CAPUT IX. Quod super hujus loci restauratione divina admonitus sit revelatione. Cum a gratissima pueritiæ suæ indole adolescentiæ ingrederetur annos, languore gravi non solum að lectum, sed ad desperationem usque corruit;,et sicut facile patri spem et gaudium sui, quoad vixit et valuit, sic timorem non sine dolore eidem ægrotus s sc tavit, adeo ut hinc filii languore, hic patris mœrore omnem curiam doleres condolere; sed tanto huic per clo in linatis cœlis inclinavit se divina miseratio, sanctarumque Marcellini et Petri cum Sancto sanctoum visitatio, que et languoris infilio, et mororis in patre abstersit incommodum. Nam ægroto semivigilanti præfati martyres visi sunt astitisse, et in hæc consolationis verba prorupisse: Hac ægritudine te posse liberari noveris, si te futurum Hasnoniensis loci renovatorem voveris. Mansit tunc temporis eo loco Winclericus quidam, non minus vitiis quod divit is alu dans, in utroque perversus, dum in uno coru posset esse utcunque bonus; in uno eorum enim que que possessorem semper malum, in altero sepe contigit esse bonum. Nam omnis circumquaque regio tali viro quasi peste laborabat, et pro affectione sua totius terræ illius vox ad Deum clamabat; et ecce in eadem hac revelatione martyrum soram, recordatus est Dominus scabelli pedum suorum : nam præfato Balduino ægrotanti ac semiviginti sancti quos præscripsimus martyres adje. cerunt inculcare, ut Winthericum nomine et actu entrarium regno compelleret inde migrare. Hanc revelationem Bruchii factam, quia fidelium relatu didicimus, fidelem fideliter credidimus, credente que scriptis tradidimus. CAPUT X. A plenam æque salutem jam sanus obtinuit. Sed, ut sæpe solet lubricis cum salute carnis subrepere in'firmitas mentis, adolescens marchisus in die bonorum, factus immemor malorum, dum portum corporeæ subit salutis, post naufragium languoris divinæ quam viderat obliviscitur visionis. B C Quod eamdem locum patris munificentia impetraverit, sed admonitionis divinæ immemor fuerit. Erat eo revelationis tempore gloriosus marchisus Blduinus as idens filio, qui jam conclamatus jacebat, cui ad observandum extremum spiritum velut jam jamque exiturum, cereum ardentem prætendebat: sed filius diu oculos in exstasin simul et languorem clausos aperuit: linguam in verba balbitentia potius vix movit quam composuit, patrique blandis se sermonibus super salute sui scisci- D tinti, quid viderit retulit. Adjecit insuper se salutis sue posse fieri compotem, si se voti sui divina inspira'i revelatione pater faceret compotem. Cumque salu is flii pater tantopere cupidus, quid voto sibi sederet requisisset sollicitus; ut Hasnoniensem locum sibi dono conferret rogavit et impetravit. Nam circumstantibus quibusdam curialibus, quos marchisus ad spectaculum sui mororis admisit, cereum ardentem filio in manus dedit, quo ei Hasnonium velut astipulatione subnixa donativum fecit. Erat cernere uno eodemque momento filium a patre donativum, et a sanctis morbi remedium suscepisse redivivum. Exinde in dies paulatim meliusculus convaluit, plenumque gaudium multis ipse fuit, dum CAPUT XI. Quod ictu belli sauciatus, et de vita periclitatus。. divina rursus visione super hoc loco sit commonefactus. Succedenti tempore ad robur virile provectus, cum Nerviorum comitatum, ut præscripsimus, esset adeptus, flammantis discordia flagellum immite inter Orientales et Flandrenses movit bellum. Unde Balduinus gloriosus marchisus, accitis quas poterat copiis, Antuerpienses fines regni sui termino contiguos, eoque magis infestos, aggredi parat; et divisis exercitibus, hinc navali, hinc equestri certamine, semet navibus, juniorem marchisum Balduinum præesse voluit equitibus: sed eodem juniore marchiso equitatnum castra eo quo intenderat ducente, et cum paucis, ut tunc eventus habuit, longiuscule a posterioribus castrorum iter agente, in hostem in insidiis succenturiatum improvisus incidit, seque suosque constanti audacia cum consilio, ut potuit, armavit: cominus utrinque congreditur, bellum conseritur, gladiis jam, non missilibus pugna geritur, cumque utrimque diu certatur, hostem fortiorem infestioremque Hubertum quemdam marchisus invadit, sauciat, sauciatus et ipse dejicit. cujus dejectio et reliquos hostium fugæ dedit, es pugnam exemit. Manibus suorum junior marchisus Gaudavum vehitur, ac non modicis diebus non modici vulneris languore affligitur. Cumque jam pene de vita periclitaretur, divine super lasnonio revelationis per Salakonem sui olim tutorem admo netur; patrem qui tunc moestus aderat, super hoc, sermone quo potuit, convenit, cum quo, ut Win thericum, cui Hasnonium tunc competebat, evo care!, consilium invenit. Evocatur super concambio Hasnonii, blande convenitur, sed diu postulantibus aures tantum, non assensum, præbuit. CAPUT XII. De castro Hasnoniense a juniore Balduino igne cres mato, sed denuo a Wintherico readificato. Igitur sæpe memoratus Balduinus cicatrice vulnus obducente convaluit, utque effectui divinam manciparet admonitionem, elaborare instituit. Sed quid. ageret, qui nulla ratione in præfato Wintherico nee obstinatam mentem, nec surdas, ad assentiendum, ne dicam ad audiendum, aures inclinare potuit? Virtus igitur, rationis via ex obliquo, ad id quod voluit per venire disposuit. Juniorem itaque fratrent Wintherici blanditiis et præmiis ad tradendum sibi castellum Hasnoniense clam suasit, et licet difficulter tradendi pactum impetravit; quo pacto potius quam armis armatus, cum non multis suorum copiis castellum ex improviso invasit, incendioque delens solo æquavit sed re gesta, marchisus consilium cer CAPUT XV. didit, quoniam ad votum res non successit. Nam A reliquo, speluncam illam latronum mutata vice disWinthericus, re comperta, traditionis etiam sus- posuit facere Dei domum. picione non incerta, astu quo calluit, nisu quo vahuit, castelli sui damına, velut illa recidiva Pergama reparare instituit, affectus sui effectum invenit reparando, et marchisi consilium ad præsens irritum fecit. Cum ergo nobilissimum comitem non solum nulla toti sui facies cepisset, sed etiam quod gerebatur desperare coegisset; in se rediens, quod humano non potuit, divino impetrandum auxilio credidit: unde et per se et per alios ad aures Dei Sabaoth perpetuas preces perpetuabat, ut sicut divina retelatione per mar yres suos boni operis concepit affectum, ita inveniret effectum. Sed sicut promissio veritatis quæ dicit: Petite et accipietis, pu'sale el aperietur vobis, cassari non potuit: sic petitio in nomine Jesu petentium efficaciam non habere non potuit. Et ecce mucro furoris Domini in verticem Wintherici evaginatur, ictumque ad animam usque minitatur. Nam dum iter cum suis quadam die ageret, uni suorum adulterii crimen in dominam suam intentione intentat a quo dum excusabilem facti repulsionem accepisset, nec sic vel sacramentis terribilibus satisfactus fuisset, eo res processit, ut duellum ab co ante d'ludia sine dilatione posceret. Quod cum ille ab alio potius quam a domino timore magis Domini quam intentati criminis poposcisset, file vero non solum non acquievisset, sed et militem armis impctisset, miles defensionis obtentu dominum confodiens prosternit, sicque solo simul et morti dedit: et quem cccul um Dei judicium diu patiendo ad vindictam distulit, ei per arma militis vitam simul cum castello abstulit. CAPUT XIV. Quod Balduinus sextus marchisus cas'rum Hasnoniense invasit, incendio delevit, castrenses ejecit. Facti fama volat, et in auribus junioris marchisi innotuerat: rem lætus accipit, desiderii sui se fore compotem Deo ascribens, gratias agit, a quo impetrare meruit quod ab homine non potuit: sed veritus ne desideri sui lucrum perderet, si irrumpere mox castellum Hasnonie..se differet, accitis quos citius poterat armatorum suorum copiis, moras ipsorum præveniens, castrum invasit. Nec ad repugnandum facilis via consilii castrensibus fuerat, utpote principe destitutis, nec adeo vel loci vel armorum tuitione munitis, insuper ne sibi consuJerent temporis necessitate præventis: unde quam difficile eis ad resistendum, tam facile marchiso fuerat ad insistendum. Irrumpens ergo castri loca, gladiis sibi suisque viam fecit, ejectisque sine sanguine castellanis, castellum omne igni dedit, cujus nihil reliquum fecit, insuper valli aggerem humili terræ instar æquoris coæquavit. Sicque securus de De ejusdem loci canonicis a præfato marchiso callida benignitate conventis, eorumque stipendiis redem p'is. Erant eo in loco ea tempestate, ut præfati sumus, canonici solo nomine in castris divinis militantes, exterioribus plus justo, interioribus minus justo insudantes et quia viro clarissimo sedit animo canonicas consuetudines monasticis eo loci mutare; ut id, salva utriusque ordinis pace, fieret, in omne consilium diutina deliberatione descendit. Convocatis ergo nunc singulis, nunc omnibus, plerumque eos ad conversionem morum, interdum ad B monachale propositam, postremo ut stipendia sua vel concambiis vel præmiis acceptis sibi traderent hortatur. Sic serenissimi viri înstans opportune importune labor improbus omnia vincit quæcunque sibi Spiritus sanctus voto inspiravit, et quanquam morosiori quam vellet labore, ea quæ sibi voto sederant efficeret, id tamen sat cito futurum, imo multís profuturum credidit, si sat bene. Quid multis morer! valuit impetrare quod voluit. Adeptis enim a canonicis, salva pace eorum, stipendiis, tam locum quam loci propria sibi fecit propria, ut ea Deo servorumque Dei usibus ascriberet omnia. C p D CAPUT XVI. Quod, canonicis inde migrantibus, locus idem monasticis ascriptus sit conventibus. ; Cumque, ut diximus, locum illum Balduinus integerrime cum appenditiis suis possideret, utpote solus suorum suus, monasticis eum decorabilem reddere sanctionibus erat assiduus. Et primo paucis undecunque accitis monachis, stipendiis etiam ad victum vestitumque sufficientibus collatis loco illi, velut rudi infantiæ primas ad ambulandam viam mandatorum Dei informari fecit plantas: ut processu temporis monastica ibidem vita quasi fortíoribus vigeret annis. Quod ut hostis humani generis vidit, mox invidit, et quia vires suas intellexit enervari, parat per hostes visibiles invisibilis ipse inidiari. Nam quosdam Wintherici præfati consanguineos, membra videlicet sua, in servos Dei concital, qui vix manibus, nedum verbis, injuriam illorum temperarent, ut eos quoque modo exinde migrare compellerent: sed incassum in eos furebant, qui Deum protectorem habebant, citiusque telis aranex rumpebantur qui fortioribus per Deum adamante insidias moliebantur. CAPUT XVII. De loci Hasnoniensis in majori elegantia constructione Ilam sibi successionis jure reliquisse regnum; et A Dedicatio hujus loci post restaurationem que facta est a tribus episcopis videlicet S. Lietberto Cameracensi, Ratbodone Noviomagensi, et Rainero Aurelianensi, anno Dominicæ Incarnationis 1070, indictione vi, epacta vi, concurrente iv, cyclo iv, temporibus Alexandri papæ qui primitus fuit episcopus in Luca, Philippi regis Francorum, filii Henrici, e: Balduini comitis Flandrensi. Sanctorum corpora quæ intererant dedicationi (1). S. Piati martyris. S. Salvii martyris de Valencenis. S. Innocentii de Condato. S. Amati de Duaco. S. Donatiani de Brugis. S. Vedasti de Atrebate. S. Amandi de Helnone. S. Audomari de S. Audomaro. S. Gisleni de Cellensi. S. Vincentii comitis Hannoniæ. S. Bertini de S. Bertino circa Audomarim. (1) Hujus dedicationis meminit auctor libri De translatione S. Donatiani Remensis archiepiscopi in urbem Brugensem apud Surium 14 Octobris his verbis: Cum inclytus Flandriæ marchio Bulduinus cultor justitiæ, pacis amans, inter cætera bonorum operum studia monasterium in castro Hasnoniensi fundatum exstruxisset, ejus dedicandi causa mirificos ex immensis opibus suis adhibuit apparatus, tantæque sclemnitati omnes Flandriæ optimates cum suis jussit interesse, cunctorum quoque sanctorum suæ ditionis B C S. Wandregisili de Blandinio S. Everardi de Osonio. S. Hugonis de Haspra. S. Aycardi de flaspra. S. Eusebiæ de Marchenis. S. Rictrudis matris de Marchen. S. Waldetrudis de Montibus. (2) Quindecim abbates etiam adfuerunt, quorum nomina ex Sigeberti chronica deprompta habentur. Rollandus hujus loci primus abbas a restauratione. Lambertus, Adelardus, Remigius, Reynerus, Reinaldus, Fulcardus Armengerus, Walterus. Abbatissæ duæ. Fredesendis, Gerberga. CAPUT XVIII. De bonæ memoriæ Rotlando abbate, ipsiusque gralissima morum probitate. Quia monachorum est humiliter uni subesso quem, ut præsit, decet prodesse, ut prosit æque docet præesse. Sæpe memoratus comes æquum duxit plurimis eo in loco unum præficere, uni plurimos subjicere, ut unus plurimis cum charitate imperium, plures ut cum humilitate exhiberent obedientiam. Erat tunc in cœnobio Sancti Amandi Rothlandus quidam tam nomine quam officio mona❤ D chali rutilans, vita spectabilis, pie vivere volentibus, imitabilis. Hunc ut lucernam in abscondito diu positam, quia oportuit super candelabrum poni, ut ingredientibus domum Domini fieret exemplar boni accitum hunc marchisus electione eis in Hasnoniensi cœnobio dedit præesse, quem didicerat jam humili corpora cum episcopis, præpositis, abbatibus et subdi-' tis suis voluit adesse. Tum narrat miraculum quod .tunc meritis S. Donatiani contigit. Simili fere modo. in solemni ecclesiæ collegiatæ.S. Petri de Insula dedicatione allata fuere totius regionis sanctorum corpora jussu Balduini Insulani comitis, qui templum illud fundaverat, uti videre est apud Iperium. (2) Hæc cum capite sequenti postmodum addidit. operi suo Tomellus, defuncto jam Rotlando abbate piissimo. conventu fratrum multa strui conclavia, sculpunt ostia, pingunt armaria, mensa sumptuosiori epulantur, cum divite illo sine Lazaro quotidie splendide, postremo ut Flacci illius verbis loquar, sibi diruunt, ædificant, mutant quadrata rotundis. Et utinam in solos abbates, et non etiam in monachos, qui suos per abrupta prælatos sequuntur, hæc faba cuderentur quos Psalmista non optantis, sed prophetantis animo intuens ait: Obscurentur oculi eorum ne videant, et dorsum eorum semper incurva. Oculi quippe sunt, qui in honoris sumini facie positi itineris officium susceperunt : quibus hi nimirum subsequenter inhærent dorsa nominantur. Obscuratis ergo oculis dorsum incurvatur, quia cum lumen virtutis perdunt qui pereunt, profecto cuncti ad portandum peccatorum onera curvantur qui sequuntur. Sed hæc suo in loco latius sapientioribus discutienda relinquimus, dum modo prosequi festinamus, dicere intendimus. Quanquam adhuc plura supersint quæ et laudi honæ memoriæ abbatis Rothlandi et reprehensioni nostræ pateant. ter subesse. Quo honore promotus, et honore occu· A abbatum non diceretur, qui sibi secretius a communi patus, oneri potius quam honori intendit: honoris enim est præesse, oneris animas regere. In quo idonee occupatus, magis studuit prodesse quam præesse adeo ut in cunctis occupationibus monasterii nullum nisi vitæ merito virgaque pastorali præcellere!. Sic se humilitate inter humiles æqualem, imo inferiorein, inter pravos culpis eorum exigentibus disciplina exhibuit superiorem, illud animo revolvens et opere complens : Non dominantes in clero, sed forma facti gregis. Itemque, Principem te constituerunt, noli extoli, sed esto quasi unus ex illis. In synaxi fratrum primum se in primordio, ultimum in fine divinarum laudum præsentavit. Lectisternia ejus sæpius vel petra vel sola nuda tellus, vel, cum remissius indulgere voluit corpori, vilia quæque mattæ aut sagi stramenta. Veste vilis, cibo sibi parcus, aliis sumptuosus et largus, omnia in omnibus discretione temperans, disciplina coercens. Mensain et lectum communem cum fratribus habuit, nisi forte in oratorio peculiarium obtentu precum specialius interdum pernoctasset: quod utinam vel ad confusionem vel ad damnationem quorundam CIRCA EUMDEM ANNUM. RENALLUS MAGISTER SEDIS BARCINONENSIS NOTITIA. (Augustinus THEINERUS, Disquisitiones critica, pag. 357. In fine codicis bibliotheca Barberine Romæ, num. 2864, versus quosdam ascriptos detegimus qui ex Renalli opere De corpore Christi desumpti sunt. De hoc Renallo, qui, uti ex nostra inscriptione patet, Barcinone magister fuit, nihil certi afferre possumus. Nicolaus Antonius, doctus Hispanus, præter illius men aliud nihil habet quam quod S. Eulalia, quæ sub Diocletiano martyrium passa est, Vitam scripserit (1). Sed de hac etiam vita Tomayo (2) et hagiographi Bollandiani altum silent (5). Renalli, seu, uti Antonius illum vocat, Raynaldi, opus tempore Berengarii Turonensis, et quidem contra ejusdem errores de sancta eucharistia, conscriptum esse videtur. Versus ex eo excerptos hic subungendos esse duximus. (1) Bibliotheca Hispana vetus. Matriti, 1788, t. II, p. 376. in fol. (2) Ad 12 Februarii 1. I, p. 100. Martyrologii Hispani. Lugduni, 4651, in fol. VERSUS Excerpti de libro Renalli magistri Barchinonensis Gerundensis de corpore Christi. Quatuor in sacro signantur de corpore Christi C Quomodo panis et solummodo sacramentum et non Hic noster panis prius est communis et ille Est sacramentum, sacræ signum pietatis. Quando sacramentum et res sacramentum, quia reti- A Ecclesiæque domo, quæ dicitur unio, per quam Vera caro Domini est, et remanent species Quod panis non accipitur in sacramento secundum formas, sed secundum vim materialem et temporalem, quæ transit in vim æternam, scilicet in æternam vitam. In sacramento panis non sumitur ille In quantum panis vi, sed in hac propria Quod manducanti dat vitam temporis hujus; B Hæc oraria vis sanctificante Deo Transit in æternam vim, quam sumens homo digne Vivit in æternum vi satiatus ea. Ipsa quidem formas habet illas spirituales Quæ nequeur.t cerni corporeis oculis. Illa quidem virtus formam quam panis habebat, Jam sacramentum in sumendo desinit esse, CIRCA ANNUM EUMDEM. MARIANUS SCOTTUS NOTITIA IN MARIANUM ET EJUS CHRONICON. (G. WAITZ, Proœ:n. ad Chronicon Mariani Scotti, ap. PERTZ, Monum. Germ. hist. Script. V, 481.) Chronicon Mariani nomine inscriptum in pluri- C sec. x1 codicibus inveniuntur, hæc diversa plane bus iisque inter se valde diversis codicibus legitur. Ex quibus primo loco nominandus est : 1) Codex Palatino-Vaticanus n. 830, mbr., s. x1, 41• maii, qui foliis constat 170. Hunc jam alii autographum dixerunt (1); id quod accuratiore libri perscrutatione comprobari videtur. Nam non solum brevis quæ additur continuatio aliis scripta est calamis, sed ipsum quoque Chronicon non uno tempore neque una manu scriptum est. Alia enim folia 2-25 et 150 sqq., alia folia 26-1 19 exaravit ; illa litteris quas dicunt minusculis quales in plerisque VARIÆ scriptura, Irica sive Hibernica, quippe quæ cum codicibus hac lingua scriptis prorsus conveniat. Hanc primam vocamus, illam vero, cui non solum ultimi Chronici anni debentur, sed qua etiam plurime additiones tam in textu quam in margine factæ sunt, secundam. Utra Mariano sit tribuenda quæritur. Prima manu in margine superiore hæc scripta sunt fol. 33 Sæm (2) dún indiv amélbrigte clósenair in Magantia isin dardóen riafél Petair isin cetblia dendegaid1 i. isin bha irromqbat Diqmait (rin3 Lagen. et isin fide) cetra blia tanacsa Aalbain LECTIONES. 3 ' ita lego; dennegaid postea correxisse videtur. irromarbat diarmait legenda sunt. quæ uncis inclusi huc pertinere pulo; v. scripturæ specimen et not. 2. celna? NOTÆ. (1) Pagius, Crit. ad Baronium, a. 853, n. 14, ed. D etiam de monasterio S. Albani hic sermo est, nisi Luca XIV, p. 425 : Exemplar istius Codicis servatur nunc Romæ in conventu Sancti Isidori, sed autographum ad bibliothecam Vaticanam aut ad aliquam aliam Urbis bibliothecam pertinebat. Hoc vero vocabulum apud ejus temporis auctores nonnisi illum significat codicem cujus exemplum factum est. Pagium fortasse secutus est Schannat Hist. Fuld. p. 60. Codicis illius etiam Mabillon Ann. IV, p. 583, mentionem facit. (2) Certam horum locorum interpretationem nondum nancisci potuimus. De Mogontia et fortasse Aalbain ad Scotiam referre velis. De verbis amél brigte lusenair vide infra not. 19. Diarmait nomen Iricum est; quæ sequuntur regem Lagenix indicant, quem a. 1072 obiisse ex Chronico constat. V. cl. Leo monente isin blia (bliadha?) irro marbat, etc., vertenda sunt: in eo anno postquam occisus est Diarmait rex Lagen., cetra blia vero in quarto anno. Anno 1076 (1098), id est quarto post a. 1072, Marianum librum scripsisse, infra videbimus. |