B Qui autem residui sunt, de vita cottidie solliciti, A sariorum culpa in nobis cuditur, dum nostræ neglivitæ subsidia pene omnia amiserunt. Sed cum nulla nos persecutione posset superare, superatus est ille, ut licet nolens suam vobis præsentiam exhiberet el ci quem inhonoravit cum suo dedecore honorem impenderet. Pro quo labore hunc fructum recepimus, quod ille, qui cum periculo animarum nostrarum vestigia pedum vestrorum 500 adorare compulsus est, absque nostro consilio et sine correctione absolutus, ad nocendum nobis libertatem recepit. Cumque illa anathematis absolutio per epistolam vestram nobis innotesceret, de sententia regni quæ in eum processit nichil mutatum esse intelleximus, sed ne nunc quidem si mutari possit, intelligimus. Absolutio enim illa juramentorum qualiter cassari possit, nullo modo percipere valemus. Sine sacramentorum autem observatione regiæ dignitatis oflicium nequaquam administrari potest. Ergo cum jam ultra anni terminum sine rectore essemus, in locum de quo prævaricatus est ille, alius principum nostrorum electione subrogatus est. Cumque de electo nobis rege, et non de regibus, spes magna ad refocillandum imperium succresceret, ecce ex insperato litteræ vestræ advenientes, duos in uno regno reges pronuntiant, duobus legationem decernunt. Quam regii nominis pluralitatem et quodammodo regni divisionem 50 divisio quoque populi et studia partium subsecuta sunt; quippe cum in epistolis vestris illius prævaricatoris personam semper præponi cernerent, et ab eo sicut a potente exigi, quatenus ducatum vobis in has partes ad discutiendam causam præberet. Cujus discussionis qualis modus sit, ut salva gratia vestra dicamus, mirabile est in oculis nostris, scilicet ut is qui jam sinodali judicio nulla conditione interposita depositus est, alio 503 in eandem dignitatem apostolica auctoritate firmato, nunc tandem ad rationem ponatur, et quod finitum est denuo incipiatur, et de re indubitabili quæstio moveatur. Hoc quoque infirmitatem nostram movet, quod, sicut nobis persuadetur ut in incepto firmiter perduremus, sic etiam contrariæ parti verbis et rebus spes innuitur. Nam familiares prædicti Heinrici, qui ab omni regno infamia notantur, quique illi sicut regi serviendo sinodalibus præceptis manifeste inobedientes sunt et una cum suo capite per legatum D apostolicum ab ecclesia sancta separati sunt, ad hanc sedem venientes, benigne suscipiuntur, et non solum. impuniti redeunt, sed insuper gloria et honore coronantur, et ad priorem inobedientiam superbiendo revertentes, nostræ miseriæ insultant. Nobis autem quasi ridiculis ad insipientiam reputatur, quod ab illorum consortio abstinemus, qui ab ipso capite nostro tam caritative in communionem recipiuntur. Accedit et hoc ad cumulum nostri infortunii, quod præter illa quæ nos ipsi delinquimus, etiam adver 504 gentiæ attribuitur, quod idoneos et frequentes legatos huc non mittimus. Luce enim clarius patet, quod illi hoc fieri prohibent, qui, ne prohiberent, jurejurando vobis 595 promiserunt. Et nunc de violenta sacri itineris interclusione et de manifesto illorum perjurio siletur, et nobis imputatur, quod nuntios non mittimus. Scimus, carissime domine, et ex consideratione pietatis vestræ speramus, quia hæc omnia bona intentione et aliqua subtili deliberatione agitis; sed nos homines imperiti occultam illam dispensationem penetrare non sufficientes, quod manifeste vidimus et audivimus, de illa utriusque partis confortatione et rerum certarum 50% incerta dilatione ortum esse et cottidie oriri, vobis exponimus: hæc sunt, bella intestina et plus quam civilia, homicidia innumerabilia, vastationes, incendia, sine differentia domus et ecclesix, oppressiones pauperum incom◄ parabiles, rerum ecclesiasticarum direptiones quals numquam audivimus aut vidimus, legum quoque divinarum et secularium defectus sine spe reparationis; postremo in dimicatione duorum regum, quorum uterque ad obtentum regni spem a vobis accepit 508, tanta profligatio regalium, ut posthac reges nostrarum partium rapinis potius quam regalibus sustentandi sint. Hæc incommoda aut nulla jam essent aut minora multo, si in incepto itinere 509 neque ad dextram nec ad sinistram sententia vestra divertisset. Arduum iter propter zelum domus Domini aggressus C estis, in quo progredi laboriosum est, regredi autem inbonestum. Nolite, sanctissime Pater, nolite in via deficere, et ne ulterius differendo et utrimque cavendo tanta mala crescere et multiplicari sinatis. Si grave vobis est pro illis verba facere qui pro vobis vitam in maguo discrimine posuerunt, ecclesiæ tamen vestris temporibus miserabiliter destructæ et inaudita oppressione in servitutem redactæ succurrite. Cujus apertis destructoribus si aperta fronte in faciem resistere propter instantia pericula cautum non videtur, hoc saltem cavete, ne hoc quod jam fecistis, irritum fieri permittatis. Nam si hoc quod in sinodo Romana diffinitum et post a 511 legato sedis apostolicæ confirmatum est, silentio contegi et pro nichilo haberi oportet, quid posthac nobis credendum vel pro rato habendum sit, omnino ignoramus. Hoc sanctitati vestræ nequaquam arroganter, sed in amaritudine animæ nostræ locuti sumus, quia non est dolor similis sicut dolor noster. Cum enim per obedientiam pastoris luporum faucibus expositi simus, si etiam ab ipso pastore nobis cavendum est, miserabiliores. sumus omnibus hominibus. Deus autem omnipotens in talem zelum vos contra inimicos Christi erigat, quatenus illa quam in vobis posuimus spes nos non confundat. > 510 503 alia 1. 504 indubitali 1. 3:1 305 deest 1. 806 ita 2. celcra 10 aggressi 2. postca 1. 19. Ad quas litteras cum nullum pro velle suo A est. Et o! utinam de sua sociorumque ejus flagiresponsum accepissent, has ei litteras iterum miserunt, ut quia non primo quasi galli cantu, sicut secundum Marcum nec Petrus est excitatus, saltem cam secundo, quasi gallus, populus ecclesiæ vocem daret, a torpore dubitationis ad constantiam Petri cum Petro suscitatus exsurgeret : R tiosa *17 fallacia adhue satis edoctus fuissetis! Nolite, 410. Domino vere apostolico Gregorio, beati 515 C 519 525 111. Tertiam quoque direxerunt epistolam, quam jusserunt in sinodo Romana recitari, si domnus apostolicus vel universalis Ecclesiæ interventu ad dignitatis apostolicæ rigorem et stabilitatem possit 25 excitari : 112. Conquerimur beato Petro, ejusque vicario VARIE LECTIONES. 817 flagieia 1. 82 perigrinos 1. 51 B. m. n. deo 1. 515 simplicibus 2. 516 R. 1. Roberto 2. 822 (45) A. 1078, d. 7 Aug. V. Bertholdi Ann. NOTE. (44) Cf. Ann. August. a. 1078. B domno apostolico Gregorio, omnique sanctæ Romanæ A liminibus sanctæ ecclesie separavit tam illum quam Ecclesiæ concilio, super injuriis et violentiis, quas a domno Heinrico passi sumus et incessanter patimur, non ob aliam causam, nisi quod sedi apostolicæ obedientes sumus. Pervenit autem ad nos, in 526 sancta sinodo Romana nuper habita (45) quæsitum esse et dubitari a quibusdam, utrum prædictus vir ille excommunicandus sit, an non. Quapropter nos, quibus res ista gravi experimento evidentius innotuit, annuntiare pro nostra æstimatione dignum duximus, quantis existentibus causis ipse non solum excommunicandus sed multis modis jam vere sit 627 excommunicatus. Testis est hæc sancta Romana Ecclesia, pro quantis sceleribus et quam inaudita præsumptione in sinodo ejusdem ecclesiæ vinculo anathematis alligatus est, non prius tamen, sicut ex ipsius domni apostolici litteris didicimus, quam ipsum multa sedis apostolicæ monita spernentem, semper ex correptione deteriorem esse £28 probatum est. Pensetur ergo de illo, qui ante triennium incorrigibilis inventus est, si infra triennium istud sic correctus resipuerit 529, ut nune de proferenda in illum sententia dubitari oporteat. Excommunicatus ergo 530, sicut jam diximus, quam diuturna pertinacia ultionem apostolicam despexerit, undique notum est. Tandem necessitate, quæ non 531 est incognita, coactus, absolutionem quærens, prius impetrare non potuit, quam jurejurando pollicitus est, se de omnibus sibi objectis satisfacturum, prout domnus papa sibi tempus constitueret. Hac conditione absolutus, recessit. Cum autem placuisset domno apostolico, missis legatis et litteris exegit ab eo, ut faceret quod jurejurando promisit. Quarum litterarum latores cum appropiarent ad eum, a suis fautoribus capti, quidam in custodiam missi sunt quoad usque pecunia redimerentur, alii vero excoriati ac decapillati sunt. Quod cum ad nostros renuntiatum fuisset, iterum per alium nuntium legationem et litteras apostolicas transmiserunt; a quo ipse verba legationis audiens, nichil respondit, litteras vero porrectas accipere recusavit. Hujus 532 rei testes sunt multi idonei, præcipue autem sedis apostolicæ legatus domnus Bernhardus cardinalis, qui ob id negotium in illas partes transmissus erat. Qui cum legationem suam in irritum procedere conspexisset, quamvis certum fuisset, prædictum virum pro adjuncto inobedientiæ perjurio prioris anathematis vinculo innodatum, de quo jam ad tempus conditionaliter absolutus fuit, tamen quod sibi ab apostolica sede injunctum est superimposuit. Jussione igitur apostolica regni gubernacula denuo ei contradicendo, a corpore et sanguine Domini nostri Jesu Christi et a omnes sibi consentientes, et virum aliam in regia dignitate confirmavit apostolica auctoritate. Quæ sanctæ Romanæ Ecclesiæ edicta sicut alia multa contempnens, regnum sibi jam secundo interdictum invadens, usque adeo demolitus est dissipando, ut jam regnum dici non valeat, cui nulla pene regalia supersunt. Cum autem ad conciliandos sibi fautores regni facultates sibi non sufficerent, manum in sancta sanctorum extendens, ecclesiarum Dei publicus invasor effectus est, non eo quasi modo, quo jam ab aliquibus tyrannis præsumptum esse cognovimus. Incomparabiles enim et sine exemplo prævaricationes istæ sunt. Nam non quælibet prædia aut modicas aliquas facultates ecclesiarum, sed episcopatus quamplures aufugatis episcopis sibi usurpavit, et quicquid ad servitia vel sustentationes episcoporum pertinuit, totum suis suorumque usibus mancipavit. Pro qua re episcopis proclamantibus, domnus papa querimoniis eorum satisfaciens, pro sua pietate in sinodo, quæ 17 Kal. Decemb. habita est, excommunicavit omnes, qui bona eorum invaserunt. Quod cum prædicto viro cognitum fuisset, quem ejusdem invasionis auctorem et participem esse certissime constat, nec ipse propter hoc ab invasione cessavit, nec eos, qui una cum ipso excommunicati sunt, a sua communione vel ad horam repulit. Audivimus autem quod sui defensores his querimoniis tales excusationes obtendant 533, quod ipse de bonis ecclesiarum nulli aliquid præstiterit, neque de manu ejus acceC perit, vel aliquis ipso jubente invaserit. Quod nee nos illi objicimus; sed in hoc illum accusamus, quod el approbare paratissimi sumus, quippe quod sui sua permissione bona ecclesiastica invaserunt, quibus ipse rogantibus hoc concessit, dividens singulis prout voluit; et hac mercede conducti sunt, ut iniquitati suæ vires amministrarent. Quæcumque autem de facultatibus episcoporum in illa distributione militibus non concessa superfuerunt, his ipse tamquam propriis utitur, et tam manifeste suis usibus deserviunt, acsi hereditario jure sibi provenissent. In qua accusatione si falsitatis convincimur, nos, qui accusatores sumus, accusati pœnam subiro parati sumus. Judicet ergo sancta sedes apostolica, inquirantur sanctorum Patrum concilia, interrogentur Romanorum pontificum decreta, utrum hi, qui ista faciunt vel consentiunt facientibus, pro excommunicatis et sacrilegis habendi sint 55, et si vel ipsis vel ipsorum fautoribus communicandum sit. Qui cum vere sciant, vera esse quæ de eo loquimur, scienter communicant ejus operibus maliguis, et huç ad hoc venire solent, ut injustitiæ latebras defensio 834 VARIE LECTIONES. 527 deest 1. 828 factum 2. 529 respuerit 1. 530 p. 1. 526 deest 1. 881 e 1. (45) Mense Februario hujus anni. quam diuturna nis obtendant, et tantorum scelerum patroni ex:- A accusamus nec excusamus; illud autem vere affirmamus, quod rapina illa in ecclesiis et earum atriis facta, consensu el permissione tam principis quam omnium pene majorum qui aderant perpetrata est, ea quidem delibcratione, quod sacrilegum illum exercitum aliter sustentari non posse censuerunt. Hoc quoque novit sancta Romana Ecclesia, quod præfatus Heinricus domno apostolico jurejurando affirmavit, quod nullum amodo, qui ad limina apostolorum de quibuscumque terrarum locis tenderent, vel ipse vel aliquis eorum quos constringere posset prohiberet. Qualiter autem juratam illam promissionem observaverit, nobis tacentibus ipsa rerum indicia manifestant Ergo præter illam quæ et ab antiquis Patribus et a vestra sanctitate in hujusmodi prævaricatores promulgata est sententiam 539, archiepiscopus Mogontinus majorum exempla secutus, adjunctis sibi episcopis numero septem, quibus eadem injuriæ ratio fuit, pro defensione ecclesiæ sibi commissæ prædictum virum, qui parrochianus illius est, tradidit Sathanæ in interitum carnis cum universis suis complicibus. Item domnus episcopus Wirtzeburgensis præsente et cooperante sedis apostolicæ legato domno Bernhardo omnes illos anathematizavit, qui actu vel consilio in hoc culpabiles extiterunt, quod ille a sua sede prohibitus est. Cujus prohibitionis auctor non incertus est; qui etiam in ejusdem sedis civitate, in qua pene nemo non excommunicatus est, frequentissime moratur. Ecce audivit sanctitas vestra, quam multis modis vir ille cum suis dampnatus sit et vere dampnandus. Rogamus ergo vos per nomen Domini nostri Jesu Christi, et per eum cujus vicem agitis, ut si jam prolatis in eosdem homines sententiis aliquid superaddere necessarium non putatis, hoc tamen firmissime prohibeatis, ne vel in hac sancta sede vel alicubi ad communionem recipiantur, priusquam ecclesiis quas læserunt satisfaciant, ne grex vobis commissus amplius ab eis contaminetur, et ne pessimum illud fermentum totam massam corrumpat. 113. Tunc ab ipsa sinodo (46) in Theutonicas partes subjectam misitepistolam: Gregorius 39 servus servorum Dei (GREG. VII, Regist. vi, 1), omnibus clericis et laicis in regno Theutonico constitutis, qui excommunicationis vinculo non tenentur, salutem et apostolicam benedictionem. Quæ et quanta nobis cura fuerit et est, ut pestilentia clades 50 et desolatio a regno vestro auferatur, pax 841 et honestas et solitum decus vobis reddatur, in sinodo quæ hoc anno in quadragesima Romæ celebrata fuit deelaravimus. Judicio enim sancti Spiritus decrevimus et præcepimus, ut in regno vestro omnium conventus episcoporum et laicorum eorum qui timent Deum et inter vos pacem desiderant fieret, et coram nostris legatis decerneretur, si cui 5, Heinrico B videlicet 53 vel Rodulfo, qui de regni gubernaculo inter se decertant, amplius justitia faveret, parsque C injustior ratione devicta et beati Petri auctoritate constricta, facilius cederet et ab interitu animarum et corporum, Deo propitiante, cessaret, justior vero pars amplius de Deo confideret, et adjuta beati Petri auctoritate 5 et omnium justitian: diligentium consensu, de victoria omnino speraret et neutram 616 mortem timeret. Sed quia pervenit ad nos quod inimici Dei et filii diaboli quidam apud vos contra interdictum apostolica sedis prædictum conventum procurent 57 in irritum ducere, et non justitia sed superbia ac totius regni desolatione suas cupiditates anhelent implere et Christianam religionem destruemonemus vos et ex parte beati Petri præcipimus, ut talibus nullum auxilium 58 præbeatis neque illis communicetis. In prædicta enim sinodo jam omnes 59 excommunicationis et anathematis sunt vinculo innodati, et ut nullam victoriam possint obtinere, beati 550 Petri potestate sunt obligati; ut saltem coacti confundantur, et a morte animarum suarum et desolatione propriæ 551 patriæ revocentur. Vos autem, fratres carissimi, de me 55 nullo modo dubitetis, quod injustæ parti scienter aliquo modo faveam. Magis enim pro vestra salute desidero mortem subire, quam totius mundi gloriam ad ves trum interitum arripere. Quod si aliqui de falsitate confisi, litteris vel verbis aliter vobis indicaverint, nullo modo eis 553 acquiescatis. Deum cnim timemus et pro ejus *** amore cottidie affligimur, et ideo superbiam et oblectamenta seculi parvipendimus, quia cito apud eum consolari indubitanter credimus. Omnipotens et misericors Deus, qui ultra spem, ultra meritum miseretur et consolatur nos in tribulatione nostra, aperiat cor vestrum in lege sua, et 555 in præceptis suis confirmet vos, ut auctoritate VARIE LECTIONES. 838 deest 1. 2. supplevit Eckhart. 59 Gr. episcopus s. Reg. VI, 1. 542 deest 2. 843 deest R. f. Injustitior enim pars r. R. procurarent R. 848 adjutorium R. 0. sunt. e. et a. v. 551 d. patriæ vestræ R. 552 deest 1. 653 illis R. 55 deest 1. R. 847 NOTE. (46) In Regesto Gregorii litteræ istæ datæ dicuntur Capuce Kal. Jun. ind. 1. (1078.) 849 555 el beati Petri a curtis peccatis absolutos vos ad cœlee A fecistis, effectum habitura est, indubitanter constat, regnum perducat regnaturos. › 114. Contra quam nostrates hanc, quam supposui, miseruat epistolam : Accepimus dudum sanctitatis vestræ litteras hoc continentes, quod vos a sinodo Romana decrevistis, quatenus in nostris partibus conventus omnium episcoporum et laicorum Deum timentium fieret, a discutiendum hoc, cui illorum, qui de regni gubernac lo certant, justitia magis faveat. In qua re hoc primum miramur, quod prudentia statuit, quod nullo modo posse fieri constat. Novimus enim hoc memoriæ vestræ non excidisse, quod tam asi uis querimoniis frequentatum est apud vos, quippe quod pene omnes episcopi qui sedi apostolicæ obediunt, de suis episcopatibus expulsi, a facie persequentium fugiunt, B et latitant; et quomodo hi cum suis persecutoribus convenire et conferre de his causis possunt, pro quibus aliqui illorum occisi sunt, quidam in captivitatem abducti, reliqui vero omnibus rebus suis exspoliati? Deinde quoque hoc mirandum censemus, quod illius hominis causam cum illis hominibus discutere jubemur, quos utrosque legatus sanctæ Romanæ Ecclesiæ vestra jussione a liminibus ecclesiæ sanctæ separavit. S autem nichil horum obstitisset, quid nostra interest, ut jam dudum finitam sinodi Romanæ sententiam retractem:is, et denuo ad rationem ponamus ? Quid ad nos, ut discutiamus, si illi justitia faveat ad obtinendum regnum, cui vos regni gubernacula jam ante triennium sinodo judicante interdixistis? Nonue magis oportuit ut judicium illud discussio præcederet, quam nunc tandeni subsequatur? Novimus intelligentiam vestram, quia nunquam de re indiscussa sinodus vobis præsidente judicavit. Quæ ergo necessitas secundæ discussionis? Si autem predictus ille nondum discussus est, sed sicut vos dicitis adhuc discutiendus, quæ ratio fait, ut homini indiscusso regalis dignitas ex dignitate apostolica sine ullo conditionis additamento interdiceretur? Si nondum discussus, sed adhuc discutiendus, quare regi alteri obedire ex vestra auctoritate jussi sumus, priusquam certum fuisset, istum non posse regnare? Hujus rei testes sunt apud nos litteræ vestræ, quippe quod legatus sedis apostolicæ vestra jussione anteriori illi denuo † regni gubernacula interdicendo a liminibus sanctæ ecclesiæ separavit tam illum quam omnes sibi consentientes; alterum vero, qui in locum ilijus subrogatus est nostra electione, in regiam dignitatem apostolica auctoritate confirmavit, omnibusque 557 in regno Theutonico consistentibus, ut sibi obediant, ex parte omnipotentis Dei præcepit. Numquid hæc omnia destrueda sunt et pro nichilo reputanda ? Ut autem de reliquis omnibus taceamus, certe si sola illa absolutio sacramentorum, quam in synodo 536 vestra 2. 557 que deest 1. gnavit 1. C quia iste rex esse non potest. Quomodo enim regnare potest, cui nullus amodo fidelitatem ex debito servat? Que modo regere populum potest, qui in agendis causis legalibus neminem ad faciendum justum judicim sacramentorum obligatione constringere potest? Si autem, quod absit! apostolica illa indulgentia pro rato habenda non est, quid erit de illis episcopis, et aliis, qui spe 558 prælicte absolutionis juramenta Heinrico prædicto facta infregerunt? Nonne manifeste perjurii convincuntur? Si enim ille juste regnare potest, isti injuste fecerunt qui promissæ sibi fidelitatis jugum a se projecerunt. Adhuc aliud, Quid de illis sacramentis crit que postea regi Rodulfo facta sunt, cujus ditioni vestra auctoritate subjugati sumus? Ecce qualis rerum perturbatio! Attendant et videant omnes qui sanum sapiunt, si factum est hujuscemodi, si audita est umquam in Ecclesia confusio similis huic confusioni. Videte, carissime domine, quia terra commota est et conturbata. Si vultis sanare contritiones ejus, in co quod cœpistis firmiter persistite, et quod ædificastis, non destruite. Sienim in 59 incepto itinere retrorsum redire et ob difficultatem diverticula quærere vultis, non solum vulnerata non sanatis, sed quæ sana sunt vulneratis. Nam si ca dissimulando quæ vestra statuit auctoritas, nos in media tempestate, quam pro vobis incurrimus, derelinquitis, testis est super nos cœlum et terra, quia 6 injuste perditi sumus. › 115. Item post aliquod temporis intervallum nostrates hanc epistolam domno apostolico miserunt : 660 Non latet sanctitatem vestram, quantas vobis obediendo persecutiones passi sumus, quomodo æsti mati sumus sicut oves occisionis, quomodo traditi sumus in fabulam et in improperium. Si ergo talia pro vobis sustinendo, nichil a vobis gratiæ meruimus, nec digni sumus quorum liberationi studium impendatur: quare saltem justitia, quæ nec inimicis deneganda est, nobis denegatur? Si ergo justum est, quod justum esse multis 561 vestris hortationibus didicimus, scilicet ut illi sententia vestræ quæ in Heinricum processit obediamus, illi qui e contrario eidem sententia vestræ superbe repugnant 562, quare secundum justitiam non constringuntur? quare pro hac inobedientia nullam apostolicæ gravitatis censuram sentiunt? quare illis conceditur, quod tam ipsis quam nobis interdictum est? aut quomodo illis licet, quod nobis illicitum factum est? Ecce ipsi sine omni contradictione vestra, illi ad obtentum regni auxilium præbent, cui vos regni gubernacula interdixistis; illi sicut regi serviunt, quem vos usque adeo a regia dignitate deposuistis, ut omnes a vinculo juramenti, quod ei fecerunt vel facient, absolveretis; illi participando communicant, quem legatus sanctæ Romanæ Ecclesia denuo sibi regni guberna |