et ibi

animæ, c. 87: Cœlestinus papa psalmos ad introitum missæ cantari instituit, de quibus Gregorius papa antiphonas ad introitum missæ modulando composuit. Unde adhuc primus versus ejusdem psalmi canitur, qui totus olim ad introitum decantabatur.

audiatur lectio de Martyrologio. Pretiosa est in A sumpto; sic enim testatur Honorius, 1. 1, Gem. conspectu Domini. Mors sanctorum 101 ejus. Oratio: Sancta Maria, etc. Per Dominum. Amen. Deus in adjutorium ter dicatur; Gloria Patri, Sicut erat, Kyrie eleison. Christe eleison. Kyrie eleison. Pater noster, Et ne nos. Et veniat super. Et respice in servos. Et sit splendor. Oremus: Omnipotens sempiterne Deus dirige. Dominus vobiscum. Benedicamus. Dekinc legatur obitus si fuerit, et dicatur De profundis, et preces ibi pertinentes, ut in Obitario notantur. Quo peracto puer dicat: Jube, domne, benedicere. Benedictio: In viam mandatorum suorum dirigat nos omnipotens Deus. Amen. Sequatur lectio de sermonibus vitæ clericorum.

(58) Ne aliqua sancti festivitas in crastino celebranda omittatur. Sic Rituale Rotomagense an. 1651, p. 1, pag. 402 et 439. Item Grodogangus in regula canonicorum, c. 18 de hora prima : Quotide ad capitulum omnes clericos venire constituimus, ut anima verbum Dei audiat; et episcopus, vel archidiaconus ibidem quod jubere habet, jubeat, et quod corrigere, corrigat, et quod faciendum sit ordinare studeat. Post lectionem recitantur ætas mensis et lunæ, quorum festa crastinus excipiet dies. Et Petrus de llonestis in regula canonicorum: Cum fratres post Primam in capitulo mane conveniunt, lector petita benedictione, mensis terminum, ætatem lunæ, feriam sequentis diei et festa more solito pronuntiet. Unde mirum videri potest quod in quibusdam Ecclesiis in quibus Martyrologium legitur, ejusdem diei festum annuntietur; cum decantatis primis Vesperis, Nocturnis, Laudibus et Prima, jain majori ex parte officium fuerit celebratum.

(39) Lectio regulæ canonicalis. Scilicet Grodogangi Metensis episcopi, vel concilii Aquisgranensis.

(40) Seu pastoralis. Videlicet S. Gregorii papæ Libri pastoralis curæ ad Joannem episcopum civitatis Ravennæ.

(41) Vel alicujus regularis libri. De sentent is sanctorum Patrum, de Vita clericorum post Martyrologium Rotomagense editis, aut de sermonibus eorundem hic agitur. In Ordinario enim ms. cathedralis ecclesiæ legitur: Et sit lectio de sermonibus Vitæ clericorum; aliquando: Legatur de residuo expositionis, id est, homiliæ.

(42) In festis omnes. In festis solemnioribus omnes campana, in duplicibus et semiduplicibus tres tantum pulsantur.

102 (43) Duo acolytki, unus qui cantet graduale, et deferat candelabrum, alter qui alleluia, et ferat thuribulum. Sic quoque Rituale Rotomagense an. 1651, pag. 399. Qua vero de causa quidam ritum illum improbent iguoro, cum in nostris habeatur institutis. Ilinc etiam patet per ferias olim in Ecclesia Rotomagensi tantum fuisse ceroferarium unum in celebratione missæ; nunc autem duo toto anni tempore.

(44) Psalmo dicto. Id est, versu ex psalmis dePATROL. CXLVII.

(45) Ceroferarius. Qui apud Græcos acolythus nuncupatur, sicut testantur Alcuinus, cap. De tonsura clericorum, et Amalarius Fortunatus De ecclesiasticis officiis, lib. 1, cap. 10; Ivo quoque Carnotensis, serm. 2 De vita ordinandorum. Item Gemma animæ lib. 1, De antiq. ritu miss., cap. 178.

(46) Diaconum et subdiaconum osculetur sacerdos. Nunc autem in confessione inclinat se tantum ad illos, nec osculatur. Is tamen antiquus est ministros B osculandi ritus, cujus meminere ordo Romanus in quatuor ordinibus missæ, Amalarius, lib. 1 De oflic. ecclesiast., c. 5; Honorius lib. 1; Gem. animæ, c. 7; Hugo Victor, in Speculo eccles., c. 7, ideo (ut opinor) quod cum Tertulliano, 1. De orat., cap. 10, nefas ducerent ad sacrificium pacis accedere sine pace; ad quod ut paratiores et idonei magis accederent signum reconcilationis præmittebant: quod indicat Missale Ecclesiæ Sarisberiensis editum Parisiis anno 1555, in quo habetur: Deinde osculatur diaconum et subdiaconum, d cens: Habete osculum pacis et dilectionis, ut apti sitis sancto altari ad perficiendum officia divina.

C

D

(47) Sacerdos cæterique ministri retro coram altari orent, etc. Hæc non sunt hodierni usus in Ecclesia Rotomagensi.

(48) Diaconus post eum eamdem imitando viam consistat quousque ei sedere innuat. Hoc statuerat concilium Laodicenum can. 20, et Rituale Rotomagense an. 1651, p. 1, pag. 598. Nec stante presbytero diaconus aut subdiaconus 103 contra sanctos canenes sedere præsumal, sed presbyter sedens innuat eis ut sedeant.

(49) Ostendit eum esse vicarium Christi. Eadem ratione Amalarius, lib. 1, De eccles. offic., cap. 5: Introitus episcopi ad missam, qui vicarius est Christi, ipsius adventum nobis ad memoriam reducit; et cap. 10 de sede episcopali : Episcopus, quia vicarius est Christi in omnibus memoratis superius, debet et hic ad memoriam nobis inthronizare Christi ascensionem et sedem. Sic Christi vicarii sacerdotes apud Hormisdam papam, epist. 60. PR.

(50) Ab austro ad aquilonem candelabra tenean', Ita Alcuinus, De celebratione missæ: Cantore incipiente Kyrie eleison collocantur cerei in ordine a parte australi ad septentrionem ab acoly!ho, osten dente hoc facto quod misertus sit Dominus omnipotens mundo in meridie et septentrione. Nunc vero ponuntur ad orientem in Ecclesia Rotomagensi, excepto Evangelii tempore.

(51) Incepto Kyrie cerei deponuntur. Ita ordines passim, et Amalarius, libro 1, cap. 7. PR. Item rituale Rotomagense pag. 444. (52) Septem candelabra. Septenarium hunc cero

3

ferariorum numerum ex Apocalypsi petitum (de quo A Ministri casula se exuunt, quando lectoris sive can

videndus Ordo Romanus) miramur apud nos in missis pontificalibus exolevisse, ubi æqualis diaconorum et subdiaconorum numerus perseverat, in usu olim fuisse constat ex veteri Libro pontificali disertis hisce verbis: In die ordinationis episcopi, manissime pulsetur et cantetur Prima: post quam eatur ad capitulum ibique a decano, archidiacono, cantore el cancellario ordinentur qui debent procedere ministri, sicut in majoribus mos est festivitatibus: hoc est, duo acolythi eum thuribu!is, duo subdiaconi cum crucibus, septem acolythi cum candelabris et cereis, seplem subdiaconi cum Evangeliorum libris, septem diaconi cum sanciis reliquiis, duodecim presbyteri induti planetis, etc. PR.

De septenario acolythorum numero in missis pon- B tificalibus legendum Rituale Rotomagense anno 1651 editum, p. 1, pag. 444. Et Gemma anime, lib. 1, c. 4, sic habet: Postquam campana sonaverint pontifex ornatus procedit, quem septem acolythi cum luminibus præcunt. Hunc ritum restituendum censet Rituale Rotomagense an. 1651, p. 1, pag. 502.

104 (53) Incipiente subdiacono epistolam, sacerdos juxta altare sedeat. Sicut et hodie fit apud Carthusianos, quo in loco celebrans audit Epistolam, Graduale, Alleluia et Evangelium. Ex quibus constat novissime omnino hunc morem introductum, ut sacerdos celebrans legere teneatur ea quæ a diacono aut subdiacono leguntur, aut quæ a choro succinuntur.

(54) Subdiaconus excepto tempore ministrationis suæ in choro maneat. Id apud Carthusienses monachos non tantum a subdiacono observatur, verum etiam a diacono, qui ubi primum in ministerio altaris non desideratur, ad locum suum in choro revertitur, et cum aliis missæ decantat officium.

(55) Epistolam, responsorium, tractus, vel alleluia sequuntur. Per responsorium intelligas graduale, sic a Joanne et aliis divinorum officiorum expositoribus nuncupatum, quod Epistolæ respondeat.

(56) Per tabulas osseas. De his tabulis vide Amalarium, De ecclesiast. offic. lib. ш, cap. 16. PR.

(57) Oportet episcopos et abbates baculos de manibus deponere. Idem docet Amalarius, lib. 1, De ecclesiast. offic., cap. 18: Usque ad istud officium baculis sustentabamur; modo, ut aportet servos ante

Dominum stare, humiliter stamus deponentes baculos e manibus. Illud a cantore cathedralis ecclesiæ Rotomagensis observatur.

(58) Subdiaconus exuta casula Epistolam legat. De ista casula quam vocamus planetam plicatam sic habet Ordinarium Rotomagense ms. pag. 3: In Dominicis autem Adventus Domini et in Dominicis a Septuagesima usque ad Pascha, sint ad missam diaconus et subdiaconus in casulis, et ad Epistolam_tollat subdiaconus casulam, lecta Epistola induat eam. Et diaconus ad Evangelium exuat casulam, el se more stolæ in sinistro humero palliet, sicque maneat usque in fine missæ. Et Amalarius, 1. m, c. 45 :

toris officium assumunt. Item Gemma animæ 1. 1, c. 252. Et Hugo a S. Victore, De special. miss. observat., l. 1, c. 9 sic loquitur: In diebus autem Adventus Domini et Quadragesima ministri non utuntur hujusmodi vestibus (scilicet dalmatica et tunica) sed casulis. Tamen quando proprium officium assumunt casulis se exuunt, quia in 105 proprio officio, id est legendo Epistolam vel Evangelium, eos qui ad prædicandum a Domino missi sunt repræsentat. Casula autem talia significat opera quæ in itinere observari non possunt; significat enim per latitudinem suam charitatis amplitudinem. Hæc autem exigitur et in loquendo propter quod collo circumdatur, in operando quia super utrumque brachium replicatur, et in cogitando quoniam pectus inde legitur, et in portando aliorum onera eo quod humeri inde ambiuntur. Quæ in cathedrali Rotomagensi in Dominicis Adventus et Quadragesima observantur, præterquam in Dominica Palmarum, in qua ministri utuntur dalmatica et tunica, ut in Rituali Rotomagensi, an. 1651, p. 1, pag. 451 et 466, et in Missali Rotomag, an: 1668, De ritu celebrandi missam, præscribitur.

(59) Casula induitur diaconus. Casula non tantum diaconorum et subdiaconorum in ministerio altaris peculiare vestimentum, verum etiam omnium clericorum olim commune erat ornamentum, teste Amalario, 1. 11 De ecclesiast. offic., cap. 19, De casula: Casula vero quæ pertinet generaliter ad omnes clericos, debet significare opera quæ pertinent ad omnes. Item Cordo Romanus in Coena Domini: Statim duo acolythi parati cum nigris casulis incipiant exspoliare altaria usquedum finitur Vespera, postea tollantur. Quibus consonat Ivo Carnotensis, lib. De rebus ecclesiasticis, serm. De significationibus indumentorum sacerdotalium.

D

(60) Incensato altari. Altare non incensatur immediate ante lectionem Evangelii, nec defertur pulvinar a subdiacono ante diaconum ad legendum Evangelium, licet idem habeatur apud Guill. Durandum Ration. div. offic., lib. iv, c. 24 De Evangelio.

(61) Super sinistrum armum imponat. Id est, supra sinistram pectoris partem. klein legitur apud Amalarium, l. 111, c. 18 : Diaconus portat Evangelium in

sinistro brachio, etc.

(62) Præcedentibus ceroferario thuribulique latore, cum processione. Id est, in modum processionis. Unus autem (ut legimus supra) olim erat in missæ celebratione per ferias ceroferarius in Ecclesia Rotomagensi, cujus vestigium videtur in nostro Rituali., p. 1, pag. 444.

(63) Quo lecto candelabra exstinguantur. Idem docet Amalarius, lib. I. De ecclesiast. offic., c. 18.' Evangelio reposito post lectionem in loco suo cerei exstinguuntur, quia, finita 106 prædicatione Evangelii, lex et prophetia cessabunt. Amalario astipulatur G. Durandus, Ration.. 1. iv, c. 24. et expositio mis

« VorigeDoorgaan »