Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

majestati tuæ de tuis donis ac datis hostium puram, A
hostiam sanctam, hostiam immaculatam, panem san-
ctum, vitæ æternæ, et calicem salutis perpetuæ. Do-
mine, omnium memores supradictarum bonitatum
tuarum offerimus 377 tuæ majestati hostiam puram,
hoc est, corde puro, quia purum_est_corpus tuum
quod de hoc patie fieri credimus. Hostiam sanctam,
quia tu sanctificasti corpus tuum, quando hominem
in Deum assumpsisti; et nunc sanctifica hunc panem
ut corpus tuum fiat. Hostiam immaculatam, quia
sine macula peccati passus es pro nobis. Panem
sanctum vitæ æternæ, quia tu panis vivus es qui de
cœlo descendisti, et corpus tuum in hoc pane a te
sanctificato nos accipere voluisti, et per calicem
passionis tuæ, nos per sanguinem tuum sumere vo-
iuisti, tu sanctifica hanc hostiam ut nobis corpus
tuum et sanguis tuus fiat.

Supra quæ propitio ac sereno vultu respicere digneris. Hic deprecamur ut Pater sanctus super dona a nobis offerta pio et blando vultu, et claro dignetur respicere, id est videre. Et accepta habere, sicuti accepta habere dignatus es munera pueri tui justi Abel, et sacrificium patriarchæ nostri Abrahæ, et quod tibi obtulit summus tuus Melchisedech, sancium sacrificium, immaculatam_hostium. Accepta habuit Dominus munera Abel, quia quid optimum invenit obtulit Deo; et nos justa munera et munda Deo mundo corde offerre debemus. Abraham Filio suo non pepercit, sed obediens jussioni Domini offerre 378 eum voluit. Melchisedech primus sacerdos Domino panem et vinum obtulit, et ideo scriptum est in psalmo: Tu es sacerdos in æternum secundum, eic. (Psal. Cix, 5). Quia sicut ille panem et vinum obtulit, ita et Christus in passione sua corpus et sanguinem suum obtulit Deo Patri pro nobis, et in pane el vino passionis sue mysterium nos imitari voluit, quando discipulis suis dans panem et vinum vel calicem, dixit: Hoc est corpus meum (Matth. XXVI, 26); e' : Hic est calix sanguinis mei (Luc. xxn, 20). Et nos supplicare debemus, ut sicut supradictorum Patrum accepta Deo fuerunt munera, ita fiant et nostra.

Supplices te rogamus, omnipotens Deus, jube hæc perferri per manus sancti angeli in sublime altare tuum in conspectu divinæ majestatis tuæ. Bumiliter postulamus ut munera nostra super altare hoc quod videri potest offerta, jubeat coelestis Pater per manus sancti angeli sui perferri in illud altare ante divinam majestatem suam, quam oculis nostris videre non possumus quia corporalis non est, sed spiritalis. Et sicut nos divinam majestatem Patris investigare non possumus, sed potius credere: Ut quotquot ex hac altaris participatione sacrosanctum Filii ui corpus et sanguinem sumpserimus, omni benedictione cœlesti et gratia repleamur, per Christum 379 Dominum nostrum; orare debemus Patrem cœlestem, ut omnes qui ex ipso altari super quod efferimus Deo Patri in commemorationem Filii sui Domini nostri Jesu Christi corpus et sanguinem prædicti Filii Dei sumpserimus, omnem benedictionem cœJestem accipere mereamur.

Nobis quoque peccatoribus famulis tuis de multitudine miserationum tuarum sperantibus partem aliquam, et societatem donare digneris cum tuis sanctis apostolis et martyribus, vel omnibus sanctis. Hæc omnia sacrificia ideo sunt offerta tam a sacerdote quam a populo, ut omnipotens Deus peccata nostra non reputet, sed cum sanctis suis nobis portionem tribuat. Intra quorum nos consortium non æstimator merui, sed veniæ, quæsumus, largitor admitte. Hoc rogamus ut ipse qui dixit: In quacunque hora peccalor conversus fuerit, et pœnitentiam egerit, omnia peccata ejus in ablutione erunt coram me (Ezech. XXX), non retributionem peccatorum æstimet, sed ipse sit veniæ largitor, et intra consortium sanctorum nos mittat : Per Christum Dominum nostrum. Per quem hæc omnia dona creavit, ipse sanctificet

B

C

D

et benedicat, et præstet nobis per Christum per quem facta sunt omnia, et cum quo facta sunt omnia, quia coæternus est Patri, semper gratias referamus Patri. Per omnia 380 sæcula sæculorum. Amen.

Præceptis saiutaribus moni.i, Christi præceptis quæ salute sunt plena, quia ipse est æterne summus, admoniti et jussi. Et divina institutione formati, id est, formam et exemplum a Christo Domino nostro suscepimus, et ausi sumus orare, sicut ille docuit discipulos suos, et Patrem nostrum credimus in cœlo esse qui nos creavit, et dicimus: Pater noster, qui es in cœlis, Christus dixit post resurrectionem suam : Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum. Aliter dicit Patrem suum, et aliter Patrem nostrum; Patrem suum quia proprius est Filius Patris ante omnia tempora genitus, Patri coæqualis. Pater noster, ideo quia nos creavit in tempore coæternus, et nos filii sui sumus adoptivi, et hæreditatem cœlestem Patris nostri cœlestis possidere debemus, si cperibus implemus quæ per susceptionem fidei spopondimus. Cœlum a celando dicitur ideo, quia celat divina secreta. Aliter cœlum a celsitudine dicitur, eo quod altius est rebus terrenis. Nos autem ideo dicimus: Pater noster, qui es in cœlis, ut credere ostendamus nos in Patrem cœlestem; et sicut filii præcepta patris sui implere cupiunt, ita et nos ipsius præcepła implere, et ad cœlum tendere desideremus. Sanctificetur 381 nomen tuum (Matth. vi, 9), hoc est, ut nos simus digni nomen sanctum ejus tenere in cordibus nostris, ut sicut angeli sancti qui in cœlo sunt sciunt et intelligunt sanctitatem sui nominis, ita et nos qui in terra sumus ipso adjuvante sanctitatem ejus mereamur cognoscere, ut Sicut in cœlo ita et in terra (Ibid., 10) sit nomen ejus sanctificatum. Adveniat regnum tuum (Ibid.), hoc est, ut nos regnum ejus et potentiam ejus mereamur cognoscere, et ut jam propter peccata nostra diabolus non regnet super nos, sed ipsius regnum adveniat, sicut in Evangelio scriptum est : Regnum Dei intra vos est (Luc XVII, 21). Fiat voluntas tua sicut in cœlo et in ierra (Matth. vi, 10); hoc est, ut ejus voluntatem sicut illi qui in coelo sunt faciunt, ita et nos qui in terra sumus faciamus; terra a terendo dicitur. Panem nostrum quotidianum [al., supersubstantialem] da nobis hodie (Luc. x1, 5), Pan apud Græcos,in nostra lingua omne interpretatur; et nos oramus ut omnipotens Pater omnem victum spiritualem ac carnalem largire dignetur omni tempore. Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris (Matth. vi, 12); nihil enim injustum facit qui sibi debenti debitum requirit. Sed si omnipotens Deus nobis omnia debita nostra requirit, nullus sine debito invenietur; et ideo debemus nos debitoribus nostris debita dimittere, 382 ut nobis 0.11nipotens nostra dimittat, quia ipse dixit: Si non remiseritis unusquisque fratri suo de cordibus vestris, nec Pater vester cælestis remittet peccata vestra (Matth. vi, 15); et alibi : Anferuntur [al., colligent] de regno ejus omnia scandala (Matth. xm, 41), ei iterum sacrificium non recipitur si cum scandalo offertur; sed ante altare dimittere jubetur, usquedum reconcilietur fratri suo, et tunc efferri mundo corde (Matth. v, 23). Et ne nos inducas in tentationem (Matth. vi, 15), hoc est, ne intremus in illam tentationem in qua diabolus nos tentat, et ei consentiamus; sed Dominus ipse nos d'fendat ne inducamur in tentationem diabolicam, quia si Deus nos dimittit, statim introducemur in laqueum diaboli.

L.beras nos, quæsumus, Domine, ab omnibus malis præteritis, præsentibus et futuris. Hic postulamus ut ipse nos ab omni malo I beret qui nos bonos et mundos creavit, a quo nullum est malum. Præterita sunt quæ jam ante peccantes commisimus, et ideo flagella sustinemus; præsentia sunt quæ quotidie committimus, futura sunt quæ adhuc diabolo suadente advenire possunt. Et ideo oramus ut ab omnibus liberemur, quia ante conspectum Domini pulla

sunt præterita, nec futura, sen omnia præsentia. A habere ostendamus, et cum concordia corpus et Intercedente pro nobis beata et gloriosa, semperque virgine Dei genitrice Maria, et beatis apos olis 383 tuis Petro, et Paulo atque Andrea cum omnibus sanclis. Invocamus nobis in adjutorium Genitricem Dei, quæ virgo fuit ante partum, virgo post partum, et beatos apostolos qui nobis hæc mysteria celebranda tradiderunt, ut intercedant pro nobis, quia nos ipsi digni non sumus de præteritis et præsentibus veniami promereri, nec de futuris cautela, nisi nobis eorum oratione donetur. Jam oravimus ut liberemur a malis, nunc oramus ut prædictis sanctis intervenientibus ipse donet pacem. Da propitius pacem in diebus nostris, qui potens es a malo liberare; da pacem in diaboli tentatione, ne inducamur in eam, da pacem a malis omnibus ne patiamur flagella eorum. Ut ope misericordiæ tuæ adjuti, hoc est, ut Dei adjutorio adjuti, et a peccatis simus semper liberi et ab omni perturbatione securi. Per Christum Dominum nostrum.

Pax Domini sit semper vobiscum. Christus est pax æterna, qui nos reconciliavit Patri per passionem suam, ne propter peccatum primi hominis in inferno detineremur. Hæc orat sacerdos ut illa pax cum populo maneat, et omnes concordes facial, ut pacilici cum Christo mereamur regnare in culo. Et ideo tunc facimus pacem antequam corpus et sanguinem sumamus Domini, ut concordiam 384 inter nos (54) Non tamen in eamdem inferni partem.

B

sanguinem Domini nostri Jesu Christi in corpore nostro suscipiamus, quia, sine concordia digni non sumus sanctam communionem suscipere, quia munera nostra, si discordiam habemus cum proximis nostris antequam reconciliemur ad omnes, non recipiuntur. Tunc orat clerus cantando: Agnus Dei, qui tollis peccata_mundi, miserere nobis. Agnus Dei, propter innocentiam, quia nulli hominum nec bestiarum nocet, et dum ad victimam ducitur occidentem se non lædit, sed occisores suos occisione sua reficit; ita et Christus nullum kedit sicut Apostolus ait : Qui peccatum non fecit, nec inventus eri dolus in ore ejus (1 Petr. 11, 22); sed post passionem suam conversus persecutores suos multos per sanctam communionem et sanguinis sui effusionem refecit, et credentes fecit. Ipse tulit peccata mundi quando remissionem peccatorum nobis dedit, quia ante passionem ejus justi et peccatores in infernum (54) descendebant, quia in Veteri Testamento remissio nem peccatorum nusquam legimus. Christus vero per poenitentiam non solum veniam peccatorum, sed et gaudium nobis promisit angelicum, dicens: Gaudium erit coram angelis Dei super uno peccatore pœnitentiam agente (Luc. xv, 10). Ipsum Christum, 385 qui est Agnus Dei innocens, qui passus est pro salute mundi, petimus ut misereatur nostri dicen tium: Miserere nobis.

EXPOSITIO DIVINORUM OFFICIORUM.

(Ex eodem ms. codice Biaotiano.)

Quid significet officium missæ.

Spiritus sancti gratia inspirante dicendum est quid significet Officium missæ, cum satis esset, sine cantoribus [ms. cantatoribus], lectoribus, cæterisque quæ ibi aguntur, sola benedictione episcoporum vel sacerdotum ad conficiendum corpus et sanguinem Domini, sicut tempore apostolorum. Signorum usus a Veieri Testamento est sumptus, habebant enim filii Israel tubas argenteas quibus convocabant populum (Num. x, 2). Nos habemus signa ærea sonoriora et durabiliora, significantia ora prædicatorum; tunc enim Notus in Judæa Deus (Psal. LXXV, 2) tantum, nunc in omni terra; tunc prædicabantur temporalia, nunc æterna. Plectrum signi, linguam doctoris; vinculum quo ligatur signum, est prædicationis moderatio; lignum a quo pendet signum, est crucis mysterium; instrumentum a quo ligatur significat oracula prophetarum; a ligno descendens, et opus prædicationis; exsecutio funis sursum, intellectus 386 doctoris, quantum proficiat in sublimitate virtutum; retractio funis seorsum, consideratio quantum jaceat in uno vitiorum; annulus in fune vitiorum reticenda divinæ Scripturæ significat.

De ecclesia.

Ecclesia dicitur fidelium conventus, in quam quare conveniamus duo sunt. Unum ut ibi audiamus judicia nostra, sive bona, sive mala; alterum ut ibi percipiamus Dominicum corpus. Masculi in australi parte stare debent ecclesiæ, feminæ in boreali, ut ostendantur firmiores stare debere contra majorum hujus sæculi æstus tentationum. Situs ecclesiæ in moduia crucis, in modum humani corporis dicitur esse. Cancellum significat caput, crux ex utraque parte brachia et manus, reliqua pars corporis ab occidente, quida quid corporis videtur superesse; sacrificium altaris, votum cordis; fenestre, sensus hominis vel corporis.

C

D

Officium missa.

Officium ad missam Cœlestinus papa instituit; . ante enim Epistola tantum et Evangelio recitatis, missa celebrabatur. Præferri debet thuribulum cum incenso, subsequi acolythi cum cereis, hos subdiaconi, hos episcopus inter duos presbyteros. Thuribulum 387 significat corpus Christi, carbones Spiritum sanctum, incensum odorem boni operis Christi, quia Christus venturus in mundum præmisit prophetas, sapientes et scribas. In loco scribarum acolythi qui portant divinas Scripturas, et præcedunt ad illuminandum corda fidelium; in loco sapientium subdiaconi, qui sapienter sciunt disponere vasa Domini; in loco prophetarum diaconi in evangelizando futuram annuntiant vitam; episcopus inter duos presbyteros significat Christum inter duo Testamenta; Officium autem Christi adventum et populi adunationem significat. Episcopus osculatur primum ministros (postea it ad altare), deinde Evangelium: Christus enim reconciliavit primum apostolos, postea reliquos Judæos, deinde gentiles. Remanet Evangelium in altari ab initio Officii donec legatur, quia remansit evangelica doctrina ab adventu Domini in Jerusalem loco passionis, quod significatur per altare, donec publice exiit ad gentiles. Interim tenent acolythi cereos in manibus, quia doctores debent exercere quod docent. In Kyrie eleison orat Ecclesia, ut sacerdotis oratio sit Deo placabilis. Cum incipitur Kyrie eleison, acolythi cereos ad terram ponunt, altrinsecus uno in medio posito, ut in bono 338 opere et prædicatione doctores se esse in terram cognoscant; medius autem cereus illum significat qui ait: Ubi duo vel tres congregati sunt in nomine meo, ibi sum in medio eorum (Matth. xvII, 20). Transitus episcopi de medio altaris ad dexteram partem significat Christ' transitum de passione post resurrectionem ad æter

nam vitam, ubi Dominicis diebus et festivis diebus A
sanctorum Gloria in excelsis Deo canitur, quia san-
etos per Dominicam resurrectionem gloriæ angelorum
recolit. Retro in eadem parte ministrant, quia,
quamvis in hac vita fideles adhuc positi sunt, Christi
tamen æternitati semper intendunt, ut ipse dicit:
Qui mihi ministrat me sequatur (Joan. x, 26).
Quando episcopus, dicendo Dominus vobiscum, salu-
tat populum, ei faciem suam præsentat, excepto in
uno loco, ubi demonstrat devotionem intentissimam
quam habet in offerendo sacrificio. Hac quidem
episcopi salutatione et responsione internus affectus
utriusque debet esse. Prima salutatio episcopi
significat salutationem Christi ad dis. ipulos post
resurrectionem. Oratio et benedictio episcopi
ante sessionem Christi [f. del.], significat illud
tempus quo Christus benedixit discipulis suis
ascensuras in cœlum. Sessio episcopi signi-
ficat sessionem Christi post ascensionem
389 dexteram Patris, sess.o ministrorum, sessio- B
nem eorum quibus dicitur: Sedebitis et vos super
sedes duodecim (Matth. xix, 28). Per Epistolam præ-
dicationem Veteris Testamenti quam humiliorem
intelligimus. Responsorium ideo dictum, quod uno
incipiente cæteri respondeant, prædicationem Novi
Testamenti quæ excellentior est; lectores et canto-
res ad officium surgentes negotia Domini habeat,
sicut illis dicitur: Negotiumini, dum venio (Luc. x1x,
43).

Quare responsoria altius lectione dicuntur.

ad

Responsorium altius lectione auditur, ut si quis obduratis auribus cordis non excitatur depressa admonitione Veteris Testamenti, hic excitetur. Ia versum quem solus cantat, admonet ut solus retraclet fragilitatem suam. Timore versus alte incipere responsum non est ausus. Finito autem versu, vocem exaltat fiducialius, ubi designat eos qui consideratione propria fragil tatis quidquid agunt, humilius agunt; hic illos qui confidentes præfidentes id est, C præsumentes] de misericordia Dei, fiducialiùs insistunt omni suæ actioni.

Quid significet graduale.

Graduale bonum opus significat, in quo seminamus illam spem contemplativæ vitæ in qua metimus; præcedunt vero tractas tristitiæ, sequitur autem lætitia, 390 quia præcedunt duo dies de sepulcro, sequitur tertius resurrectionis gloriæ; lector vel cantor officium suum acturi supra gradum ascendunt, quia doctor perfectione vitæ vulgus debet transcen

dere.

De significatione incensi.

Cum Evangelium debet legi ponit in thuribulo super prunas incensum ut suavem emittat odorem bonorum operum, hæc superius exposita sunt. Deinde diaconus accepta benedictione, et confirmata crucis impressione ut securus incedat, de altari Evangelium sumit, sinistro brachio superponit, quia in vita temporali necesse est Evangelium prædicari; depositio baculorum humilitatem significat fidelium, vel ne videantur similes Judæis arundinem tenentious in conspectu crucifixi. Thuribulum portatur super tribunal ante Evangelium, quia Christi opera præcesserunt ejus doctrinam, ut est illud, quod cœpit Jesus facere et docere (Act. 1, 1). Excellentior [id est, Excelsior] locus Evangelii, eminentiam Significat prædicationis, duo cerei qui præcedunt diaconum, legem et prophetiam quæ præcesserunt Evangelium; cereoruin ad terram depositio, legem et prophetiam inferiorem esse Evangelio. Lecto Evangelio (54) cerei exstinguuntur, quia, prædicatione Evangelii finita, lex et prophetia cessabunt.

(54) Ita Joan. Abrincensis, pag. 19.

(55) Scilicet fidelium, catechumenis dimissis.
(56) Revertitur, id est, conversum est. Præsens pro
PATROL CXLVII

[ocr errors]

391 De monitione episcopi.

Post Evangelium quando episcopus dicit: Dominus vobiscum, incipit aliud Officium (55), Oremus dicendo, monet unumquemque ad se redire, conscientias suas discutere, seipsum holocaustum Deo offerre.

Quid significet corporale.

Sindore, id est, corporali imposito altari, admonentur ministri, vel populus, ut sint mundati ab omni cupiditate carnali, sicut illud mundatum est a naturali viriditate et humore. Illud splendet nitore, isti virtute. Postea cantante choro, susceptis obla-, tionibus a populo, episcopus revertitur ad altare. Christus, susceptis fidelium v. tis, fidelium turbis cantantibus Hosanna in excelsis, uti erat necesse in proximo immolaturus, intravit in templum. Oblatio panis et vini significat pia desideria sive per immolationem, sive per vivam hostiam. Deinde levat episcopus manus ut sint munde a terreno pane, el orat ante altare ut sit dignus ad immolandum sacrificium, ne fiat illi sicut factum est in Bethsamitibus, in quibus qui non tinuerunt videre arcam Domini occisi sunt de populo LXXV viri, de plebe L millia (1 Reg. vi). Thuribulum quod superponitur orationi significat 392 Christum, per quem sibi propitietur Dominus.

De commistione vini et aquæ.

Commistio vini et aquæ, conjunctio Christi est et Ecclesiæ. Prima secreta significat illud tempus quando Christus venit ad diem festum non manifeste sed quasi in occulto, vel illud quod in Christo latebat, Agnus paschalis immolandus, quod erat secretum omnibus usque in diem cœne, quando discipulis aperuit. In hac secreta vocatur sacrificium oblatio. A Dominus vobiscum usque ad Sanctus, vocatur hymnus, quia laudibus sanctorum angelorum est plenus; vocatur præparatio, quia præparat mentes fidelium ad future reverentiam consecrationis. Significat autem illud tempus quando Christus in cœna in cœnaculo hymnam retulit, et hymno dicto exivit in montem Oliveti (Matik. xxvi, 30). Et hic altare significat mensam Domini in qua convivabatur cum discipulis suis; corporale, linteum quo erat præcinctus; sudarium, laborem ex persecutoribus; sursum corda, ascensionem in cœnaculum.

Finito hymno Sanctus, sanctus, quem hic inseruit Xystus papa, cujus hymni prima pars laudem continet angelorum, ultima hominum, sacerdotes et diaconi retro stantes 393 inclinati perseverant usque in finem Dominica orationis. Isti significant apostolos qui in passione Domini magna tribulatione oppressi non audebant se erigere ut se Christi discipulos confiterentur esse, et stabant tamen in fide in faciem aperte. Sicut erant duo altaria in tabernacalo, unum thymiamatis, alterum holocausti, ita sunt duo sacramenta Ecclesiæ, unum in quo carnales motus sopiti sunt, quod est a Te igitur, usque Quam oblationem; alterum hine usque Nobis quoque peccatoribus, in quo necesse est quotidie carnalia mactari. In hac oratione sindo subsistens significat Christi in passione humilitatem; sudariumi, laborem. De crucibus vero quas solemus diverso modo facere super panem et vinum, non est quid dicam in tali loco, vel cur plures seu pauciores fiant. In loco ubi dicitur: Hæc quotiescunque feceritis, in mei memoriam facieti› ; hic simplex panis revertitur (56) in rationabilem naturam corporis et sanguinis Christi. Unde et memores, hic incipit passio. Hostiam puram, hostiam sanctam, hostium immaculatum; hic incipit crucifixio. Supplices te rogamus ; hæc oratio in cruce incoepta a psalmo XXI [xxx] usque In manus tuas commendo spiritum meum, episcopo inclinato, siguipræterito ponitur, simili modo loquitur auctor, lib. de eccles. Alier. c. 3.

ficat emissionem spiritus Christi, capite inclinato. A
Nobis quoque 394 peccatoribus. Hæc oratio tendit
usque Per omnia sæcula sæculorum. Hic elevata vox
sacerdotis, significat exclamationem Centurionis dar
centis: Vere Filius Dei erat iste (Matth. xxvii, 54).
Iterum stabant noti ejus omnes a longe, et mulieres
quæ secutæ erant eum a Galilæa, hæc videntes (Luc.
xxшI, 49). Hos significant subdiaconi. Ad hanc
vocem cæteri erecti, et intuentes in os episcopi; mi
noribus autem discipulis ita intuentibus, apostolis
vero latentibus, venit Nicodemus et Joseph, et de-
positum corpus involverunt in sindone munda et
posuerunt in monumento (Matth. xxv, 59, 69;
Joan. xix, 42), quos significant episcopus et arch-
diaconus, qui subdiaconibus a longe aspicientibus,
diaconibus retro stantibus elevant calicein de altari,
et involvunt in sudario et reponunt. Due cruces
factæ juxta calicem docent Christum pro duobus
populis crucifixum. Oblata in calice significat cor-
pus Domini. Vinum intra calicem, intra corpus et
sanguinem. Subdiaconi recedentes a facie episcopi
cum incipitur Pater noster, significant mulieres se-
pulto Domino a monumento recedentes. Patena
significat feminarum corda in obsequio s pulturæ
Christi latitudine charitatis patentia, in reconcilia-
tione septimæ diei quando Christus in sepulcro re-
quievit, inseritur Dominica oratio quæ continet se-
plem 395 petitiones. Subdiaconus dat patenam
diacono, quia resurrectionem mulieres nuntiaverunt
apostolis. Pars oblatæ immissa calici ostendit cor-
pus Christi quod resurrexit a mortuis. Pars a sa-
cerdote comesta vel a populo significat corpus
Christi adhuc in terra manens. Pars relicta in al-
tari quam Ecclesia viaticum sibi sumit, significat
corpus fidelium jacens in sepulcris: hæc pars rema-
net in altari usque ad finem missæ, quia usque ad
finem sæculi corpora sanctorum quiescunt in sepul-
cris. Manditia corporalis significat munditiam populi
fi lelis. Dominus ascensurus in cœlum benedixit di-

scipulis, et sacerdos omnibus rite peractis benedicit
populo (57) atque salutat; deinde ad orientem con-
versus Christi ascensioni se commendat. Missa est
tamen ab offerenda usque Ite, missa est. Catechu-
meni ab ecclesia non sunt expellendi ante Evange-
lium cum præcipiatur eis ad prædicandum, sed ante
sacrificium, cui nonnisi renatis licet interesse. Dia-
bolus in Quadragesima acrius humanum genus im-
pugnat, ideo tune sacerdos humiliter capitibus in-
clinatis in fine missæ coufirmat eum addita benedi-
cine.

Ab hora tertia usque ad nonam papa Telesphorus missam celebrari constituit, 396 quia hoc tempore Christus pro nobis hostiam se Patri obtulit, hora enim tertia crucifixus est Judæorum linguis; sexta crucem ascendit, nona spiritum emisit. In natali vero Domini media nocte idem papa constituit, quia ca hora ipso nato angeli cecinerunt Gloria in excelsis Deo; in exordio diei similiter celebratur quasi in exordio nativitatis ejus, quia ex utero matris Spiritu sancto repletus fuit. Eadem ratione in nativitate sancti Joannis Baptistæ celebratur primo mane.

In missa pro mortuis non cantatur Gloria, nec Alleluia suavitatem [ms., sanitatem] et lætitiam significantia, quia tunc magis afficimur pro nostri chari tristitia, et quia celebratur ad imitationem mortis Christi; osculum non datur hic, quia ibi est purgatio mortui hominis per sacrificium sacerdotis.

De Horis diurnis.

Sicut oves quæ nocte custodiuntur in ovilibus, matutina hora exeuntes ad pascua necesse est ut habeant pastorem qui eas ducat, sie nos, primo diluculo surgentes, necesse est ut habeamus pastorem vel-doctorem qui nos ad spiritualem pastum deducat,

[ocr errors]

C

et ab ipsis insidiis diaboli defendat ; unde idem pastor noster summum Pastorem deprecatur, dicens: Deus, in adjutorium 397 meum intende. Sequiturgloria sanctæ Trinitatis, quam in nostro deprecamur esse adjutorio. Deinde sequuntur psalmi, qui nos defenduntet sustentant usque ad plenam tertiam. Versus et Kyrie, eleison nos præparant ad orationem Dominicam. Quando Kyrie, eleison dicimus, majestatem Domini ante assumptain humilitatem [Amať. legit : humanitem] recolimus, sic semel, unam deitatis substantiam recolimus. Quando vero Christe, eleison dicimus, nostram naturam ad Christum repræsentamus, sie semel, solum sine peccato inter homines conversatum; sic ter, a substantia Trinitatis non fuisse separatum. Quando iterum Kyrie, eleison dicimus, illam naturam quam Christus habet post resurrectionem cum Patre et Spiritu sancto recolimus; quomodo semel vel ter intelligamus, superius dicitur. Oratio Dominica et credulitas (id est, symbolum apostolorum), et preces quæ sequuntur pro minimis dicuntur pec- catis, psalmi pœnitentiales pro maximis, in quibus psalmis sacerdos vicem tenet Christi in terra nobis-` cuni manentis, et Patrem pro nobis interpellantis. Singulis vero Horis in fine surgens, populum salutans et benedicens, Christum significat resurgentem, et in monte Oliveti per [ms post] ascensionem ben dicentem. Populus Deo gratias agendo, ad prop ia reversos significat 398 discipulos, cum gratiarum actione post Ascensionem in Jerusalem revertente

Hora tertia descen lit Spiritus sanctus super apostolos, et eadem hora convenimus in Dei servitio, ut ibi tres psalmi dieti nos defendant usque ad sextam. Sext hora pro nobis crucifixus est C.ristu, ideoque ad servien un Do hac bora convenimus, ut tres psalmi similiter nos defendant us que ad nonam. In nona qua Christus emisit Spiritum iterum ad laudem Dei convenimus, a qua hora tres psalmi nos cutodiant usque in finem diei. His tribus hr.s. ad confitendum Deo in die convenimus exemplo

prioris populi, et quatuor horis ia nocte, quæ sunt: Vespertinum, Completorium, Nocturnum, Matuli

num.

Ad Vesperas quiaque psalmos antiphonatim canimus; antiphona vox reciproca [aad. quæ] per psalmum conjungit duos choros, ut charitas per bonum opus social duos fratres. Sicut quotidie diluunt quiuque psalmi qui quid delinquant quinque sensus corporis, ita Magnificat in initio noctis castigat quidquid` cogitationum in prosperitate se jactat. Quem enim superbia in die rapit extra se, nocte audiens Lispersit superbos, revertatur ad se. Si quem temporalium rerum appetitus delectat, divites dimisit inanes 399 ad se retrahat. Si quem temporalis afflictio conturbat, recogitet quia Dominus exaltat humiles; si enim subripit potentia hujus seculi, suprimat eum Deposuit potentes de sede el exaltavit humiles (Luc. 1, In quotidianis diebus ad Dominicam orationem et preces genuflectimus orantes, et ad psalmum pœniDtentialem propter peccata graviora, recolentes nostram peregrinationem. In Dominicis autem diebus non genuflectimus, non preces nec psalmus dicuntur, quia in his recolitur libertas futuri regni, in quo cum sanctis Christus nullo peccato impeditis regnabit. In quatuor psalmis Completorii Domino comiendamus elementa nostri corporis, in hymo Simeonis pacem quærimus ab omni tumultu hujus sæculi.

5.).

In Natali Domini et in festis Dominicisque diebus tres psalmi primi illis conveniunt qui ante legem sanctæ Trinitati crediderunt, tres secundi eis qui sub lege, tres tertii eis qui sub gratia; ideoque in his sæpius Alleluia recolitur, quia gaudium angelorum quod illi duo exspectaverunt, isti in hac vita soluti cito percipiunt. In natali Domini, resurre

(57) Per hanc benedictionem intellige or tionem, ut ex sequentibus infra patet, vel salutationem Do

minus vobiscum.

quiem.

ctione, ascensione, Pentecoste, Dominicis diebus A 403 quo jam in futura vita plenam recipiemus restantes oramus, intendentes quod Christus in dextera Dei Patris sedet; qui pro nobis natus, 400 resurrexit, ascendit, Spiritum sanctum discipulis suis misit.

Similiter in festivis diebus sanctorum, reco'entes quia in æterna beatitudine sunt renati. In natalitiis sanctorum novem lectiones, novem ordines angeloram quibus juncti sunt significant. In natali Domini, apparitione (id est, epiphania), resurrectione, ascensione primam diem celebramus, gratulantes illi qui pro nobis natus apparuit magis, resurrexit, ascendit in cœlum. Sex dies sex opera significant misericordiæ per quæ venimus ad nostram nativit tem, apparitionem, resurrectionem, ascensionem ab hac vita in cœlis; in qua commemorationem in his octavis celebramus. Per septem dies Pentecostes recolimus opus septiformis Spiritus, in octavis consummationem et plenitudinem ejusdem operis in eterna beatitudine semper venturi. Octavas Dominicæ passionis aufert gloria resurrectionis. Passionem Domini in tristitia celebramus propter apostolos de resurrectione incertos. Passiones sanctorum in lætitia propter nos de gloria eorum certos, propter passiones innocentum, propter tristitiam martyrum. In natalibus sanctorum recolimus requiem animarum, in octavis resurrectionem corporum, in sex diebus sex opera per quæ 401 ad Dominum venerunt. Versus in nocturnali officio excitat corda ad orationem Dominicam, quæ oratio nos facit intentos ad lectionem, et erigit a negligentia quam parit sessionis securitas. Ad Magnificat et Benedictus similiter, quibus, sicut lectioni, debemus esse intenti. Oratio, benedictio, gratiarum actio semper in fine cursuum dicuntur, ut tali proLectione quisque rediens ad propria muniatur contra adversa; lectiones vero, et responsoria, quid significent in Officio tenebrarum dicemus.

C

Matutinale Officium significat tempus primitivæ Ecclesiæ usque ad judicium. Primo enim primitiva Ecclesia Christi prædicatione constructa est, ipso in ea regnante, unde psalmus in Laudibus: Dominus regnavit. Postea ipsa Ecclesia cum cæteris orationibus nuntiavit a ventum Christi, dicens: Jubilute Deo, omnis terra; quia suam benevolentiam offerens vocationi gentium, dicit: Deus, Deus meus; et quia' futurum est ante persecutionem Antichristi ut popalus ex præputio et circumcisione unum sit in fide, sub una antiphona duo psalmi continentur. Postquam hi fuerint juncti, veniet tribulatio Anticht isti, qui sicut Nabuchodonozor tres pueros; sic omnes sanctæ Triniati co.fitentes camino 402 exuret persecutionis, qui, sicut illi, benedicent Domino, ab omni malo liberati. Quapropter cum in cæteris psalmis cantamus Alleluia, nos in hoc psalmo utimur Latinis verbis ob memoriam tantæ tribulationis. Gloria Patri non dicimus in fine, ex ipso psalmo eaim utimur sancta Trinitate. Post hoc erit pax fidelibus per tres annos et XLV dies, in qua pace cele- D brabitur laus Dei quæ continetur in tribus psalmis : Laudate Dominum de cœlis, Cantate Domino, Laudate Dominum in sanctis. Et quia sunt tria genera hominum, qui ex Evangelio sub nomine lecti, molendini agi dicuntur, de quibus in unitate fidei pars congregabitur, hi tres psalmi sub una antipliona

cantantur.

Septuagesima Dominica die habet initium, Sabbato post Pascha finem. Significat autem captivitatem populi Dei in Babylonia, qui peccando recesserat a Domino, quasi Dominica die, et per miseri; cordiam Dei revertitur ad requiem, quasi Sabbato. Tempus Septuagesima usque ad Pascha significat illud tempus in quo peccatores in afflictione et tristitia positi sunt pro peccatis suis ante dies et illud tempus, quo per poenitentiam et consolationem tamen sublevati sunt, dicentes: Facti sumus sicut consolati (Psal. cxxv). Sabbatum illud tempus significat

Sexagesima Dominica die habet initium, quarta feria infra Pascha finem. Hæc quarta feria quartam ætatem significat, quando populus Dei sub David et Salomone gloriosus est triumphatus. Quapropter die illo processionem agimus vexillo sanctæ crucis elevato, ad quem triumphum non potest perveniri, nisi per Decalogum legis et sex opera misericordiæ.

Quinquagesima habet initium Dominica die, resurrectionis (add. in die) finem; significat autem quod si quis Decalogum legis per quinque sensus corporis expleverit, securus perveniet ad gaudium Dominicæ resurrectionis, vel suæ.

Quadragesima Dominica die habet initium, quinta feria finem super duos dies usque ad baptismum resurrectionis, quia qui ad Christum transeunt per baptismum, eodem numero ad eum perveniunt, quo ipse per genealogiam suam ad nos venire dignatus est. Exemplo autem Domini quadraginta diebus extendimus jejunii nostri tempus.

Duæ hebdomadæ passionis significant duo tempora ante legem, sub lege, Pascha tempus sub gratia. Sabbato ante 404 palmas Maria unxit pedes Jesu, ad cujus imitationem papa Gregorius eleemosynam faciebat, ideoque Officium vacat. Ante quinque dies Pasche agnus immolandus in domum introducitur, Christus in civitate.

Feria quarta consilium fecerunt Judæi ut Jesum occiderent (Matth. xxvi, 4). Quinta et sexta campane cessant; Domine, labia mea, benedictio, capitula, oratio non dicuntur, quia Pastor noster, Christus, recessit, ideoque omnis prædicatio et admonitio apostolorum propter metum cessavit Judæorum ; ideo minus suum faciunt Officium in psalmis, lectionibus, responsoriis, versibus, in exemplis eorum qui erant cogniti discipuli Christi. Invitatorium non cantatur propter malum conventum Judæorum. Salutatio et osculum non fit propter dolositatem eorum. Pro campanis fit sonitus lignorum, in quo duo sunt, malleus et tabula; per malleum, lignum prævaricationis; per tabulam, lignum fructiferum, id est, Christum. Propter trinam sepulturam ostrum oflicium fit humilius tribus diebus. In his tribus diebus de novem psalmis, et lectionibus, et responsoriis: per novem psalmos qui pertinent ad Eonum opus; per novem lectiones que pertinent ad agnitionem Dei; per novem 405 responsoria quæ pertinent ad cantica angelorum, monstratur quod descendit ad inferos libcrare tria genera electorum, qui fuerunt ante legem, sub lege, sub prophetis, et conjunxit novem ordinibus angelorum. Viginti quatuor luminaria exstinguuntur unaquaque die, monstratur quod apostoli uno quoque die, id est, viginti quatuor horis latuerunt. In Parasceve non fit corpus Domini, quia Christus semetipsum Deo Patri pro robis hostiam obtulit, sed reservatur a quinta feria sacrificium, ut habeant quibus est voluntas communicandi. Sanguis non reservetur ne effundatur, sanctificatur vinum per corpus. Altare Dominum significat; vestimenia, fideles; lavatio aquæ, lacrymas Mariæ; ramus, capillos; vinum, unguentum. Quinta feria fit absolutio, ignis novi benedictio, chrismatis et olei consecratio, pedum lavatio, quia sexta ætate venit Christus in mmundum, qui retinet sacramenta supradictorum in se. Vestimenta quæ partiuntur, dum legitur passio, apostoli sunt.

Sabbato sancto quidquid agitur in Officio nihil pertinet ad præsentem diem sepulcri, sed ad supervenientem Resurrectionis noctem; ideoque sicut non agitur sacrificium sexta feria, sic nota, nec septima. 403 Columna ignis præcessit filios Israel aute mare, et post mare usque in Jerusalem, et cereus lucet ante baptisma, el post usque in octavas, Christus animum lacet usque in diem judicii Sabbato incensum portatur ante Evangelium propter mulieres aromata portantes; Alleluia significat Ju

« VorigeDoorgaan »