cata, et tam pro nichilo habita, nec non tam perti naciter defensa, æcclesiam sanctam miserabiliter nimis confœdaverant, et super tot vulgatissima sua contumaciter inobedientiam suam non alibi nisi in synodo Romana, et hæc scriptis et nomine publicata nimia 17 temeritate professi sunt.

In ipso anathemate (113) domnus apostolicus ex parte et nomine Patris omnipotentis et Filii et Spiritus sancti, et per auctoritatem sancti Petri omnibus Christianis præcepit, ne quis regi excommuni-. cato ut regi deinceps aliquomodo obœdiat, aut serviat, aut jusjurandum servet, quod fecerat aut facturus sit. Quod principum regai pars non minima attendens, sæpius a rege vocati ad eum venire detre

sunt, ut juxta sanctiones apostolicorum virorum A postquam eorum crimina tam contumaciter publiFelicis papæ et Julii et reliquorum ipse accusatus possit se contra accusatores pleniter præparare ad abluenda crimina objecta. Unde et beatus Eleutherius a beato Petro papa duodecimus in decretis sis kapitulo 1 testatur (110). ‹ Induciæ, inquit, non modicæ ad inquirendum dandæ sunt, ne aliquid præpropere agi a quacumque parte videatur, quia per surreptionem multa proveniunt. Unde et sanctus Ambrosius in expositione Epistolæ ad Corinthios testatur(111) : ‹ Judicis inquit, non est, sine accusatore damnare; quia et Dominus Judam, cum fur esset, cum non accusatus sit, minime abjecit; sicut et in omnibus dubiis agendum est causis. Quapropter et Dominus ipse exemplum dedit nobis, ne passim audita, non probata et indiscussa, facile credamus, B ctabant, elaborantes diligentissime ut zelum Dei sedum in figura angelorum Sodomam pergens dixit ad Abraham: Descendam, et videbo, utrum clamorem, qui venit coram me, opere compleverint, an non est ita, ut sciam. Postquam autem clamoren quem quasi audivit, verum probavit, mox sine tarditate super eam ignis et sulphuris imbres vindex præsentissimus de cœlo pluit a Domino. -Justissime autem absque induciis damnantur, qui culpain suam jam dudum a sanctis Patribus diffinite damnatam non negare, set publice contemptores obstinati contra apostolica statula se conantur qualitercumque defensare. Ergo de manifesta et pluri mis nota causa non sunt quærendi testes. Unde (112) apostolus fornicatorem illum apud Corinthios præcepit, cognito ab omnibus quod fecit opere, de coetu C fraternitatis expelli: ‹ Vos, inquiens, inflati estis, et non magis luctum habuistis, ut tolleretur de medio Vestrum, qui hoc opus fecit? Omnes quippe crimen ejus sciebant, et non arguebant. Publice namque novercam suam loco uxoris habebat; in qua re neque testibus vel inquisitione opus erat, nec tergiversatione aliqua tegi crimen poterat. Quapropter apostolus judicium non differens in eum, absens, inquit, corpore, præsens autem spiritu, cujus videlicet nusquam deest auctoritas, jam judicavi ut præsens, eum, qui hoc opus fecit. >

Totum itaque corpus Scripturarum sententiis domni apostolici suffragatur. Unde contradictores el perversores earum facillime possunt convinci. Ipse namque a vestigiis sanctorum Patrum nullate-D nus deviavit. Incassum ergo quidam contentiosi musitabant 174 pro induciis regi ejusque complicibus non datis, et quod eos statim excommunicavit,

cundum scientiam haberent. Quem licet injuste et non canonice excommunicatum nossent, tamen ei juxta Sardicensis concilii statutum (114) nullatenus communicare deberent, nisi eum reconciliatum esse præscirent. Unde regi adhuc indurato metuentes. communicare, quia illum neque arguere, neque punire, neque corrigere poterant, ipsi quia consentire abhorruerant, studebant ut oportuit devitare. Quapropter autumnali tempore cum eo optimates regni colloquium ob hujusmodi se habituros Parthenopolim 176 fore condixere, ubi quid agendum super tam grandi negotio foret, communi consilio possent diffinire, et ubi ipsis regi et domino suo commonito, et ad pœnitentiam converso et reconciliato liceret servire. Postquam illuc non parvis militaribus copiis

convenere, rex cum suis assentatoribus citra 177 Renum apud Oppinheim villam cum non mediocri suæ confcelerationis cœtu, adhortatu et suasu minax et animosus, consedit; regni autem primates cis Renum commanentes, inter se quæritabant, et Deo datore attentius unusquisque pro se ad invicena conferebant, quid super tam inmani causa ipsis diffiniendum fuerit. Illuc sedis apostolicæ legati litteris huic causæ congruis allatis advenerant, in quibus etiam nunc Pataviensi episcopo vice sua apostolica papa jam dudum concessa inposuit, ut omnes præter regem solum ad satisfactionem dignamque poenitentiam digne venientes canonice reconciliaret, illos videlicet qui deinceps in parte sancti Petri stare voluissent. Ex quibus Mogontinus archiepiscopus cum sua militia, Treverensis, Argentinus, Viridunensis, Leodiensis, Monasteriensis, Trajeclensis electus, Spirensis, Basiliensis, Constantien- '

VARIE LECTIONES.

176

17 ita 2. 178 nimis 2. vox deest 2; Parthenopolim Meggeourg fore 1. 1. gendum videtur; circa edidit Uss.

sis autem Ulmæ 178, episcopi scilicet hi 179, et ab- A
bates plures, nec non majorum et minorum non
modica turba ob reatum communionis regis, seu
quod ipsi ob inobedientiam excommunicati sunt,
sive quod receperunt missas et officia sacerdotum
ob incontinentiam vel heresim symoniacam damna-
torum, ibidem reconciliati in communionem rece-
pai sunt.

Postremo diebus decem in hujusmodi studiis
transactis, cum rex videret et audiret tot et tantos
apostolicæ dignitati humiliter cessisse, eosque re-
gem alium pro se constituendum deliberasse, et
ipse quamquam nolens et invitus, et præ dolore
hoc fere 180 ultra spiritum non habens, cessisse se
quam vix 181
simulavit, nou modo papæ, verum quo-
que regni principibus in cunctis quæcumque ipsi B
inponere et observare eum voluissent. Tunc visuma
est eis præter cætera, ut inprimis Wormatiensi
episcopo sedes et civitas sua libera redderetur, re-
gina inde cum suis omnibus egrederetur, Saxonibus
obsides illorum redderentur, et ut ab excommuni-
catis suis se rex omnino separaret, nec non litte-
ras papa Gregorio, debitam obedientiam, satisfa-
ctionem et dignam pœnitentiam se servaturum fir-
miter intimantes, absque mora dirigeret, ipse au-
tem juxta consilium eorum interim manendo re-.
sponsum apostolicum et reconciliationem illius ex-
spectaret. Hæc et cætera omnia rex, quamquain
non ex tota simplicitate, ilico peregit. Abbine litte-
ras, juxta quod condixerant inter se compositas, et
in præsentia eorum sigillatas, quas tamen deinceps
ipse clam alteravit et ad libitum suum mutavit, per
Trevirensem episcopum Romam papæ præsentan-
das transmisit. Primates vero regni, dolos solitam-
que vecordiam consiliariorum regis, quam tantotiens
experti sunt, metuentes, et ipsi legatos boni testi-
monii, qui his omnibus quæ ibidem acta sunt præ-
sto fuerant, Romam pariter, ne papa dolis illorum
deciperetur, properanter dirigunt, ipsumque per
misericordiam Dei suppliciter obsecratum implo-
rant, ut in has partes dissensionem hujusmodi
compositurus venire dignaretur. Insuper ut regem
ad apostolicæ sedis obœdientiam perfectius con-
stringerent, antequam ab invicem discederent, con-
jurabant, ut si culpa sua ultra annum excommuni-
catus perduraret, ipsi eum ulterius regem nou há-
berent. Indeque ob metum faturæ in eos regis ul-
tionis et injuriæ, quem per plures eorum non vi-
sum et insalutatum sibique nimis subiratum relique-
rant, data sibi in invicem, si quid eis ob hujusmo-
di causam adversaretur, fide adjutoria, unusquis-
que glorianter 182 in sua remearunt.

C

D

Hoc colloquio circa Kalendas Novembris finito, ilico præter solitum prægrandis nix terras undique opprimere incœpit. Hæc siquidem præsagium et signum futurorum malorum non solum Cisalpinas partes, verum, quod potius mirabile visum est, totam Longobardiam nimietate inaudita non parum stupefecit. Nimio quippe frigoris congelamento Renus pariter et Eridanus, ut de fluviis cæteris taceatur, in tantum consolidati sunt, ut per longum tempus quasi per terram viam in se glacialem exhiberent cunctis itinerantibus. Sic hiemps aspera et nivosa algoris vi continuata usque in Idus Martii, scilicet a colloquio prædicto usque ad colloquium quod apud Forihcheim a regni optimatibus actum est, perduravit. Ipso denique die cœpit nix per omnes terrarum nostrarum partes, diversis pro qualitate locorum liquefienda lapsibus, paulatim descrecere.

Rex autem transacto circa Oppinheim præscripto colloquio, Spiræ cum tutoribus et actoribus, qui a primatibus regni ipsi deputati sunt, aliquamdiu more pœnitentium victitans stetit. Dehinc ob conjurationem principum prædictam suspicans in se contorquendas perfidiam et versutias illorum supplantatorias, recollectis undique consiliariis suis, placitum optimatum suorum temerarius postposuit, et sic ne regno privaretur, toto industrius et attentissimus ingenio, omnifaria suorum scrutinia et consilia conferendo diligentissime se præmunivit.

Tullensis autem episcopus, nee non pariter Nemetensis mox cum multis aliis, quibus hoc per obœdientiam a Pataviensi episcopo inpositum est, Romam pervenientes, papa se reos cum satisfactione et oboe lientia debita dederant. Quos ille canonice reconciliatos, eorum obedientiam aliquamdiu probando in monasterialia quædam custodiaria solos cos fecit incarcerari, donec imperatricis interventu vix inde reducti, absque ordine non 185 concesso, solius licentia communionis repatriare permissi

sunt.

Hos e vestigio Trevirensis archiepiscopus cum regia legationis litteris festinus nimis consequitur, papam salutavit, litteras adulteratas ipsi præsentavit. Quas ille nisi coram legatis optimatum regni recitari sibi noluit, ut ipsi testes recitationis adessent, qui et earum compositionis et emissionis scioli asstiterant. Postquam igitur recitate sunt, legati materiam longe aliam quam que in presentia primatum regni composita et sigillata fuit, recognoscentes, non eandem set alteratam et per loca mutatam fuisse, per dominum Deum liberrime protestati sunt. Sic Trevirensis archiepiscopus, quamquam in primis litteras defendere incepisset, postremo VARIE LECTIONES.

178 Hansizius l. c. ultimo legit. Ulm tamen juxta codices legendum esse patet er Bernoldi apologetico pro Gebehardo Constantiensi episcopo (Opusc. X, 4. p. 380.): ubi Quoni apud Ulmam communio reddita dicitur. USS. 179 1' roces et abb. p. n. n. m. et minorum scripta iterum delevit, et tunc ita pergit: Tridentinensis vel Trient, Coloniensis et Agripiaensis vel kölln, item Metensis vel Metz, Tullensis vel Tol, Veinensis vel Veins, Lausannensis vel Losen, Frisiensis vel Frisingen, et abbates plures nec non majorum et miacrum non modica turba, etc. 189 ita codd. 181 quamvis ficte Uss. gloriantur 2.

deest ca

182

183

on

tamen convictus ab eis et rememoratus, fraudulen- A ab eis omnino liberare. Ad hoc quidam marchio,

nomine Opertus, de Longobardia tunc temporis
adveniens, summopere illum præ cæteris conforta-
vit. Qui magnifice ob id ipsum ab eo donatus et
honorificatus, in repatriando juxta Augustam Vin-
delicam repentina morte præoccupatus, equo deci-
dit, et sic apostolicum anathema jam pro nichilo
habens, tunc autem quanti ponderis sit re experiens,
quam miser ille damnabiliter interiit.
MLXXVII.

tiam non suam set cujus nesciret alicujus alterius, in litteris publice confessus est. Ita omnia regis obœdientiæ, quam littera mendax, non cordis veritas protulit, commenta simulatoria et deceptionum plenissima, cum imperatrice pariter domnus apostolicus vigilanter deprehenderat. Quapropter, quod rex obnixe satis rogaverat, ut scilicet Romam ei ad papam reconciliando pervenire liceret, nequaquam consentire papa voluit, set ut in præsentia regni primatum apud Augustam Vindelicam a se audiendus et reconciliandus sibi occurreret, apostolica auctoritate præceperat, et illo se venturum ad eos circa festivitatem Ypapanti (115), si Dominus voluerit, firmissime satis per utriusque partis legatos ipsis remandavit. Qui litteris apostolicæ benedictionis B Alpes asperrimo vix scandens reptansque itinere,

perceptis, in (116) quibus plurimum pre ducata suo, pro cæteris necessariis, et pro pace ipsos, ut oportuit, diligenter præmonuerat, lætanter patriam suam tanti hospitis adventum præconando revisc

rant.

Rex natalem Domini apud Bizantium in Burgundia, uno ibidem vix die commoratus, quomodocumque celebravit. Inde assumpta uxore et filio, nec non toto suorum comitatu et apparatu, ut antea jam deliberatum est, Genova Rodano transito,

festinus Longobardiam per Taurinensem 185 episcopatum intravit. Indeque collectis undecumque quos potuit, Ticinum perveniens, excommunicatorum quoque turbam episcoporum ad se undique contraxit, et quasi causam illorum defensoria quomodocumque præmuniturus majestate, papam alloquendum non modo ob sui ipsius, set potius ob illorum ab eo perscrutandam tam injuriosi anathematis sententiam, nimis artificiosus ipsis prædixit. Ipsi autem econtra non minimum regi dissuadebant, nɔ ipsum saltem apostolicum nominaret, quem illi jussu ejus tam sancte abjuratum omnino projecerint, et quem una rite damnatum sub anathematis censura a corpore æcclesiæ perpetuo dimembrarent. Altamen ne optimatum regni Teutonicorum placitum et ipse pseudorex ex toto temerarius annullaret, et ob id illorum offensam justissime incurreret, quoniam quidem 186 illum tam inevitabilis necessitatis constringeret articulus, ipsi ad tempus cedere et mori

Mox igitur omnes regni optimates, his quæ litteræ innotuerant congratulanter acceptis, toto mentis conatu ad hæc omnifariam observanda sese percupientissime præparantes, spe non modica æcclesiasticæ religionis et observantia restaurandæ non parum exhilarati sunt. Rex autem longe alia intentione cordatus, dum papæ propositum comperisset, occurrere ipsi antequam nostras partes intraret, summa consultationum sollertissimus industria moliebatur. Proposuit namque ut aut collecta peccunia C qualitercumque conducta maxima suorum militari copia territum eum in fugam coegisset, sive per Romanos et cæteros consiliarios illius, tantis muneribus corruptos, et sic individuos sibi astitores effectos, ad votum suum illum constringeret. Singerari dignum æstimabant; deinceps vero, post hanc autem, una secum ipsi tam perduelles et efferati repugnarent, ut ilico eum injuriatum cathedra depellerent, et alium juxta cor regis pro eo substituerent; et sic in imperium ab illo clectus et ordinatus, una cum uxore sua in patria 1 gloriosus remearet. Si autem papam, metu, minis et blanditiis Romanorum convictum, morigerum sibi rex per omnia efficeret, pium sibi, adversariis autem suis severissimum deinceps fore, stultissime satis præmedita-raret, nec non onmes, qui invictissimi cum ipso in batur.

His et aliis non perpaucis, ut fama fuit, consiliariorum suorum vecordiis commonitus et animatus, contra dispositam jam optimatum regni correctionem et christianæ religionis recuperationem sese pertinaciter erigens, non cessavit magistratus illorum qualitercumque opprimere, et se suum ad libitum

185 patriam ed. 188 tauriensem 2. 186

scilicet dispensatoriam et tam sibi necessariam illius allocationem toto nisu simul cum ipsis industrius intentissime elaboraret, quomodo se et totum regnum a tam sacrilego homine funditus liberaret; sin autem, tam versntissima apostolicæ almæ nominationis et hereticæ usurpationis illius vecordia et majestate sese precul dubio regno, honore, partimque vita ipsa, privandum non igno

Dmortem et in perniciem ire semper parati fuerint, similiter perituros et damnandos minime dubi

tarct.

Postquam (117) autem legati regis pariterque. regni optimatum a papa dimissi repatriare cœperunt, ipse confestim animam suam pro ovibus suis dare promptissimus, ad locum et tempus quæ en

VARIE LECTIONES.
quoquidem c.

NOTE.

(115) Scil. purificationis S. Mariæ. Uss. (116) Auctor Gregorii epist. ad Germanos ante oculos videtur habuisse, quam ex cod. Udalr. pro

tulit Mansi XX, 379.

(117) Cf. Gregorii VII epistolam ad Germanos, Reg. iv, 12.

dixerant ad invicem, properanter pervenit, et illic, A meantes, quidquid illud fuerit quod fucatum et per

juxta quod disposuerant, itineris sui ductores desi-
derantissimus expectavit. Set frustra. Nam postquam
Theutonici principes fugam regis tam inopinatam
et furtivam ultra Alpes compererant, insidiarum et
inpugnationum illius non parum metuentes moli-
mina et incursiones, occurrere neque ducatum con-
dictum exhibere papæ, quamvis inviti et nolentes,
omnino desiverant. Ita papa apud Canusinum castel-
lum ipsos aliquamdiu exspectavit. Set dum illi tot
obstantibus periculis se ad cum nequaquam venire
posse ipsi vix remandarent, tunc ipse, quia frustra
venerit illuc, moleste nimis ferens, set tamen postea
ad Theutonices partes se qualitercumque pro neces-
sitate sanctæ æcclesiæ pervenire posse non despe-
rans, istic hujusmodi occasione aliquanto tempore B
morari disposuit. Tunc et ipse regis iter et consilia-
riorum ejus sibi nec non sanctæ æcclesiæ non mul-
tum prodesse considerans, quippe qui Longobardes,
quos rebelles Deo sibique reperit, non parum rebel-
liores reddiderit, quique Theutonum gentes omnino
inter se scismate non modico discordes, quid de
tam vecordi homine agerent, mirabiliter irritatas
sollicitaverit, et totum undique regnum non medio-
criter perturbaverit totam curam suam, ut virum
vere apostolicum oportuit, super Dominum jactavit,
die ac nocte precibus lacrimosis institit, quatinus
ipse sibi divinitus inspiraret quid de tam grandi
negotio ratione synodica rite difliniendum ordi-

naret.

C

fidum æstimabant, totum papæ seriatim plenaria veritate enarrabant.

Hos confestim e vestigio rex subsecutus, ad usque portam castelli præceps et adhuc inopinatus, et absque responso apostolico ejusque verbo invitatorio, præcipitanter cum suis excommunicatis luctuosus accessit, et pulsando satis, ut ingredi permitteretur obnixe rogitat. Illic laneis indutus, nudis pedibus (119), frigorosus, usque in diem tertium foris extra castellum cum suis hospitabatur; et ita multis probationum et temptationum scrutiniis distrietissime examinatus, et obediens quantum ad humanum spectat judicium inventus, christianæ communionis et apostolice reconciliationis gratiam, ut est consuetudo pœnitentium, lacrymosus præstolabatur.

Domnus autem apostolicus, qui tam falli quam fallere cautissimus noluerit, quique regis tot pollicitationibus tanto totiens delusus, verbis illius non facillime crediderit, post multas consultationum sententiosas collationes vix ad hoc pertractus est, ut si jurejurando has, quas sibi nunc pro utilitate el statu sanctæ ecclesiæ impositurus esset, obedientiæ et satisfactionis conditiones aut ipse per se, aut per eos quos sibi nominaret testes, confirmare promptissimus adveniret, et insuper fidem hujus sacramenti in posterum firmisssime observandi in manus interventorum illorum qui præsto fuerant, nec non imperatricis quæ necdum aderat, dare et hoc pactum sic fœderare consentiret, in christianam tantum communionem eum recipere non recusaret. Rex autem hujusmodi responso a papa recepto, durissimum hoc quod propositum est, et ipse omnesque sui judicabant; verumtamen, cum aliter reconciliari nullatenus posset, vellet nollet, satis mœstissimus consensit.

Tandem vero ne ipse juraret, vix apud papam interventum est; duo autem episcopi, Neapolitanus et Vercellensis, præter alios familiares ejus (120) qui deinceps jurarent, ad sacramentum pro eo faciendum electi sunt. Qui, ut summam sacramenti memoremus, in hunc modum jurabant ; ut videlicet dominus illorum Heinricus, quandocumque ipsi in

Tandem rex accepto suorum salubri satis consilio, prorsusque deposito priori, quem in papam jam mnalitioso vecors et odiosus excogitavit studio, interventu et auxilio præcipue domnæ Mathildis marchionissæ, socrus suæ Adelheide itidem marchionissæ, et abbatis Cluniacensis (118), qui et ipse cum papa nuper ob regis communicationem Romæ reconciliatus advenerat, nec non omnium quoscunque suæ parti attrahere poterat, papam convenire, eique per omnia subdi, cedere, obedire et consentire proposuit. Eaque intentione, quamquam inter Longobardos qualitercunque dissimulata, præmissis ante. se ob adducendos ad se prænominatos interventores nuntiis, ipse ad castellum prædictum paulatim eos subsecutus est. Qui properanter ad condictum locum regi occurrentes, eam causam pro qua conve- D fra annum papa Gregorius constitueret, in concornerant, diu inter se multifario sermone ventilabant, et sollerti consultatione omnimodis secum pensabant; set nescio quos in ea dolosos, simulatorios pollicitationum amfractus suspicioso plurimum exploratu diligenter notaverant, quos papæ, hujusmodi causarum ex multo jam tempore et usu cottidiano revera experientissimo, pre s.mplicibus et satis superque veracibus apportare metuerant. Attamen mox, quia sic necessitas expostulabat, re

diam et pacem cum principibus regni aut secundum judicium aut misericordiam illius veniret, et nullam læsionem ipse sive suorum quisquam domno papæ aut legatis illius inferrent, in quascunque partes regni ob regimen rcclesiæ venirent, nec in captione nec in membrorum suorum truncatione; et, si ab aliquo alio læderentur, ipse, quando primum posset, bona fide illos adjuvaret; et si aliquod impedimentum ipsi obstaret, ut tempus et inducias,

NOTE.

(18) Hugonis, qui Heinricum parvulum de sacro fonte levaverat, prout ipse rex indicat in epistola ad eum data, Dacherii Spicileg., t. III, p. 441 novæ edit, Uss.

(119) Discalceatus, et laneis indutus. Ep. ad Germ., I. I.

(120) Hos enumerat Lambertus h. a. Uss.

Ad hæc dum apostolicus duos episcopos, Östiensem et Prænestinum, pro necessitate et regimine sanctæ æcclesiæ {Mediolanum, Ticinum, et in cæleras illarum partium civitates dirigeret, et sic non sine fructu Placentiam proficiscerentur, a Placentino antiepiscopo (125) perjuro et anathematizato capti sunt. Ex quibus Prænestinus paullo post dimittitur, Ostiensis in quoddam castellum incarceratus transmittitur (124). Ubi cum aliquandiu in vinculis teneretur, et rex cum suis avaritiæ lucris quolibet artificiosus ingenio insistere niteretur, cui solummodo papa in itinere Longobardico servitium necessarium abeis, canonice autem illorum omnino devitanda communione sumendum vix licentiam dedit, sacramenti quod fecerat pro legatis apostolicis adB juvandis prorsus oblitus, nullam vel in verbi unius saltem auxiliaria inpensiuncula ipsi compassionem exhibuit. Set cum Papiæ vellet juxta ritum legis 187 Longobardorum coronari, missis ad papam pro hujusmodi danda licentia interventoribus, responsum datum est eis, ut quandiu Petrus esset in vinculis, non haberet in hac re licentiam apostolicæ auctoritatis. Set neque sic ipsius auxilium extor quere ab eo poterat. Tandem vero imperatrice et domna Mathilda adjuvantibus, de carcere nonnullo tempore probatus relaxabatur.

quas ipsi domnus papa constitueret, observare nul- A latenus posset, deinceps cum primum posset, absque mora indilate observare festinaret. Hoc ut prædictum est pacto, introitus et accessus ad papam regi, magno lacrimarum fluore ploranti, cæterisque cxcommunicatis non parum similiter plorantibus patefiebat. Quid ibi lacrimarum ab utraque parte effunderctur, non facile quis enarraret; ubi domnus papa non minimum pro ovibus quæ perierant, Deo requirendis fletu miserabili conquassatus, ipsis ut oportuit humiliter prostratis, et præsumptionis suæ pertinaciam confessis, canonica reconciliationis et apostolicæ consolationis idoneos protulit adhortatus, et sic apostolica indulgentia et benedictione reconciliatos et christianæ communioni redditos, in ecclesiam introduxit. Dehinc facta pro eis consueta oratione, et in osculo sancto regi et episcopis quinque, Argentino, Bremensi, Lausannensi, Basiliensi, Neapolitano, et cæteris majoribus dignanter salutatis, ipse papa missas fecit, et in loco communionis regi ad se vocato eucharistiam porrexit (121), quam antea ipsi interdixit. Cujus participatione rex se indignum fore contestans, incommunicatus digreditur. Unde mox apostolicus quasi quoddam indicium impuritatis et quasi testimonium latentis in co cujuslibet ypocrisis, Spiritu revelante, non imprudenter capiebat, et nequaquam se verborum ejus fidei deinceps totum ex toto credere præsumebat. Demum vero cibo satis decenter præparato, simul ad eamdem mensam consedebant, sobrio se victu honeste procurabant; et inde cum gratiarum actione surgentes, et non multa præter maxime necessaria obedientiæ promissæ, fidei datæ, sacramenti non violandi, perfectæ pœnitentiæ, nec non cavendi Longobardorum anathematis commonitoriola, ad invicem sibi colloquentes, rex accepta apostolica licentia et benedictione cum suis inde discessit, præter episcopos, "quos papa jussit illic incarcerari, prout sibi bene complacuit. Insuper pactum sacramenti cujusdam, quod a familiaribus regis papæ adhuc persolvendum restiterat, ab eis fiendum exigebatur. Quod ipsi contentiosa quadam discordia longe aliter quam conderetur, pervertere conantes, sese reatu perjurii cito a papa capiendos dum metuerant, ne omnino ipsi jurarent, modis omnibus cavillosi diffugerant. Ex quibus Augustensis episcopus absque licentia noctu inde clandestina fuga non reconciliatus evaserat. Sic in primo pacto, quod ad invicem statuerant, papam artificiose delusum et deceptum (122), mendaces abie

C

D

manum

188

Per idem tempus Quintius ille Romanus, qui ad cumulum damnationis suæ episcopum quoque Cu(125) juxta ecclesiam sancti Petri Romæ jam captum tenuerat, cum ipso regem Papiæ visitare et non parum sibi munificum efficere studuerat; quippe qui non modicas munerum grates non solum pro episcopi, verum quoque pro tam sacrilega domni apostolici captione, ab ipso sibi referendas promeruisse nullatenus dubitabat. Qui postquam ad curiam pervenerat, cumque rex ob anathema caute devitatum osculari et, ut solet amicos, salu tare non ausus fuerat, quasi ob quasdam maximas suas occupationes nondum ut dignus fuerit, et prout plurimum promeruerit, ipsum acceptare non posse simulavit; et ita in dies acceptabilem suum dilatum procrastinavit. Ipse autem aliquantulum subiratus, se dedignationi et delusioni habitum proclamavit, donec tandem certissimas 189 dignæ salutationis inducias et grates a rege sibi deferendas pertinax extorsit. Set in ipsa nocte statuti diei gutturæ ejus lethali quodam tumore repente præfocato, morte damnandus æterna, rege non viso et insalutato, in puncto' celerrimus descendit ad infer

na.

Ita rex partibus illis quæcumque et undecumque

VARIE LECTIONES. 188 Cumadum 2. 189 dilationis hic inserit Uss. NOTE.

(121) Factum, ut videtur; inconsultum, potuit enim rex alio occulto peccato esse obstrictus, in hoc certe laudandus, quod publice se indignum declararit, quidquid dein judicaverit pontifex. Uss. (122)Accusativi absoluti loco ablativorum.

(123) Dionysio scilicet, anno 1975, per papam in

synodo Romana deposito. Legati autem fuerc Anselmus Lucensis et Geraldus Ostiensis episcopi. Vid. Arnulphus, lib. iv, c. 13. Uss.

(124) Cf. Gregorii ep. ad Udonem Trev. arch. Reg. v, 7. Mansi XX, p. 242.

(123) Reginaldus Comensis episcopus. Uss.