cari, si populi auribus non publicetur conscientia A juncta, legitime dotata, et publicis nuptiis honestata, poenitentis. Et quoniam qualiter debeat iniri conjugium, et vetus et nova lex edocet, Domino per Moysen præcipiente, et Evangelio demonstrante : Cum esset, inquit, desponsata mater Jesu Maria Joseph antequam convenirent (Matth. 1), id est antequam nuptiali celebratione convenirent, sicut in nuptiis celebratis idem ostendit, quas sua præsentia sanctificare, et miraculo ibidem patrato illustrare dignatus est. Sed et sanctus Evaristus, quartus a beato Petro Romanæ sedis episcopus, et sanctus Siricius, et beatus Leo, atque cæteri quique doctores ostendunt, quæ omnia hic ponere propter pluralitatem et longitudinem devi

uxor non sequitur; aut quam uxor appetit, vir re- A ter casteque custodiant. Solum est enim, quod etiam cusat, dividi conjugium non licet: quia scriptum est: Mulier sui corporis potestatem non habet, sed vir : similiter vir non habet potestatem corporis sui, sed mulier (I Cor. vi). Et in epistola ad Adrianum Panormitanum: Nam, inquit, excepta fornicationis causa, virum uxorem relinquere, divina lex nulla ratione concedit: quia postquam copulatione conjugii viri atque mulieris unum corpus efficitur, non potest ex parte converti, et ex parte in sæculo renianere. Et sanctus Augustinus in libro de Bono conjugii: Ad hoc enim nuptiæ sunt, ut illa concupiscentia, redacta ad legitimum vinculum, non deformis et dissoluta fluitaret, habens de seipsa irrefrenabilem carnis infirmitatem, de nupliis autem indissolubilem fidei societatem de seipsa progressum immoderate cocundi, de nuptiis modum caste procreandi. Debent ergo sibi conjugati, non solum ipsius sexus sui commiscendi fidem, liberorum procreandorum causa, quæ prima est humani generis in ista mortalitate societas; verum etiam infirmitatis invicem excipiendæ, ad illicitos concubitus evitandos, mutuam quodammodo servitutem: ut etsi alteri eorum perpetua continentia placeat, nisi ex alterius consensu, continere non possit. Ad hoc enim uxor non habet potestatem corporis sui, sed mulier : ut et quod non filiorum procreandorum, sed infirmitatis et incontinentiae causa expetit, vel ille de matrimonio, vel illa de marito, non sibi alterutrum negent; ne per hoc incidant in dam

B

sterile conjugium tenet jura pietatis, jam spe fecunditatis amissa, propter quam fuerat copulatum. Hæe bona nuptialia laudet in nuptiis: qui laudare vult nuptias. Et in Genesi ad litteram : Quod bonum habent nuptiæ, et quod bonæ sunt nuptiæ, peccatum esse nunquam potest. Hoc autem tripertitum est, fides, proles, sacramentum. In fide attenditur, ne præter vinculum conjugale cum altera, vel altero concumbatur in prole, ut amanter suscipiatur, benigne nutriatur, religiose educetur in sacramento, ut conjugium non separetur, et dimissus, aut dimissa, nec causa prolis alteri conjungatur. Hæc est tanquam regula nuptiarum, qua vel naturæ decoratur fecunditas, vel incontinentiae regitur pravitas. Nune cum his quæ sancti doctores dicunt de nuptiis, conferamus Stephani nuptias, non habentes amorem prolis, sed necessitatem vitandi exsilii, sive mortis : non habentes servandæ conjugalis castitatis fidem, sed incurrendi incestus mortiferi non parvipendendum timorem non habentes incorporationis unitate Christi et Ecclesiae sacramentum, sed superducentes turpitudini velamentum totumque quod in eis est actum, figmentum simulationis fuit, non vcritas. Quæ nuptiæ, licet inter ingenuos et inter æquales, paterno arbitrio desponsationem atque dotationem præcedente, fuerunt celebratæ, etiamsi jam sexuum commistio eas subsequeretur, legitimam conjugii copulam obtinere non possent, nec ratum conjugium stabilire valerent, quin potius irrita omnia

nabiles corruptelas, tentante Satana, propter incon- C fierent: quoniam non sine separatione, propter in

tinentiam vel amborum, vel cujusquam eorum.

Et item in codem libro: Generationis itaque causa fieri nuptias Apostolus ita testis est: Volo, inquit, juniores nubere: et quasi ei diceretur: Ut quid? continuo subjecit Filios procreare, matres familias esse (1 Tim. v), ad fidem castitatis illud pertinere : Uxor autem non habet potestatem corporis sui, sed vir: similiter et vir non habet potestatem corporis sui, sed mulier (I Cor. vi), ad sacramenti sanctitatem; et illud: Uxorem a viro non discedere: quod si discesserit, manere innuptam, aut viro suo reconciliari (I Cor. vn), et: Vir uxorem ne dimittat. Hæc omnia bona sunt, propter quæ nuptiæ bonæ sunt, proles, fides, sacramentum.

Et in libro de Nuptiis et de Concupiscentia: In nuptiis tamen bona nuptibilia diligantur, proles, fides, sacramentum sed proles, non ut nascantur tantum, verum etiam ut renascantur. Nascitur namque ad pœnam, nisi renascatur ad vitam. Fides autem, non qualem habent inter se etiam infideles zelantes carnem : quis enim vir, quamlibet impius, vult adulteram uxorem? aut quæ mulier, quamlibet impia, vult adulterum virum? Hoc enim in connubio bonum naturale est quidem, carnale tamen, sed membrum Christiani conjugis adultero conjugi debet timere, non sibi, et a Christo sperare fides præmium quodlibet conjugi. Sacramentum vero, quod nec separati et adulterati amittunt conjuges concordi

D

cestus crimen, quod habere non potest Christi et Ecclesiæ sacramentum, vulnera quæ concumbentes inflicta susciperent, medicamento pœnitentiæ in eis sanari non valerent, sicut subsequentes orthodoxorum et Ecclesiæ magistrorum sententiæ demonstrabunt. Quapropter tales non mysticæ, neque legales in oculis Dei sunt nuptiæ.

Quia si per Stephani et puellæ, non ante Deum legaliter ductæ, sed magis abductee, coitum carnalis commistionis ex his duobus unum corpus efficeretur, non secundum nuptiale bonum, sed secundum incestale malum, propter incestum Stephani unuin corpus efficerent, sicut scriptum est: Qui adhæret meretrici, unum corpus efficitur (1 Cor. vi). Et sic puella ab incestu sana, per coitum juncta Stephano, incestuosi caro fieret : et Stephanus illi junctus, sicut antea fornicator, ita et post conjunctionem illius, quoniam cum propinqua ejus concubuit, quod nondum erat, incestuosus existeret. Et propterea saniore consilio, et puellæ sanitati, quæ necdum infirmata erat, intactam cam servans providit, et se, ne gravius offenderet, cautius secundum Deum juxta quod res conjacuit custodivit. Quia sicut sacri canones dicunt, tale connubium, vel potius adulterium, sine separatione sanari non poterat, si carnaliter miscerentur. Unde ibidem scriptum est (concil. Epaon. can. 30): De incestis conjunctionibus nihil prorsus veniæ reservamus, nisi cum adulterium se

paratione sanaverint. Incestuosos vero nullo conjugii A Christus et Ecclesia, huic eidem ordini maritus et

nomine censemus deputandos, quos etiam designare
funestum est. Et S. Gregorius in epistola ad Felicem
Siciliensem episcopum, quem audierat perverse
interpretari quod beatus Gregorius Augustino An-
glorum episcopo consilium secundam indulgentiam
de Paganis a quarto genu, et in reliquum, ne a fide
refugerent, dederat, quodque ipsi venerando papæ
suggesserat, ad eumdem Felicem rescribens dicit:
Progeniem, inquiens, suam unumquemque, de his
qui fideliter edocti, et jam firma radice plantati
stant inconvulsi, usque ad septimam observare de-
cernimus generationem, et quandiu se agnoscunt
affinitate propinquos, ad hujusmodi copulæ non ac-
cedere societatem : nec eam, quam aliquis ex pro-
pria consanguinitate conjugem habuit, vel aliqua B
illicita pollutione maculavit, in conjugium ducere
ulli profecto Christianorum licet, vel licebit : quia
incestuosus est talis coitus, et abominabilis Domino,
et cunctis fidelibus incestuosos vero nullo conjugii
nomine deputandos a sanctis patribus dudum legi-
mus constitutum.

Nec hoc quoque in hac sollicitudinis parte relin-
quimus, quod homines incestuosi a liminibus san-
ctæ Ecclesiæ sunt separandi, usquequo per satisfa-
ctionem precibus sacerdotum eidem sanctæ Eccle-
siæ catholicæ reconcilientur. Et in edicto canonico
ante corpus beati Petri prolato : Si quis de propria co-
gnatione, vel quam cognatus habuit, duxerit uxorem,
anathema sit. Et responderunt omnes tertio, anathe-
C
ma sit. Et non dubium est huic anathematismo nu-
ptias Stephani subjacere debuisse, si cum ista con-
cumberet, qui se cum cognata ejus concubuisse fa-
tetur. Et item in canonibus scriptum est (conc. Ilerd.
can. 4): De his qui se incesti pollutione commaculant,
placuit, ut quousque in ipso detestando et illi-
eito carnis contubernio perseverant, usque ad mis-
sam tantum cathecumenorum in Ecclesia admittan-
tur; cum quibus etiam, nec cibum sumere ullum
Christianorum, sicut Apostolus jussit, oportet. Et
hinc plura ex canonibus potuissemus congerere, si
incestu intercedente quod Stephanus devitavit, se
el uxorem suam propter hoc necesse fuisset disjun-
gere. Nunc autem, ne nuptiali simulationi super-
addatur incestus, quoniam oportet eos, et coram
divinis et coram humanis oculis legaliter ac rationa-
biliter disjungi, qui non legaliter in divina justitia
visi fuere conjuncti; talia sanctorum Patrum done-
mus testimonia, quæ ad agendam causam sint ma-
nifestissime pertinentia.

Sanctus Ambrosius in Epistolam ad Corinthios dicit: Non est enim frater, aut soror, servituti subjectus in ejusmodi, hoc est, non debet reverentiam conjugii, ei qui horruit auctorem conjugii. Non enim ratum est matrimonium quod sine Domini devotione est. Et sanctus Hieronymus in tertio libro commenti Epistolæ Pauli ad Ephesios: Quomodo itaque Christo subjecta est Ecclesia, sic subjecta sit uxor viro suo. Quem enim habet principatum et subjectionem

D

uxor astringitur. Sed videndum, ut quomodo in Christo et in Ecclesia sancta conjunctio est, ita et in muliere sancta sit copula. Sicut autem non omnis congregatio hæreticorum Christi Ecclesia dici potest, nec caput eorum Christus est; sic non omne matri-, monium, quod non viro suo secundum Christi præcepta conjungitur, rite conjugium appellari potest, sed magis adulterium. De quibus ita sacri definiunt canones: Sane quibus conjunctio illicita interdicitur, habebunt ineundi melioris conjugii libertatem. Et in synodo apud Liptinas (an. 745) habita, cui sub Carlomanno principe Georgius episcopus, et Joannes sacellarius, ac sanctus Bonifacius, ex præcepto Zachariæ papæ præsederunt, legitur, ut si vir mulieri desponsata, dotatæ, ac publicis nuptiis ducte secundum Apostolum debitum conjugale, non potuerit reddere, et hoc aut amborum confessione, aut certa qualibet approbatione fuerit manifestum, ut separentur, et mulier, si se continere nequiverit, alteri viro legaliter nubat. Videlicet, quia secundum diffinitionem sancti Leonis papæ, et traditionem doctorum superius demonstratam, dubium non est, eam mulierem non pertinere ad matrimonium, in qua conjunctione sexuum non docetur Christi et Ecclesiæ sacramentum, hoc est nuptiale fuisse mysterium.

Multo magis autem hujusmodi, de quo agitur, sèparato conjugio, aliam legaliter adire licebit copulam, cui concubitum non contraxit impotentia carnis, sed reverentia mentis. In copula vero conjugali. in qua desponsatione, dotatione et nuptiarum sacramento, corporis scilicet, unitate, Christi et Ecclesiæ docetur fuisse mysterium, nisi morte corporis intercedente, conjugii non poterit solutio fieri, sicut evangelica et apostolica testatur auctoritas, et omnium catholicorum doctorum chorus. Et beatus Augustinus in libro de adulterinis Conjugiis dicit : Quoniam si vel pro intolerabili ac diuturna infirmitate concubitum vir exercere, aut femina sustinere nequiverit, nec etiam pro sterilitate, seu religionis continentia, aut pro alia qualibet excepta fornicationis causa, vir et uxor, legaliter et carnali commistione conjuncti, separari non valebunt. Quapropter hanc legem a Domino audientes discipuli dixerunt: Si hæc causa ita cum uxore habetur, non expedit nubere (Matth. xix). Non tamen pro hoc Dominus suam mutavit sententiam. Unde et Leo ad Nicetam Aquileiensem episcopum scripsit, ut si per bellicam cladem, et gravissimos hostilitatis incursus, ita quædam fuerint divisa conjugia, ut abductis in captivitatem viris, feminæ eorum remanserint destitutæ, quæ viros proprios, aut interemptos putaverint, aut nunquam a dominatione hostium crediderint liberandos, in aliorum conjugum amplexus solitudine cogente transierint, quia a Domino scriptum est: Jungitur mulier viro; et : Quod Deus junxit, homo non separet (ibid.), si reversi, vel raptæ reversæ fuerint conjuges, legitima fœdera nuptiarum redintegranda perdocuit. Nec tamen tanquam pervasorem quem

quam judicari, qui personam ejus mariti vel uxoris, A quippe usus se ita habet, ut si quid in eis per carqui vel quæ jam non æstimabatur, assumpsit; sed inculpabile judicandum quod necessitas intulit, et restituendum quod fides poposcit. Mulieres autem, vel viros, posteriorum virorum vel uxorum delectatione captos, et ad priorum conjugum amorem redire nolentes, communione privari decrevit.

nis commistionem fiat, quod excedit generandi necessitatem, quamvis venialiter factum contaminatio sit. Et post paululum: Bonum igitur nuptiarum, per omnes gentes atque homines in causa generandi est, et in fide castitatis; quod autem ad populum Dei pertinet, etiam in sanctitate sacramenti, per quam nefas est etiam repudio discedentem alteri nubere, dum conjux ejus vivit, nec saltem ipsa causa pariendi, quæ cum sola sit qua nuptiæ fiunt, nec ea re non subsequente, propter quam fiunt, solvitur vinculum nuptiale, nisi conjugis morte.

Et statim de ordinatione cleri ad plebem supposuit, sub quo sensu in libro de Nuptiis et Concupiscentia dicit: Ita manet etiam inter viventes quiddam con

Et quia ecclesiasticæ regulæ de his etiam definitionis sententiam proferunt, qui sponsalitiorum fidem infringunt, videtur nobis, non secundum auctoritatem promendo, sed consilium, si forte vobis ita visum fuerit, dando, ut quia Stephanus, si sponsalitiorum fidem fregisset, secundum legem civilem multam eorumdem sponsalitiorum judicaretur componere: et ipsa puella, post desponsalitia dotem acceptam, quam de seipsa, si carnaliter jungeretur, mercari B jugale, quod nec separatione, nec cum altero copudebuerat, ut eamdem dotem habere non debeat, non ipsa, sed Stephanus, ut videtur, commisit; habeat leco multæ sponsalitiorum dotem a Stephano sibi datam, et cum eadem dote patri restituatur, et nubat parentum consilio cui vult, tantum in Domino, sitque pax inter parentes ejus et Stephanum. Et ne quis argute his quæ posuimus volens resistere dicat: Si dos manebit, et desponsalitia, atque celebratæ nuptiæ non negantur, quomodo esse poterit, ut et Stephanus maritus, et illa uxor non maneant? aut quomodo ille alteri feminæ, et illa alteri viro se sine adulterio conjungere poterunt? præsertim cum idem sanctus Augustinus in præfato libro de Bono conjugii dicat: Si fiat ordinatio cleri

latione possit auferri. Manet autem ad noxam criminis, non ad vinculum fœderis; sicut apostatæ anima, quæ de conjugio Christi recedens, etiam fide perdita sacramentum fidei non amisit, quod lavacro regenerationis acceperat. Redderetur enim procul dubio redeunti, si amisisset abscedens.

Et in præcedentibus ipsius libri dicit de sacramento nuptiarum: Propterea, inquiens, sacramentum nuptiarum temporis nostri, sic ad unum virum et uxorem redactum est, ut Ecclesiæ dispensatorem non liceat ordinare, nisi unius uxoris virum. Quod acutius intellexerunt, qui nec eum, qui catechumenus vel paganus habuerit alteram, ordinandum esse censuerunt. De sacramento enim agitur, non de pec

ad plebem congregandam, etiamsi plebis congregatio Ccato. Nam in baptismo peccata omnia dimittuntur.

non subsequatur, manet tamen in illis ordinatis sacramentum ordinationis et si aliqua culpa quisquam ab officio suo removeatur, sacramento Domini semel imposito non carebit, quamvis ad judicium. permanente: sic et in istis desponsatione, dotatione, et nuptiis permanentibus, conjugale vinculum permanebit, et alteri nemo eorum, nisi cujuslibet ex eis morte intercedente, sine adulterio se poterit jungere. Audiat, si quis hæc fuerit conatus opponere, quia de dotalitio puellæ habendo, non nisi propter pacificationem parentum ejus et Stephani, loco muliæ fractorum sponsalitiorum diximus, quam multam si dissoluto dotalitio puellæ parentes exigere maluerint, aut utraque indulgere, vel utraque reposcere, ipsi viderint, et legibus civilibus eorumdemque pacificationi exinde conveniat. Nos autem, quod ad nos pertinet, astute forte quærenti respondemus, quoniam hanc comparationem de ordinandis positam beatus Augustinus, non de imaginaria viri et uxoris conjunctione, sed de incorporata per sexuum commistionem copulatione posuit, sicut in proxime præcedentibus infit: Sequentur, inquiens, aguum pueri cantantes canticum novum, sicut in Apocalypsi scriptum est, qui cum mulieribus se non contaminaverunt, nec ob aliud, nisi quia virgines permanserunt. Nec ideo se arbitrentur meliores esse primis patribus sanctis, qui nuptiis, ut ita dicam, nuptialiter usi sunt. Earum

Sed qui dixit: Si acceperis uxorem non peccasti, et si nupserit virgo non peccat, et quod vult faciat, non peccat si nubat (I Cor. vn); satis declaravit nuptias nullum esse peccatum. Propter sacramenti autem sanctitatem, sicut femina, etiamsi catechumena fuerit vitiata, post baptismum in Dei virginem consecrari, ita non absurde visum est, eum qui excessit uxorum numerum singularem, non peccatum aliquod commisisse, sed normam quamdam amisisse sacram, non ad vitæ bonæ meritum, sed ad ordinationis ecclesiasticæ signaculum necessariam. Et hinc dicat, si quis ad hæc quæ prædiximus opponere attentaverit, et nunc Stephanus morte præventus fuerit, et illa intacta, sicut hactenus manet, permanserit, Det nubere non voluerit, quia catechumena vitiata, post baptismum in Dei virginem consecrari non poterit, utrum hæc in sacram virginem ab episcopo consecrari valebit, qui non nisi virginem in virginitatis professione, vel in legitima conjugii copula, sacrare debet sicut nec episcopus fieri, qui præter virginem et unam duxit uxorem. Dicat etiam, si post mortem Stephani virgo permaneat, et se continere non potuerit, et nubere magis quam continere elegerit, utrum fratri ejusdem Stephani copulari valebit. Quibus cum contradicere non valebit, aut in quæstione sua deficiat, aut ei nostra solutio satisfaciat. Et hæc in vita Stephani, de consecratione si delegerit, vel de maritatione si maluerit puella, ficri

posse ratione et auctoritate monstrante cognoscat: A esse servandam, quoniam non solum mulier non hasciatque ut traditione majorem docuimus propter talem desponsationem, dotationem, atque pro talibus nuptiis, sicut istæ fuerunt, non esse conjugium, quibus defuit conjunctio sexuum, ac cum prolis spe fidei sacramentum : quæ ut plurimum in omni salutari actione, tum etiam in hoc negotio, in quo per nuptiale mysterium vir et uxor una caro efficiuntur, sed in baptismate operosius operatur, quo per fidei sacramentum, non solum generaliter omnis Ecclesia corpus Christi, ut dicit Apostolus, et plenitudo fit ejus, verum sigillatim singulus quisque fidelis Christo incorporatus membrum ejus efficitur.

bet potestatem corporis sui, sed vir, sed similiter et vir non habet potestatem coporis sui, sed mulier (1 Cor. vn): et propterea, nisi ex communi consensu, non valent etiam propter continentiam separari; adeo ut si vir contra voluntatem mulieris conversus tondeatur, aut mulier sine voluntate viri conversa veletur, mulieri vir vel viro mulier, a sancto Gregorio in epistola ad Secundum Taurominitanum episcopum, et in epistola ad Adrianum Panormitanum, jubeatur restitui. Si autem ex communi consensu se mutare permiserint, et quilibet eorum se inde retraxerit, ad conversionem suum sequi parem præcipitur. Causa autem fornicationis vir aut mulier ab invicem discedentes, propter sacramentum nuB ptialis conjunctionis, aut innupti quousque alter eorum moriatur manebunt, aut sibi reconciliari studebunt. Reconciliatio autem, post pœnitentiam et reconciliationem sacerdotalem ejus qui peccavit, fieri debet, ut prius restituatur Ecclesiæ sacramento, et postea nuptiali mysterio.