Herluino (21), uno omnium [al., omnino] fratrum A fieri nollet. Hinc procedebat quod inter placitantes Beccensium consensu in abbatem eligitur. Quod ipse C residens, cum adversarii ejus per sua consilia disquirerent quo ingenio, quave calliditate, suæ causæ adminiculari, et illius valerent fraudulenter insidiari; ipse talia nullatenus curans, eis qui sibi vole. bant intendere aut de Evangelio, aut de aliqua alia divina Scriptura, aut certe aliquid de informatione morum bonorum disserebat. Sæpe etiam cum hujusce auditores deerant, suaviter in sui cordis puritate quiescens, corpore dormiebat. Eveniebatque nonnunquam ut fraudes subtili machinatione com positæ, mox ubi sunt in audientiam illius delatæ, non quasi a dormiente, qui tunc erat, sed sicut a perspicaciter vigilante et intendente sint detecte atque dissectæ. Charitas enim quæ non æmulatur, quæ non agit perperam, quæ non quærit quæ sua sunt (I Cor. xi, 4), in eo vigebat, per quam quæ videnda erant veritate monstrante extemplo per spiciebat. 38. Quam vigil autem atque sollicitus fuerit circa hospitum susceptionem, eorumque in omni human♣ tatis [al., humilitatis] officio relevationem, ex co probatur quod illum pio studio in hoc et se et sua novimus expendisse; se in omni hilaritate, sua in omni largitate. Quod si aliquando ad refectionem corporum victus omnino pro voto suo non sufficie bat, hoc quod deerat ejus bona voluntas et vultus alacritas apud hospites gratiose supplebat. Præterea nonnunquam cibus fratrum suo jussu de refecterio sublatus, et hospitibus est allatus atque appos tis, Neque enim tunc in promptu aliud erat, quod e ́s apte posset apponi. Victus autem monachorum ita, Deo providente, dispensabatur, ut nihil eorum qua; necessitas expetebat illis deesset, licet sap's ime in hoc essent, it timeretur ne in crastinum eis e :ncti deessent. Sicque nonnunquam inter aliquid et quasi nihil ferebantur, ut aliquid eis non superflueret; ct quod erat quasi nihil eos nequaquam per inopiam fatigaret. 39. Quod penitus illis contingebat secundum ver! a sui patris, qui ea prædicebat, dum ministri Ecclesiæ apud eum querebantur de formidine imminentis necessitatis frequenter namque a cellerariis, a camerariis, a secretariis aditus est, et quid co siii contra penuriam quæ cujusque obedientiam pessun D dabat daret inquisitus. Quibus cum responderet; Sperate in Domino, et spero quia ipse necessaria vobis quæque ministrabit; mirabili modo non secus eveniebat in re, quam ipse dicebat se habere in spe. Videres enim post hæc verba statim ipsa die vel certe sequenti mane, sive quod falli non poterat, priusquam penuria aliquo ullum affligeret, ut naves de Anglia oneratas omni copia in usum illorum juxta appelli, aut quemlibet de divitibus terræ fraternitatem Ecclesiæ quærentem cum magna pecunia adHENSCHENII NOTÆ. 37. Delegatis itaque monasterii causis curæ ac sollicitudini fratrum, de quorum vita et strenuitate certus erat, ipse Dei contemplationi, monachorum eruditioni, admonitioni, correctioni jugiter insistebat. Quando autem aliquid magui in negotiis Ecclesiæ erat agendum quod in ejus absentia non æstimabatur oportere definiri, tunc pro tempore et ratione negotium quod imminebat, mediante justitia, disponebat. Abominabile quippe judicabat, si quidvis lucri assequeretur ex eo quod alius contra moderamina juris quavis astutia perdere posset. Unde neminem in placitis patiebatur a suis aliqua fraude circumveniri, observans ne cui faceret quod sibi (21) Defunctus est B. Ilerluinus anno 1078, 26 Augusti. (22) Sacratus est Anselmus in festo S. Petri ad cathedram anno 1079, ab Ebroicensi episcopo Gisleberto. ventare; aut aliquem relinquere mundum volentem, A magis nobis esse gaudendum, si alios diligimus, se et sua in monasterium offerre; aut denique aliunde aliquid apportari, unde per plurimos dies necessaria quæque poterant ministrari. quam si diligimur ab aliis. Quod quia non omnes faciunt, multi potius ab aliis amari quam amare alios cupiunt. Hæc et hujusmodi multa locutus est, et accepta fraternitate monachorum, factus est inter cos unus ex eis. Degens per dies aliquot inter eos et quotidie, aut in capitulo, aut in claustro mira quædam et illis adhuc temporibus insolita de vita et moribus monachorum coram cis rationabili facundia disserens. Privatim quoque aliis horis agebat, cum his qui profundioris ingenii erant, profundas eis de divinis nec non sæcularibus libris quæstiones proponens, propositasque exponens. Quo tempore et ego ad sanctitatis ejus notitiam pervenire merui, ac pro modulo parvitatis meæ beata illius familiari 40. Habebat præterea ipsum cœnobium plures possessiones in Anglia, quas pro communi fratrum utilitate necesse erat per abbatis præsentiam nonnunquam visitari. Ipso itaque suæ ordinationis anno, Anselmus in Angliam profectus est. Ad quod, licet hæc, quam dixi, satis firma causa exstiteret; alia tamen erat non infirmior ista, videlicet ut reverendum Lanfrancum, cujus supra meminimus, videret et cum eo de his quæ corde gerebat familiari affatu ageret. Ipse siquidem venerabilis vir jam de abbate Cadomensi factus fuerat (23) archiepiscopus Cantuariensis, omnibus valde honorabilis et sublimi pro- B tate utpote adolescens, qui tunc eram, non parum Litate conspicuus. 41. Cum igitur Anselmus transito mari Cantuariam veniret, pro sua reverentia et omnibus nota sanctitate, honorifice a conventu Ecclesiæ (24) Chris:i in ipsa civitate site susceptus est. Pro quo honore nolens ingratus existere, postmodum ipsi monachorum conventui a gratiarum actione inchoans, procedente in hoc verborum serie de charitate locutus est, rationabiliter ostendens cum qui charitatem erga alterum [al. omit. e. a.] habet, majus aliquid habere, quam illum ad quem charitas ipsa habetur: ipse enim inter alia, inquit, qui charitatem habet, hoc unde Deus ei scit gratias habet; ille vero ad quem tantummodo habetur, minime. Quas etenim gratias mihi debet Deus, si tu me vel quilibet alius diligit? Quod si majus est habere hoc unde Deus scit homini grates, quam hoc unde nullas; cum pro babita charitate gratias sciat, pro suscepta non adeo; colligitur eum qui charitatem erga alium habet, majus quid habere quam ipsum qui impenditur. Amplius: Is cui dilectio alterius servit, solius commodi munus perfunctorie suscipit; verbi gratia, honorem unum, beneficium unum, prandium unum, vel quodlibet officii genus in hunc modum. Alius vero charitatem quæ commodi munus exhibuit, sibi retinuit. Quod in vobis et in me, sanctissimi fratres, libet in præsenti considerare. Ecce unum charitatis officium mihi impendistis. Impendistis, inquam, mihi charitatis officium unum, et a me jam ipsum officium transiit; charitas vero ipsa, quæ Deo est grata, vobis remansit. Nonne melius judicatis bonum permanens bono transcunte? Adhæc si ex ipso officio circa vos aliquid charitatis in me crevit, et hoc ipsum vobis ad cumulum retributionis erit, qui fecistis unde mihi tantum bonum provenit. Si non vobis tamen [al., tantum] charitas vestra remansit, a me officium quod exhibuistis penitus transiit. Hæc igitur si recta consideratione attendimus, profecto perspiciemus HIENSCHEN potiri. 42. Inter reverendum autem pontificem Lanfran cum, et hunc abbatem Anselmum quid in illis diebus actum dictumve sit, planum est intelligere his qui vitam et mores noverunt utrorumque. Qui vero non noverunt, ex eo intelligant quod, in quantum nostra et multorum fert opinio, non erat illo tempore ullus qui aut Lanfranco in auctoritate vel multiplici [al., triplici] rerum scientia, aut Anselmo præstaret ia sanctitate vel Dei sapientia. Erat præterea Lanfrancus adhuc quasi rudis Anglus, necdumque sederant animo ejus quædam institutiones, quas repererat in Anglia. Quapropter cum plures de illis magna fretus ratione, tum quasdam [al. omit. t. q.] mutavit sola auctoritatis suæ deliberatione. Itaque dum illarum mutationi intenderet, et Anselmum [al., Anselmus] unanimem scilicet amicum et fratrem secum haberet, quadam die familiarius cum co loquens, dixit ei: Angli isti, inter quos degimus, instituerunt sibi quosdam quos colerent sanctos. De quibus cum aliquando qui fuerint, secundum quod ipsimet referunt, mente revolvo; de sanctitatis eorum merito animum a dubietate flectere nequeo. 43. Et ecce unus illorum est in sancta, cui nune De ejus antiquitate el possessionibus agitur tomo I (25) Colitur S. Elphegus 19 Aprilis, ad ques tali modo custodire. Quid hine igitur tua fraternitas A modum devote exercitus est, quin et historiam sentiat, audire desidero. » Et quidem ille, sicuti novus Angliæ civis, hæc summatim perstringens Anselmo proposuit. Attamen causam necis beati Elfegi historialiter intuentes videmus non illam solam, sed aliam fuisse ista antiquiorem. Denique non ideo 1antum quia se pecunia redimere noluit, sed etiam quia paganis persecutoribus suis civitatem Cantuariam et ecclesiam Christi in ea sitam concremantibus, civesque innocuos atroci morte necantibus [al. omit. c. q.i. a. m. n.] Christiana libertate obsistere eosque a sua infidelitate convertere nisus, est ab eis captus, et crudeli exanimatione est occisus. 44. Sed Anselmus, ut vir prudens, viro prudenti juxta interrogationem sibi propositam simpliciter ita respondit, dicens: Palam est quod is, qui ne leve quidem contra Deum peccatum admittat, mori non dubitat; multo maxime mori non dubitaret, priusquam aliquo gravi peccato Deum exacerbaret. Et revera gravius peccatum videtur esse Christum negare, quam quemlibet terrenum Dominum pro redemptione vitæ suæ homines suos per ablationem pecuniæ illorum ad modicum gravare. Sed hoc quod minus est, Elfegus noluit facere. Multo igitur ninus Christum negaret, si vesana manus cum ad hoc mortem intentando constringeret. Unde datur intelligi miram pectus ejus justitiam possedisse, quando vitam suam maluit dáre, quam, spreta charitate, proximos suos scandalizare. Quanrobrem longe fuit ab eo illud væ, quod Dominus minatur ei per quem scandalum venit (Matth. xvIII, 7). Nec immerito, ut reor, inter martyres computatur, qui pro tanta justitia mortem sponte sustinuisse veraciter prædicatur. Nam et beatus Joannes Baptista, qui præcipuus martyr et veneratur et creditur a tola Dei Ecclesia, non quia Christum negare, sed quia veritatem tacere noluit, occisus est. Et quid distat inter mori pro justitia et mori pro veritate? Amplius: cum testante sacro eloquio, ut vestra paternitas optime novit, Christus veritas (Joan. xv, 6) et justitia sit; qui pro justitia et veritate moritur, pro Christo moritur; qui autem pro Christo moritur, Ecclesia teste, martyr habetur. Beatus vero Elfegus æque pro justitia, ut beatus Joannes passus est pro veritate. Cur ergo magis de unius quam de alterius vero sanctoque martyrio quisquam ambigat, cum par causa in mortis perpessione trumque detineat? Hæc me quidem, reverende Pater, in quantum perspicere possum, rala esse ipsa ratio docet, attamen vestræ prudentiæ est, et me si aliter sentit ab hoc corrigendo revocare, et quid potissimum in tanta re sentiendum sit, Ecclesiæ Dei docendo monstrare. Ad quod Lanfrancus: Fateor, inquit, subtilem perspicaciam, et perspicacem subtilitatem ingenii tui vehementer approbo et veneror, firmaque ratione tua edoctus beatum Elfegum ut vere magnum et gloriosum martyrem Christi deinceps me colere et venerari ex corde, gratia Dei juvante, confido. › Quod ipse post B C D vitæ ac passionis cjus diligenti studio fierit præce pit. Quam quidem historiam non solum plano dietamine ad legendum, verum etiam musico modulamine ad canendum a jucundæ memoriæ Osberno Cantuariensis Ecclesiæ monacho ad præceptum illius nobiliter editam, ipse sua prudentia pro amore illus martyris celsius insignivit, insignitam auctorisavit, auctorisatam in Ecclesia Dei legi cantarique instituit, nomenque martyris hac in parte non parum glorificavit. CAPUT VI. Monitorum suavitas et efficacia miracula. 45. Posthac Anselmus ad agenda propter quæ venerat, terras Ecclesiæ Beccensis per Angliam adiit, utilitati monachorum suorum per omnia studiose secundum Deum serviens. Vadens autem et ad diversa monasteria monachorum, canonicorum, sanctimonialium, nec nou ad curias quorumque nobilium, prout eum ratio ducebat perveniens, lætissime suscipiebatur, et suscepto quæque charitatis obsequia gratissime ministrabantur. Quid ille? Solito more cunctis se jucundum et affabilem exhibebat, moresque singulorum in quantum sine peccato poterat, in se suscipiebat. Nam, juxta Apostolum, bis qui sine lege erant tanquam sine lege esset (I Cor. ix, 21), cum sine lege Dei non esset, sed in lege Christi esset, se coaptabat, ut lucrifaceret eos qui non modo sine lege, ut putabatur beati BC nedicti, sed et cos qui sæculari vitæ dediti in multis vivebant sine lege Christi. Unde corda omniu:n miro modo in amorem ejus vertebantur, et ad eum audiendum famelica aviditate replebantur. 46. Dicta etiam sua sic unicuique hominum ordini conformabat, ut auditores sui nihil moribus suis concordius dici posse faterentur. Ille monachis, ille clericis, ille laicis, ad cujusque propositum sua verba dispensabat. Monachos ut ne minima quidem sui ordinis contemnerent admonebat, contestaus quia per contemptum minimorum ruerent in destrue ctionem et despectum omnium bonorum. Quod dictum sub exemplo vivarii proponebat, dicens clausuram illius districtioni ordinis monastici a similari. Quandoquidem, inquit, sicut pisces decurrente aqua vivarii moriuntur, si clausuræ ipsius minutatim ac sæpe crepant nec reficiuntur; ita omnis religio monastici ordinis funditus perit, si custodia cjus per modicarum contemptum culparum paulatim a fervore sui tepescit, attestante Scriptura, que ait : Qui modica despicit, paulatim decid't (Eccli. xix, 1). Clericos quoque qualiter se in sorte Dei custodire deberent instruebat, eisque magnopere esse cavendum, ne si a sorte Dei caderent, in sortem diaboli per neglectum conversationis et ordinis sui deciderent. Conjugatos etiam qua fide, qua dilectione, qua familiaritate, secundum tam Deum, quam secundum sæculum sibi invicem copulari deberent edocebat; virum quidem ut suam uxorem sicut seipsum diligeret, see præter illam aliam nos set, ejusque sicut sui corporis absque omni sinistra A crebris orationibus cum eleemosynarum largitionisuspicione curam haberet. Mulierem vero quatenus viro suo cum omni subjectione et amore obtemperaret, eumque ad bene agendum sedula incitaret, nec non animum cjus si forte contra æquum in quemquam tumeret, qua affabilitate mitigaret. 47. Hæc autem quæ cum vel admonuisse, vel instruxisse, vel edocuisse dicimus, non eo ut aliis mos est docendi modo exercebat, sed longe aliter singula quæque sub vulgaribus et notis exemplis proponens, solidæque rationis testimonio fulciens, ac remota omni ambiguitate, in mentibus auditorum deponens. Lætabatur ergo quisquis illius colloquio uti poterat, quoniam in eo quodcunque petebatur divinum consilium in promptu erat. Hinc eum omnis sexus et ætas mirabatur, et mirando amplectebatur, quoque potentior aliisque præstantior, eo magis quisque erat ad ministrandum ei devotior atque proclivior. Non fuit comes in Anglia seu comitissa, vel ulla persona potens, quæ non judicaret se sua coram Deo merita perdidisse, si contingeret se Anselmo abbati Beccensi gratiam cujusvis ollicii tunc temporis non exhibuisse [al., habuisse]. Rex ipse Wilhelmus (26), qui armis Angliam ceperat et ea tempe. state regnabat, quamvis ob magnitudinem sui cunetis fere videretur rigidus ac formidabilis, Anselmo tamen ita erat inclinus [al., inclinatus] et affabilis, ut ipso præsente omnino quam esse solebat, stupentibus aliis, fieret alius. 48. Pro sua igitur excellenti fama Anselmus totius Angliæ partibus notus, ac pro reverenda sanctitate charus cunctis effectu, iter repetendi Northmanniam ingreditur ditatus multiplici dono, quod honori ac utilitati Ecclesiæ suæ usque hodie servire dignoscitur. Familiaris ergo ei dehinc Anglia facta est, et prout diversitas causarum ferebat, ab eo frequentata. Ut autem omnipotens Deus demonstraret se gratiæ ipsius quam invenerat apud homines esse auctorem, et illum apud se quam apud homines gratiam invenisse potiorem, quosdam viros per visum dignatus est visitare, et qualiter per cum ab infirmitate, qua nimis graviter vexabantur, convalescerent edocere. Horum quos dico, duos qui inter suos non ignobilis famæ erant, exempli causa, proponam, qui, sicut a veridicis ipsius monasterii cujus abbas din exstiterat, monachis accep:, in eodem ipsius monasterio, illis præsentibus, per enm curati sunt. bus opem ab eo precabatur. Una igitur noctium ei per visum quidam apparuit, monens ut si pristina sanitati restitui vellet, Beccum iret, et apud abbatem Anselmum efficeret quatenus aquam, unde manus inter missam suam lavaret, in potum illi conferret. Qui visioni credulus quo monebatur, impiger tendit, atque Anselmo cur adveniret secreto innotuit. Stupet ille ad verba, et hominem ut talibus desistat multis modis adjuvat. At ipse in precibus perstat, et multo magis ut sibi misereatur exorat, nec patiatur ut ea medecina fraudetur, unde sibi celerem salutem ad futuram pro divino promisso credebat. Quid plura? Vicit pietas pectus humilitatis, et pro homine Deum postulaturus maB tutino tempore missam secretius celebrat. Admittitur æger, et quam petebat aquam de manu viri accepit. Quæ in potum illico sumpta, et hominem morbidum integerrimæ sanitati restituit, et in laudem Dei multorum ora dissolvit. Clam itaque virum qui venerat a se Anselmus emisit, denuntians ei in nomine Domini ne unquam hoc factum sibi ascriberet, sed sola divina miseratione perfectum esse certissime sciret, et hoc ita esse tacita funditus mentione sux personæ sciscitantibus responderet. C 50. Quo etiam tempore quidam frater de congregatione, valida corporis infirmitate percussus, ad extrema deductus est. Huic in sommo quidam astitit, et quod vitam atque salutem recuperaret, si aqua ab Anselmo sanctificata aspergeretur, ipsi promisit: æger ergo Anselmum se visitantem secundum visionem fal., tacita visione], de aqua precatus est, et, voluntatis compos effectus, evestigio sanitati restitutus est. 51. Hæc pro ostendenda gratia viri paucis interim dicta sint. Attamen de gratia quam meruerat apud homines, non multum his qui mores illius novere mirandum video, propterea quod quædam appetibilis suavitatis ubicunque erat ex conversatione ejus emergebat, quæ in amicitiam illius ac familiaritatem cunctos agebat. Ipsius etenim studii semper erga omnes exstiterat, ut ea potissimum ageret, que aliis magis commoda esse posse intelligebat. Unde cum interrogaretur quid emolumenti acquireDrent, qui servata æquitate aliorum voluntati, in quibuscunque possent concordare satagerent; quidve detrimenti occurrerent, qui suam potius quam cœterorum voluntatem implere studerent, hoc modo respondebat : « Qui aliorum voluntati concordare per omnia in bono nititur, hoc apud justum judicem Deum meretur, ut quemadmodum ipse aliorum voluntati in hac vita, ita Deus et omnia secum suæ voluntati concordent in alia vita. Qui vero aliorum voluntate contempta suam implere contendit, id HENSCHENII NOTÆ. 49. Quidam igitur vir nobilis et strenuus in confinio Pontivi (27) ac Flandriæ præpotens habebatur. Hic in corpore lepra percussus, co majori mærore afflictus est, quo se et a suis contra dignitatem natalium suorum pro obscenitate tanti mali despici deż serique videbat. Conversus itaque ad Deum est, et (26) Wilhelmus Conquestor occupavit Angliam anno 1066, et regnavit usque ad annum 1087. (27) De Pontivo regione ad dexteram ripam agendum erit ad Vitam S. Richarii 16 Aprilis. Ei contigua est Arthesia, tunc pars Flandriæ habita, inde avulsa anno 1192, et sic Flandria hic late sumitur. ejusdem judicis sententia damni subibit, ut quo- A graviter invidens, in tantam illum tentationis proniam ipse in vita præsenti voluntati nullius; nullus quoque in futura velit, aut debeat concors esse voluntati illius. Eadem quippe mensura, qua quisque aliis mensus fuerit, remetietur ei (Luc. vi, 58). › Hujus igitur rationis Anselmus consideratione subnixus, nulli gravis, nulli volebat onerosus existere, etiam si a monachicæ institutionis austeritate kac de causa deberet aliquantulum temperare. Et quidem ut eum discretionis ordo docebat, nonnunquam ab ipsa severitate aliis condescendo temperabat. In quo quid hi sensuri sint qui post nos ista fortasssis lecturi vel audituri sunt, præscire non possumus. Nos tamen qui vitæ illius modum scire meruimus, magis in co laudandum æstimamus, quod a rigore sui propositi aliquando pro ratione descendebat, quam si continue in ipso rigidus indiscrete persisteret. Ratione siquidem agi virtutis est, vitii vero contra. 52. Inter hæc quidam clericus ætate juvenis, Boso nomine, Beccum venit, abbatis colloquium expetens. Erat enim idem acer ingenio, et quibusdam perplexis quæstionibus involverat animum, nec reperire quemquam poterat qui eas sibi ad votum evolveret. Loquens igitur cum Anselmo, ac nodos ei sui cordis depromens, omnia quæ desiderabat ab eo sine scrupulo deceptionis [al., disceptationis] accepit. Miratus ergo hominem est, et nimio illius amore devinctus. Dehinc ergo cum ejus allocutione -familiarite potiretur, illectus ad contemptum sæculi emenso brevi spatio, Becci monachus factus est. Cujus conversioni simul et conversationi diabolus B cellam demersit, ut, succedendibus sibi variis cogitationum tumultibus, vix mentis sue compos existeret. Transierunt in hoc quidam dies, et seipsa semper fiebat immanior tentatio eadem. Turbatus ergo et mente confusus Anselmum adiit, animique sui fluctus illi exposuit. At ipse cum singula intellexisset, hoc solum pio affectu, scilicet consulat tibi Deus! › ei respondit, illicoque fratrem a se dimisit. Evestigio autem tanta tranquillitas mentis illum secula est, ut, sicut ipsemet mihi referebat, ultra quam dictu credibile sit, subito alius fieret ab eo qui fuit. Itaque omnis illa tentatio penitus evanuit, nec quidquam hujusmodi in se ulterius sensit. 53. Fiebant præterea ab Anselmo plurima in hune modum, quæ nos brevitati studentes ex industria præterimus. Silentio quoque præterire placuit innumeros homines tam per lavaturas manuum ejus, quam per reliquias ciborum ejus de ante illum clam eo subtractas, a diversis languoribus, sed maxime febribus curatos, dispensante Deo sua dona juxta meritum fidei uniuscujusque. Nam si cuncta qua inde a veracissimis viris accepimus describere vellemus, loquacitati potius quam rerum gestarum simplici narrationi nos operam dare (ut reor) judicari possemus. Quapropter ne nimis longum faciamus hujuscemodi immorando, istis omissis, tendamus ad alia. Verum ne inculta oratio prolixa sui continuatione legentes seu audientes fastidio gravet, hic primum cœpto operi terminum ponamus, C quatenus illis quæ magis delectant recreati, aliud exordium sequentia nosse volentes expediti reperiant. LIBER SECUNDUS. GESTA IN ARCHIEPISCOPATU CANTUARIENSI. CAPUT PRIMUM. Archiepiscopatus assumptus. Quies monastica dilata. gnoque ipsum cum honore suscipiunt. Rex ipse solio exsilit, et ad ostium domus viro gaudens occurrit, ac in oscula ruens per dexteram cum ad sedem suam perducit. Consident, et læta interim quædam inter se verba permiscent. Deinde Anselmus secretius cum rege acturus cæteros secedere monet. Omissis igitur monasterii sui causis, pro quibus maxime illuc venisse putabatur, regem de his quæ fama de eo ferebat Anselmus arguere cœpit, nec quidquam corum quæ illi dicenda esse sciebat, silentio pressit. Pene etenim totius regni homines omnes talia quotidie nune clam nunc palam de eo dicebant, qualia regiam dignitatem nequaquam decebant. Finito colloquio divisi ab invicem sunt, et de Ecclesiæ suæ ne 1. Defuncto memorato rege Anglorum Wilhelmo, Wilhelmus filius ejus regnum obtinuit. Hic, sublato de hac vita venerabili Patre Lanfranco, ecclesias ac monasteria totius Angliæ gravi nimium oppressione afflixit. Cujus oppressionis anno quarto Anselmus invitatus, imo districta interpellatione adjuratus ab Hugone Cestrensi comite, multisque aliis Angloruin regni principibus, qui eum animarum suarum medicum et advocatum elegerant, et insuper Ecclesiae suæ prece atque præcepto pro communi utilitate coactus, Angliam ingressus est. Pridie igitur Nativitatis beatæ Dei genitricis et perpetuæ virginis Ma- D gotiis ea vice ab Anselmo nihil actum est. ric Cantuariam venit. Ubi cum quasi ex præsagio futurorum multi et monachi et laici conclamarent illum archiepiscopum fore, summo mane a loco discessit, nec ullo pacto acquiescere petentibus, ut ibi festum celebraret, voluit. Venienti autem ei ad curiam regis, optimates quique alacres occurrunt, ma 2. Deinde Cestram ad comitem abiit, ac in partibus illis degere per plurcs dies ex necessitate compulsus est. Interea rex Wilhelmus gravi languore, corripitur et pene ad extrema perducitur. Suadetur ei inter alia a principibus ut de matre totius regni, Ecclesia videlicet Cantuariensi, cogitet [al., co |