tium, et cæteros episcopos scribit (epist. 2): A Augustinus, doctor famosissimus, atque ab aposto

lica sede receptissimus, qui Carthaginensi concilio, in quo haec que eo præmisimus, apostolica auctoritate firmato interfuit, et plenissime sensum novit, quo eadem synodus capitulum illud constituit, de quo in epistola ad clerum et plebem Hipponiensium inter alia dicit (epist. 137): « Nuper in concilio episcoporum constitutum est, nullum clericum, qui nondum convictus est, suspendi a communione debere, nisi ad causam suam examinandam se non præsentaverit. Ipsam autem præsentationem idem demonstrat concilium (conc. Carthag., can. 19), videlicet, ut aut ipse accusatus, ad causam suam dicendam ciectorum judicum die statuta litteris evocatus occurrat, aut aliquas veras necessitatis causas

Quia non minus in sanctarum traditionum delinquitur sanctiones, quam in injuriam ipsius Domini prosilitur. Et Dioscorus in synodo Chalcedonensi, sicut in gestis ejusdem concilii, sed et in edicto Justiniani super quintam synodum demonstratur, non quia in fidem peccaverit, sed propter solum ecclesiasticum ordinem, et quia contra suum archiepiscopum sacris canonibus obvians rebellaverat, est damnatus. Et Acacius Constantinopolitanus episcopus propter prævaricationem Nicæni concilii a Felice papa est condemnatus, sicut idem Felix ad eum scripsit dicens (epist. 4): Multarum transgressionum reperiris obnoxius, et in venerabilis Nicæni concilii contumelia es sæpe versatus. Hæc mentis oculo perspice, et ne illa, quod absit, incurras so- B probet, quibus occurrere non potuisse manifestum lertissime cave.

CAPUT XXVIII.

De male ab eo excommunicatis: qui et qualiter excommunicari debeant, et qui ordo in judiciis ecclesiasticis observandus.

Nam cum dicat beatus Petrus apostolus: Si bene facientes patienter sustinetis, hæc est gratia apud Deum (I Petr. 11), causa injuriarum tuarum, sicut in petitione mihi ab ecclesia Laudunensi data continetur. presbyteros et diaconos, ac reliquos clericos non accusatos, nec confessos, neque convictos, ab omni ecclesiastico officio excommunicasti, et ut nemo sacra missarum oflicia in tua parochia celebraret, interdixisti cum sacri canones neminem ab officio

sit. Et attendendum, quia dicit non potuisse, et non dicit non voluisse. Sic et de accusatore dicit: Ut nec ipsi adimatur facultas causæ suæ peragendæ, si se ad diem occurrere non valuisse probave rit. Sic et iterum de accusato, si ad conciliuma universale anniversarium occurrere noluerit, dicit: Quod si accusatus vel accusator occurere voluit et non valuit, excusabilem quemlibet eorum synodus esse voluit.› Hoc quippe Africana synodus patenter ostendit, dicens : (can. 46): « Ut si intra annum ex. communicationis causam suam purgare contempse

rit.

Unde et Carthaginense concilium dicit (can. 19): Quisquis episcoporum accusatur, ad primatem provinciæ ipsius causam deferat accusator, nec a communione suspendatur cui crimen intenditur, nisi ad causam suam dicendam electorum judicum die statuta litteris evocatus minime occurrerit. Qua sententia evidenter ostenditur, quia accusator accusare non potest, nisi in accusatione præsens fuerit; potest autem accusare absentem: et qui non potest accusari nisi per præsentiam accusatoris, potest absens judicari, imo etiam ab his qui hoc decreverunt jam judicatus est, si ad judicium litteris evocatus secundum quod decretum est non occurrerit, vel aliquas veras necessitatis causas, quibus eum occurrere non potuisse manifestum sit, non probaverit. Similiter ut de episcopo, ita et de presbytero, vel diacono subsequenti capitulo demonstratur. Hine Bonifacius al septem provincias scripsit, dicens de Maximo (epist.

removeri permittant, nisi aut sponte confessum, aut C regulariter convictum, aut eum qui regulariter vocatus ad reddendæ rationis judicium venire noluerit, sicut scriptum est in capitulo 19 Carthaginensis concilii de episcopis, et in 20 de presbyteris et diaconibus, ac reliquis clericis. Si, inquiunt (can. 20), presbyteri vel diaconi fuerint accusati, adjuncto sibi ex vicinis locis proprius episcopus legitimo numero collegarum, quos ab eodem accusati petierint, id est una secum in presbyteri nomine sex, in diaconi tres, ipsorum causas discutiant, eadem dierum et dilationum, et a communione remotionum, et discussione personarum inter accusatores et eos qui accusantur forma servata. Scilicet sicut de episcopis in præcedenti capitulo est diffinitum : reliquorum autem clericorum causas etiam solus episcopus loci agno- D 2): « Si adesse voluerit, præsens si confidit ad ob

scat et finiat. Et item (can. 28): Presbyteri, diaconi, vel cæteri inferiores clerici, in causis quas habuerint, si de judiciis episcoporum suorum questi fuerint, vicini episcopi eos cum consensu sui episcopi audiant, et inter eos diffiniant: vel ad primates suarum provinciarum provocent, sicut et de episcopis sæpe constitutum est. Et secundum Antiochenos canones (can. 9) :‹ Ad metropolim omnes undique qui negotia videntur habere concurrant. Et (can. 20): « In canonicis conciliis adsint presbyteri, et diaconi, et omnes qui se læsos existimant, et synodi experiantur examen. Nullis vero liceat apud se celebrare concilia, præter eos quibus metropolitana jura videntur esse commissa. Et hinc sanctus

jecta respondeat: si adesse neglexerit, dilationem sententiæ de absentia non lucretur. Nam manifestum est confiteri eum de crimine, qui indulto et toties delegato judicio, purgandi se occasione non utitur. ›

Qui autem ad accusationem admitti non debeant, leges dicunt: Sane hi qui crimina sua in quæstione confessi sunt, de aliis si dicere voluerint, a judice non credantur: quia jure et legibus constitutum est, ut spontanea professione reus reum non faciat, neque illi de altero credatur, qui se criminosum esse confessus est. » Et item: «Non credendum est contra alios eorum confessioni, qui in criminibus accusantur, nisi se prius probaverint innocentes, quia

>

cilium statuit dicens (can. 30): ‹ Ut accusatus vel accusator in eo loco unde est qui accusatur, locum sibi eligat proximum, quo non sit difficile testes producere ubi causa finiatur; et hinc leges dicunt :

periculosa est, et admitti non debet rei adversum A accusatos causa debeat agitari, Carthaginense conquemcunque professio. Et concilium Africanum demonstrat: Qui postea, inquiens (can. 96, 97), quam excommunicatus fuerit, in ipsa adhuc excommunicatione constitutus, sive sit clericus, sive sit laicus, accusare voluerit; omnesque servi, vel proprii liberti, ad accusationem non admittantur, vel omnes quos ad accusanda publica crimina leges publicæ non admittunt; omnes etiam infamiæ maculis aspersi, id est histriones, aut turpitudinibus subjectæ persona; hæretici etiam, sive pagani, seu Judæi sed tamen omnibus, quibus accusatio denegatur, in causis propriis accusandi licentia non est neganda. › (Can. 98.) Et quotiescunque clericis ab accusatoribus multa crimina objiciuntur, et unum ex ipsis, de quo prius egerit accusator, probare non valuerit, ad cætera jam non admittatur. Testes autem ad testimonium non admittendos, qui nec ad accusationem admitti præcepti sunt, vel etiam quos ipse accusator de sua domo produxerit ad testimonium autem intra annos quatuordecim ætatis suæ non admittantur. Et sanctus Augustinus dicit: Quamvis, inquiens, vera sint quædam, non tamen judici facile credenda sunt, nisi certis indiciis demonstrentur. › Qui fecit quod docuit, cum in reddita ratione ad primatem suæ provinciæ Xantippum scribens, quemdam presbyterum suum Abundantium a se judicatum esse demonstrat, de eo dicens (epist. 256) : Insinuo prudentiæ tuæ, Abundantium quemdam in fundo Strabonianensi pertinente ad curam nostram ordinatum fuisse presbyterum. Qui cum non ambularet vias servorum Dei, non bonam famam habere cœperat, qua ego conterritus, non tamen temere aliquid credere volens, sed plane sollicitior factus, operam dedi, si quomodo possem ad aliqua malæ conversationis ejus certa indicia pervenire. Ac primo comperi, eum pecuniam cujusdam rusticani de vino apud se commendato intervertisse, ita ut nullam inde posset probabilem reddere rationem. Deinde convictus atque confessus est, die jejunii natalis Domini, quo etiam Gippitana ecclesia sicut et cæteræ jejunabat, cum tanquam perrecturus ad ecclesiam suam valefecisset college suo presbytero Gippitano hora fere quinta, et cum secum nullum clericum haberet, in eodem fundo restitisse, et apud quamdam malæ famæ mulierem, et prandisse el cœnasse, et in una domo mansisse, et hoc negare non potuit. Nam quæ negavit Deo dimisi, quæ occultare permissus non est, judicavi. Timui ei committere ecclesiam, præsertim inter hæreticorum circumlatrantium rabiem constitutam. Hæc autem me prudentiæ tuæ præcipue intimare oportebat, ne aliqua tibi fallacia subreperet. Sciebat enim iste vir Domini canones, et non contemnebat secundum eosdem sacros canones, primati suo, minori scientia et forte merito, sed potiori loco subdi, obaudiens dicentem Apostolum : Obedite præpositis vestris in Domino (Hebr. xXIII). Ubi autem inter accusatores et

Criminum discussio ibi agitanda est, ubi crimen admissum est: nam alibi criminum reus prohibetur audiri. Et item: Si quis adversarium aut repetitione, aut criminis objectione pulsaverit, in provincia in qua consistit ille qui pulsatur, suas exerat actiones, nec æstimet adversarium suum alibi aut longius ad judicium pertrahendum. Ille vero qui pulsatus fuerit si judicem suspectum habuerit, liceat appellare. Et Carthaginense dicit concilium (can. 15): Uta quibuscunque judicibus ecclesiasticiz B ad alios judices ecclesiasticos, ubi est major auctoritas, fuerit provocatum, non eis obsit quorum fuerit soluta sententia, si convinci non potuerint, vel inimico animo judicasse, vel aliqua cupiditate aut gratia depravari. Sane si ex consensu partium electi fuerint judices, etiam a pauciori numero quam constitutum est, non liceat provocari. Qualiter autem sententia finiri debeat, leges et sacri canones monstrant, dicentes ut vel in synodo, vel per judices, sive quos conquirentes primates dederint, sive quos ipsi vicinos ex consensu delegerint. Deputati autem judices episcopi, ut Africanum dicit concilium (can. 88), ab illo primate sunt dandi, in cujus provincia causa versatur : si autem ex communi placito conquirentes vicinos judices elegerint, aut unus eligatur, aut tres, et si tres elegerint, aut omnium sententiam sequantur, aut duorum. › Et Chalcedonense concilium dicit (can. 9): Si quis clericus adversus clericum habet negotium, non deserat episcopum proprium, et ad sæcularia percurrat judicia; sed prius actio ventiletur apud episcopum proprium, ve! certe consilio ejusdem episcopi, apud quos utræque partes voluerint, judicium continebunt. Si quis autem præter hæc fecerit, canonicis correptionibus subjacebit. Et sanctus Innocentius ad Victricium episcopum : Si quæ, inquit (epist. 1), causæ, vel contentiones inter clericos tam superioris ordinis quam etiam inferioris fuerint exortæ, ut secundum synodum Nicænam congregatis ejusdem provinciæ episcopis jurgium terminetur : nec alicui liceat (sine præjudicio tamen Romanæ Ecclesiæ, cui in omnibus causis debet reverentia custodiri), relictis his sacerdotibus, qui in eadem provincia Dei Ecclesiam nutu divino gubernant, ad alias convolare provincias. Quod si quis forte præsumpserit, et ab officio cleri submotus, et injuriarum reus ab omnibus judicetur. Si autem majores causæ in medio fuerint devolutæ, ad sedem apostolicam, sicut synodus statuit, et vetus consuetudo exigit, post judicium episcopale referantur. ♦

D

Et quia sicut duo sunt peccata, et duo genera peccatorum (aut enim in Deum peccat homo, aut in hominem), et duo sunt adventus Domini, qui venit peccatores salvos facere. Omnes enim pecca

silia, nunquam innocentiæ nomen accipiet. Confitetur enim de omnibus quisquis se subterfugere judicium dilationibus putat. Nihil enim interest utrum in præsenti examine omnia quæ dicta sunt comprobentur, cum ipsa quoque pro confessione procurata. toties constet absentia. Quod si adesse neglexerit, dilationem sententiæ de absentia non lucretur. Sic Coelestinus (epist. 1) de Daniele Galliarum quondam. episcopo judicavit. Et quia nemo præpropere, vel præpostere, scilicet non commonitus, neque conventus est judicandus, de conventione hujusmodi patratoris manifestorum criminum lex dicit: Quicunque tribus auctoritatibus judicis conventus, vel tribus edictis ad judicem fuerit provocatus, aut uno pro omnibus peremptorio, id est, quod causam exstinguit, fuerit evocatus, et præsentiam suam apud eumjudicem a quo ei denuntiatum est exhibere noluerit, adversus eum quasi in contumacem judicari potest, quinimo nec retractari per appellationem negotia possunt, quoties in contumacem fuerit judicatum. ›

verunt, et egent gloria Dei (Rom. 111), unus occultus, A latio corum, qui versutias agendi credunt esse con-et alter manifestus: unus, de quo scriptum est: Descendit sicut pluvia in vellus (Psal. LXX1), et alter de quo scriptum est: Deus manifeste veniet (Psal. XLIX); unus de quo dicitur: Venit filius hominis, non ut judicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum (Joan. 111), alter quando veniet judicare vivos et mortuos et sæculum per ignem; ita duo sunt judicia, unum occultum, et alterum manifestum ; et duo judiciarii ordines, unus de quo dicit Apostolus: Si quis frater nominatur fornicator (1 Cor. v), etc.; eam nominationem intelligi volens, ut dicit Augustinus in libro de Pœnitentia (cap. 3), quæ fit in quemquam, cum sententia ordine judiciario et cum integritate profertur. Noluit enim hominem ab homine judicari ex arbitrio suspicionis, vel etiam extraordinario B usurpato judicio: sed potius ex lege Dei secundum ordinem Ecclesiæ, sive ultro confessum, sive accusatum atque convictum Nam si nominatio sufficit, multi damnandi sunt innocentes, quia sæpe falso in quemquam crimen nominatur. Qui ordo judiciarius qualiter exsequi debeat, beatus Gregorius in com. monitorio ad Joannem defensorem euntem in Hispanias dicit (lib. x1, ind. 6, epist. 52): « Videlicet, ut alii sint accusatores, et alii testes : deinde causasarum qualitas est examinanda, et ut præsente accusato sub jurejurando dicatur testimonium scriptis allegatum, et accusatus respondendi et defendendi se locum habeat, et examinatio personarum accusantium ac testificantium regulariter fiat. Quem judiciarii ordinis modum etiam Dominus innuit, C cum in resuscitatione puellæ in domo jacentis mortuæ, ac si in revelatione non omnibus causæ notæ, quosdam discipulorum suorum testes, sed et patrem et matrem puellæ secum adhibuit (Luc. vII). Alter vero judiciarii ordinis modus est eorum, quæ non sub paucorum notitia, quasi adhuc in cubiculo contecta, ut patrata credantur testibus indigent, sed quasi jam extra portam civitatis multa turba comitante elatus (Luc. VII), ad multorum cognitionem delata esse noscuntur. De quo judiciarii ordinis modo, dicit Apostolus: Ego quidem absens corpore, præsens autem spiritu, jam judicavi ut præsens eum qui sic operatus est, in nomine Domini nostri Jesu Christi, congregatus vobis et meo spiritu, cum virtute Domini Jesu, tradere hujusmodi hominem Satance in interitum carnis (I Cor. v); et paulo superius : Ut tollatur de medio vestrum qui hoc opus fecit (ibid.). Unde Ambrosius cognito opere pellendum peccantem fuisse de cœtu fraternitatis dicit. Omnes enim crimen ejus sciebant, in qua re neque testibus pus erat, neque tergiversatione aliqua poterat tegi crimen. De patratore autem manifestorum, et si ad judicium adduci non potest, Bonifacius papa ad septem provincias decernens dicit de Maximo, qui conventus etiam devitabat, et adesse minime volebat: Nullus, inquit (epist. 2), dubitat, quod ita judicium nocens subterfugit, quemadmodum ut absolvatur qui est innocens quærit. Sed astuta cavil

D

Et hanc sententiam de tribus auctoritatibus conventis ex evangelica veritate, Coelestinus ad Nestorium scribens, et Ephesina synodus de eodem decernens, et beatus Gregorius ad Joannem scribens comprobant. De peremptorio autem scripto, Africanum concilium monstrat de Cresconio (can. 15): ( Ut si conventus resipiscere detrectaverit suo contemptu et contumacia faciente, auctoritate judiciaria protinus excludatur. Et item beatus Gregorius de sententia in contumacem scribens ad Maximum præsumptorem Salonitanum episcopum dicit (lib. v, epist. 3): ‹ Hortamur ut ad nos venire omni postposita excusatione festines, quatenus servata justitia, hæc de quibus accusaris et cognoscere et finire secundum canonica instituta Christo revelante possimus. Ita autem fac, ut ad veniendum amplius jam moras non ingeras, ne ipsa te magis absentia obnoxium his quæ dicuntur assignet, et nos in te hæc res, non solum propter dicta crimina quæ purgare subterfugis, sed etiam propter inobedientiæ culpam, durius scilicet ut in contumacem cogat ex concilio ferre judicium. › Et Africanum concilium (can. 67), ad suggestionem vel postulatum Maurentii episcopi, post recitatam schedulam quam obtulit Placentinus: Debuisse quidem ex sancto concilio adversus contumaces episcopos, qui præcepti fuerant a primate suo ut occurrerent ad concilium, et non venerunt, secundum mensuram sacerdotalem ferri sententiam; sed servata ecclesiastica mansuetudine, dati sunt de concilio electi judices, et missæ sunt litteræ ad eorumdem episcoporum primatem. Qualiter autem examinatis omnibus, et ad liquidum cognitis, sententia regulariter ac legaliter proferri debeat, et ecclesiasticæ et publicæ leges demonstrant dicentes:

Observare judices specialiter debent, ut in omnibus causis sententia, quæ deliberata fuerit, constitutis pariter partibus recitetur, ut ab his a quibus causa dicta est ad integrum quæ dicta fuerit senten

tia cognoscatur. Et item: « Quidquid præsenti- A ne fuerint. Quia vero certum est te non secundura bus partibus in causis fuerit ordinatum, habebit plenissimam firmitatem, nec poterit immutari. › Et item: ‹ Ea quæ, altera parte absente decernuntur, vim rerum judicatarum non obtinent. Et item, quod et sanctus Gregorius in commonitorio ad Joannem defensorem euntem in Hispanias ex legibus novellæ constitutionis capitulo decimo sexto de testibus posuit, et canonicum esse decrevit : Hoc quoque, inquiens, sæpius agnovimus, quoniam quidam, aut apud locorum defensores, aut apud clarissimos provinciarum judices, aut etiam ut assolet hie apud clarissimum magistrum census ingrediuntur et queruntur, tanquam ab alio passi aliquid contra leges, aut aliter injustitiam sustinentes, aut damnificati B testes volunt producere. At ne postea objiciatur eis quia per unam partem gesta confecta sunt, oportet et illum qui impetitur, in ipsa civitate constitutum ubi testimonia dantur, admonitum a judice sive a defensore, advenire aut audire testes. Si vero noluerit advenire, sed contempserit ut ex hoc ab una parte testimonia adversus aliam inutilia sint, sancimus hujusmodi testimonia ita valere, tanquam si non ex una parte consisterent, sed etiam ipso præsente fuissent facta. Si enim repudiaverit, et venire noluerit et andire quæ deponuntur, cum utique in publico sit et non ex inevitabili quadam necessitate venire non possit, æqualiter erunt tanquam si advenisset, et nulla utilitas ex contemptu suo ei adhibebitur, sed videbuntur quidem in utriusque præsentia facta. Ecce, inquit sanctus Gregorius, admonendus est semper adversarius, ut ad audiendos testes adveniat, alioquin necesse est ut quod contra leges actum est firmitatem non habeat. Quales autem testes, vel cujus opinionis, ad testimonium admittendi sunt, plurimæ leges ostendunt, quæ pene nulli habentur incognitæ, quæ etiam et illud sanciunt : Ut vilissimis testibus etiam sine corporali discussione credi non debeat; et item in libro sexto, titulo decimo nono, inter alia præcipitur: Ut sententia, si sine scripto dicta fuerit, nec nomen sententiæ habere mereatur. Quod legale decretum et in passione Domini, super cujus caput posuerunt causam ipsius scriptam, et in martyrum passionibus, quando judicati sunt, observatum multoties legimus, et legatos apostolicæ sedis, auctoritate Leonis papæ, Dioscorum in Chalcedonensi concilio, et Felicem Acacium, et Silverium papam Vigilium, et cæteros Romanae sedis pontifices per scripturam plures qui resipiscere noluerunt legimus condemnasse.

has.regulas judicasse, nec ex consensu partium electus in hac judicatione judex fuisti, a te judice ecclesiastico ad me majoris auctoritatis judicem ecclesiasticum judicati; sicut et fecerunt, debuerant provocare, et tua injusta sententia a me est competenter soluta. Placuit, inquit Carthaginense concilium, ut a quibuscunque judicibus ecclesiasticis ad alios judices ecclesiasticos, ubi est major auctoritas, fuerit provocatum, non eis obsit quorum fuerit soluta sententia, si convinci non potuerint, vel inimico animo judicasse, vel aliqua cupiditate, aut gratia depravati, et reliqua. Quæ sententia utrum te an non tangat, ratio ipsa demonstrat. Nunc videamus quid sacri canones dicant de his, qui a singulis episcopis provincialibus, pro incognitis causis primati provinciæ et cæteris episcopis excommunicantur. De his, inquiunt Nicæni canones (can. 5), qui communione privantur, seu ex clero seu ex laico ordine, ab episcopis per unamquamque provinciam, sententia regularis obtineat, ut hi qui abjiciuntur ab aliis non recipiantur; requiratur autem, ne pusillanimitate, aut contentione, vel alio quolibet episcopi vitio videatur a congregatione seclusus. Ut hoc ergo decentius inquiratur, bene placuit annis singulis per unamquamque provinciam bis in anno concilia celebrari, ut communiter omnibus simul episcopig congregatis provinciæ, discutiantur hujusmodi quæstiones, et sic qui suo peccaverunt evidenter episcopo, excommunicati rationabiliter ab omnibus C æstimentur, usquequo vel in communi, vel episcopo

CAPUT XXIX.

Quid canones statuant de irregulariter excommunicatis. Vide, frater, si has sacras leges fuisti secutus, quando presbyteros et diaconos parochiæ tuæ ab officio ecclesiastico generaliter excommunicasti, cum certissimum atque notissimum et nobis et omnibus in hac Rhemensi provincia habeatur, quod nec accusati, nec confessi, neque convicti de aliquo crimi

D

placeat humaniorem pro talibus ferre sententiam. › Et Antiochenum concilium (can, 6): Si quis a proprio episcopo communione privatus est, non ante suscipiatur ab aliis, quam suo reconcilietur episcopo, aut certe ad synodum quæ congregatur occurrens pro se satisfaciat, et persuadens concilio sententiam suscipiat alteram. Hæc autem diffinitio maneat circa laicos, et presbyteros, et diaconos, omnesque qui sub regula esse monstrantur. Et Carthaginense concilium, quod in capitulo vigesimo dixerat, ut statuto numero uniti episcopi cum proprio episcepo presbyterorum et diaconorum causas terminarent, reliquorum clericorum querelas solus episcopus cognosceret et finiret, capitulo vigesimo octavo dicit: Ut presbyteri, diaconi, vel cæteri inferiores clerici, in causis quas habuerint, si de judiciis episcoporum suorum questi fuerint, vicini episcopi eos cum consensu sui episcopi audiant, et inter cos diffiaiant adhibiti ab eis episcopi. Quod si et ab eis provocandum putaverint, non provocent ad transmarina judicia, sed ad primates suarum provinciarum, sicut et de episcopis sæpe constitutum est. Ad transmarina autem qui putaverint appellandum, a nullo intra Africam in communionem suscipiantur. › Et Africanum concilium capitulo nonagesimo secundo haec cadem diffinivit. Qui canones propter longinquitatem primatum, ad finitimos episcopos, presty. teros, vel diaconos, ac reliquos clericos præcipiunt

separatus, ante cognitionem nullus debet præsumere ut eum communioni societ. Quia sicut sanctus Leo ad Rusticum Narbonensem episcopum scribit (epist. 95, in præfat.) In his quæ vel dubia fuerint aut obscura, id noverimus sequendum, quod nec præceptis evangelicis contrarium, nec decretis sanctorum inveniatur adversum. Et item: Quia sacerdotum Domini matura volumus esse judicia, nihil possumus in rebus incognitis in cujusquam partis præjudicium diffinire, priusquam universa quæ gesta sunt veraciter audiamus. Et item alibi egregie dicitur: Non esse justum mediatorem, qui in incertis sic unam partem audit, ut alteri parti nihil reservet. › Et sanctus Gregorius: ‹ Ira, inquit, sacerdotis ne

provocare, sicut iidem canones aperte demonstrant A canones dicunt, ut eum qui fuerat a communione in capitulo de visitandis tempore concilii provinciis, sed et in eo ubi Carthaginense concilium dicit (can. 17): Ut unaquæque provincia propter longinquitatem primatem habeat proprium. › Unde et Mauritania Sitifensis postulavit primatem provinciæ Numidiæ, ex cujus cœtu separatur, ut suum habeat primatem, quem, consentientibus omnibus primatibus provinciarum Africanarum, vel omnibus episcopis propter longinquitatem habere permissa est. Quapropter in unaquaque provincia quæ primatem habei, omnes qui negotia videntur habere, secundum Antiochenos canones, ad metropolim debent concurrere: quia, ut Africanum concilium ad Cœlestinum papam scribit (can. 9) Decreta Nicæna, sive inferioris gradus clericos, sive episcopos ipsos, suis metropolitanis B quaquam debet esse præceps et perturbata, sed maapertissime commiserunt. Prudentissime enim justissimeque viderunt quæcunque negotia in suis locis ubi orta sunt finienda, nec unicuique provinciæ gratiam sancti Spiritus defuturam, qua æquitas a Christi sacerdotibus et prudenter videatur, et constantissime teneatur: maxime quia unicuique concessum est, si judicio offensus fuerit cognitorum, ad concilium suæ provinciæ vel etiam universale pro

vocare.

Quod et Innocentius ad Victricium ex Nicænis decrevit canonibus, et ex eis Bonifacius ad Hilarium Narbonensem episcopum dicit (epist. 1): «Advertat, inquiens, charitas tua adeo nos canonum præcepta servare, ut ita constitutio quoque nostra difliniat, quatenus metropolitani sui unaquæque provincia in omnibus rebus ordinationem semper exspectet› ; et similiter Cœlestinus, et alii sedis Romanæ pontifices decreverunt. Sardicenses quoque canones, propter præfatam longinquitatem primatum, ad finitimos episcopos, veluti et Africæ provinciæ canones, provocare permiserunt, sicut et in eisdem Sardicensibus canonibus demonstratur, memorante Osio importunitates Africanorum episcoporum, quos dicit se cognovisse sanctissimi fratris et coepiscopi sui Grati salutaria consilia spernere atque contemnere. Unde in præfato Sardicensi concilio scriptum est (can. 17): Osius episcopus dixit: Quod me adhuc movet reticere non debeo, si episcopus quis forte iracundus, quod esse non debet, cito et aspere commovetur adversus presbyterum, sive diaconum suum, et exterminare cum de Ecclesia voluerit, providendum est ne innocens damnetur, aut perdat communionem; et ideo habeat potestatem is qui abjectus est, ut episcopos finitimos interpellet, et causa ejus audiatur, ac diligentius tractetur, quia non oportet ei negare audientiam roganti. Et ille episcopus, qui juste aut injuste eum abjecit, patienter accipiat ut negotium discutiatur, ut vel probetur sententia ejus a plurimis, vel emendetur. Tamen priusquam omnia diligenter et fideliter examinentur, eum qui fuerat a communione separatus, ante cognitionem nullus debet præsumere ut eum communioni societ. Attendendum quippe nobis est quod discretissime sacri

gis ex consilii gravitate mitiganda. Et item: ‹ Ad proferendam, inquit (Moralium ). xix, c. 14), senten. tiam nunquam præcipites esse debemus, nec temere indiscussa judicemus, ne quælibet mala audita nos moveant, ne passim dicta sine probatione credamus. Quod profecto perpetrare pertimescimus, si auctoris. nostri subtilius facta pensemus. Ipse quippe, ut nos a præcipiti sententiæ prolatione compesceret, cum omnia nuda et aperta sint oculis ejus, mala tamen Sodomæ noluit audita judicare, qui ait : Descendam, et videbo utrum clamorem, qui venit ad me, opere compleverint, an non est ita, ut sciam (Gen. xvIII, 21). Omnipotens itaque Dominus, et omnia sciens, cur ante probationem quasi dubitat, nisi ut gravitatis C nobis exemplum proponat, ne mala hominum ante præsumamus credere quam probare? › De manifestis autem et plurimis cognitis mox ibidem subsequitur:

D

Ecce per angelos ad cognoscenda mala descendit, moxque facinorosos percutit; atque ille patiens, ille mitis, ille de quo scriptum est: Tu autem, Domine, cum tranquillitate judicas (Sap. x1, 18), ille de quo rursum scriptum est: Dominus patiens est redditor (Eccli. v, 4), in tanto crimine involutos inveniens, quasi patientiam prætermisit, et diem extremi judicii exspectare ad vindictam noluit, sed eos igne judicii ante judicii diem prævenit. Ecce malum quasi cum difficultate credidit cum audivit, et tamen sine tarditate percussit cum verum agnoscendo reperit: ut nobis videlicet daret exemplum, quod majora crimina et tarde credenda sunt cum audiuntur, et citius punienda cum veraciter agnoscuntur. Et qui a Patre accepit omne judicium, et in spiritali et in sæculari sua republica, pro se ad judicandum ministros suos constituit, sicut Scriptura dicit, eisque sibi in judicio etiam ministrare præcepit, dicens : Si quis mihi ministrat, me sequatur (Joan. x11, 26), id est me imitetur. In qua ministratione idem qui es! via, veritas, et vita, viam judicandi hoc modo judicibus sacra lectione, qui fuerint Sodomorum accusatores ostendit, Clamor, inquit, Sodomorum venit ad me (Gen. xvIII, 20), id est non solum magna, sed et manifesta perseverantia peccata eorum ad judicandum provocant me. Qui fuerint testes ac