Magnus erat Cæsar, totoque potentior orbe : Nunc, quem nec mundus ceperat, urna capit. Clauditur angusto pulvis et ossa loco. Et cecidit Babylon cecidit quoque maxima Troja : Non syllogismo, non enthymemate factum est, Quid penetrasse invitat naturæ arcana Platonem, Et meriti fructuş ille favoris habet. Sed nullis herbis, nullis radicibus actum est, Et desideriis servit ubique suis. Sunt, quæ summa putat, meretrix, coquus, histrio; [nullum His prefert, aut par æstimat esse bonum. Quidquid et ad victum mare nutrit, terra, vel aer, Querit, habetque viri luxuriosa fames. Et modico ventri vastus vix sufficit orbis. [que Et reddunt illic organa dulce melos. Tandem epulis largis, et pleno ventre beatus Cum scortis porcus gaudia noctis habet O præclara viri virtus! o vita beata! A B Deliciis pastus cum meretrice cubat. Mistaque sanguineis alba ligustra rosis. Et modo privatus degere rure cupit. Quidquid molle juvat, quod visu, quodque decorum [est 263, Dulceque corporeis sensibus esse solet : Heu misero! totum turpes 964 deflectit in usus, Nullaque declinat sordida turpe pecus. Ergo jocis, venere, et vino, somnoque beatæ Expendit vitæ tempora tota suæ. Jamque caro totus nescit quam devius 265 erret. Mens male pressa gravi pondere carnis hebes 284 Nescit perpetuo quod torrem nutriat igni Corpus, quod tantis curat alitque 267 modis. Qualem tu credis vitam mortalibus esse? Et brevis, et multis est onerata malis. CQuotquot nascuntur, vox illis prima doloris : Incipit a fletu 268 vivere quisquis homo. Aspice qua miseros feriunt nos undique quot [sunt, D 270 Quantaque privatis 269 publica mista malis. Frigore nunc nimio, nimio nunc lædimur æstu : Nosque fames vexat, torquet acerba sitis 97o. Musca nocet, modicusque pulex, vel regibus ipsis : Nec faciunt tutos regia sceptra suos. Hic dolet exsilium; mortem dolet alter amici; Huic chara orbato conjuge flere libet. Hie jacet infamis; miser hic in carcere luget: Hunc metus hostilis territat; alter eget. Hic gemit 271 incestum corruptæ conjugis 272; [ter al Delusus falsa suspicione timet. Excussas aliquis deplorat grandine vites, Iste mari magno deperiisse rates. Pars 273 queritur sterili male credita semina terræ ; Pars metuit domini vimque minasque sui. Perdidit hic justam sub iniquo judice causam : Has rapiunt fures; has cremat ignis opes. VARIE LECTIONES. 263 Cumque 260 Infert mss. inserit illa 261 Multa libentia mss. multa latentia 262 Ridet quoque mss. ponuntur decorum mss. quodque decorum 264 Hæc misero totum miseros mss. heu misero totum turpes ms 0. heu misero totum miseros 265 Quam clivius mss. quam devius 266 Carnis hæret mss. carnis habet ms. O. carnis hebet 67 Curataliique mss. curat alitque 268 Incæpit a fletu mss. Incipit a fletu 269 Quanta privatis mss. quantaque privatis 270 Amara sitis mss. acerba sitis 271 Hic gemit mss. Jam gemit 272 Corrupta conjugis mss. coruptæ conjugis 273 Clamosum regidumque puer timet ille parentem mss. Pars queritur sterili male credita semina terræ Et quis non quod plangat habet, nulloque dolore Saucius est, voti compos ubique sui? Non sic blanda 27 favet rebus fortuna secundis, Misceat ut artis improba triste nihil: Nec pars 75 parva mali vitiis tabescere, totque Captivo ardentes pectore ferre faces. Flagrat avaritia, mala mens succenditur ira; Et modo vesano fervet amore: velut Interius totam dudum conceperit 276 Æthnam, N.1 quoque quod deceat cæca furore videt. Sæpe graves stimulos livor malus excitat illi : Sæpe metum generat, spemque, cupitus honor. Illum luxuries, illumque superbia va tat : Hunc quoque tristitiæ sæva 277 procella quatit. Ilæc, et plura premunt nos hujus tempore vitæ 278; Quæ nec vel puncti tempore certa manent. Ille fame, fungo, febri, serpente, sagitta, Fluctibus, aut flammis, hoste, latrone perit. Nos capitis laterumque dolor, febrisque fatigat: 252 Viscera torquentur 183, parsque puden la, colus 28. Et tibi sunt toto sidera sparsa polo. A B C D Clauditur, arbitrio subditur omne tuo. Nempe parens rerum cœlo demissus ab alto, Ad tua descendens, est tibi factus homo. Te manet astriferi clarissima regia regni, Tu quoque es æterni regis imago tui 286. Ergo tu tantus, qui tantis cætera vincis, Et minor es solo cuncta creante Deo : Noli te regno peccati subdere: noli, Quæ citius fugiunt, ista caduca sequi. Nec te præcipitet carnis malesuada voluptas : Cuncta tibi fuerint prospera, triste nihil. Tunc in vivorum læta regione videbis Quæ bona sint Domini,quantaque dona Dei. Non timor afficiet sanctos, sensusque doloris : Denique justorum tanquam sol quisque nitebit : Spiritus summis æquabit gratia regis : Pro quibus est ultro passus amara crucis. Ad montem vitæ de mortis valle 299 reductus VARIÆ LECTIONES. 283 7 Nune sic blanda ms. O. non sic blanda 275 Non pars ms. O. nec pars 276 Conceperat ms. 0. conceperit 277 Tristitia seva mss. tristitiæ sæva 978 Tempore vitæ ms. 593. tempora vitæ 279 Ille fame, fungo, febri, serpente, sagitta. Fluctibus, aut flammis, hoste, latrone perit ms. O. addit hoc distichon 280 Corpora languor mss. corpore languor 281 Sic nunc mss. si nunc 282 Lithia vesica mss. lotio vesica Viscera torquentur miss. viscera torrentur. 284 Colon mss. 0. colus 285 Mors extinguis mss. mors extinguit 8 Imago tui ms 593. imago Dei 287 Mens tua continuo flagret bonitatis amore: Sic perit æterni tor◄ rida flamma rogi. mss. Perpetuum tibi sit studium virtutis et ardor, Mens tua continuo flagret amore boui 88 Quare boni mss. Quære boni 189 Lumine lumen eris In ms. 595 explicit hic carmen istud: el ei ubjiciuntur plures versus hexametri 290 De mortis valle ms. O. de noctis valle Civis erit felix miser exsul homo. Quis poterit fari, quis scribere, quis meditari, [mur : Nulla salutiferum causa moretur iter. Non leo non taurus, non equus; agnus eris A Agno; nulla magis agnum juvat hostia Christum : Summa quidem virtus monachi parere priori; Non vilis vestis, non te locus ultimus angat ་ O certe felix possessio, quæque beatum ALIUD CARMEN DE CONTEMPTU MUNDI. Quid probitas, quid nobilitas, nisi mors animarum? C 201 Sicut et in fluviis fluit irrevocabilis unda, Unde superbit homo, cum constet quod moriatur? Tempora sic hominis fugiunt, et quæque secunda. 304 Corpore semen : Sic hominis corpus matris concrescit in alvo : VARIE LECTIONES. 296 997 Qi 291 Regia tibi mss. Regis tibi 292 Meritos magnis ms. O. merito magnis 993 Nam cum ms. 0. Quod cum 294 Multa potentia mss. summa potentia 295 Reddetur vitæ mss. Reddentur vitæ Hæc monachi, elc. ms. C. 70 explicit Claudianus. Alia tamen ibidem habentur carmina. timet ms. K. qui tumet 298 Quot sunt ms. K. quam sunt 299 Morsque manebit ms. 0. morsque manent 300 Quærit honores mss. O. et K. ambit honores S01 Et corde frequenter mss. O. et K. hoc corde frequentet 30% In ms. Bec. O. Carmen leoninum de eodem argumento incipit ab his verbis: Dic caro moralis, etc. huic subjunguntur ibidem hi versus : Corpus homo fit, etc. qui editi hactenus non fuerant 3 Vermis post ms. vilis post 30 Despice, etc. ms. hunc versum ponit ante istum : An leges, etc. 305 An casus s. an leges 303 Sic hominis corpus terræ putrescit in alvo: Corpore tabes: Tabeque vermis : Verme cinis fit: Pulvere terra. Sic hominis corpus de terra matre creatur: DEUS SOLUS AMANDUS, in quo el ex quo omnia bona. Omnia sunt hominum tenui pendentia filo, Et certam præsens vix habet hora fidem. [tem, Et veniæ facilem, velle negare pium. Flatibus, unda cibis terraque mille bonis. Sed quid es? Unde tibi quid habes, quid præbet? [utrumque Sponte facit pietas dulcis et ampla Dei. Temporis, scd debes impietate sui. Major enim impietas non est, quam spernere gratis Nil habuit melius quam daret ipse Deus. Virtus enim vitio, vitiis fit servus : et in se Non habet admissum solvere posse suum. Ergo perpes ei debetur pœna necesse, Qui sibi peccandi sponte perenne facit. A B Præstat, el esse facit illud amare quod est. Vere est ipse quidem, qui permanet unus et idem Esse habet æternum, sine principio, sine fine, Si non tam solidum, solidum tamen esse meretur : Hæc quid honos, quid opes, quid forma, quid arma, [quid amplum Heu juvat imperium? juvit amasse Deum. Sed quia vera salus Deus est, et amore tenetur, Expeto propter eum, vos ut ametis eum. Dignus et ipse quidem est ut ametur : amando scietis Quis fructus, quis honos, quid sit amare Deum. Virtus vero Deum, vel vita meretur honesta; Quale bonum, quod sit semper amare Deum. Quam pius est, quam promptus adest, quam denique [prodest, Ipsum quisquis amat, hic mage nosse potest. Si te facta docent aliena, doceris honeste Concipere meritis spemve metumve tuis. O qualis jactura Deo præponere quidquam; Quem bene si quis habet; quæso, 'quid est, quid [habet? Nam si magna petis, Deus est, super omnia magnus : Si bona, quam bonus est dicere nemo potest. Si speciosa cupis, quis eo speciosior? Optas Forsan opes, dat opes, dives et ipse manet. C Si te celsa juvant, generosaque, quam generosus, Quamve sit excelsus nemo referre potest. Quem si forte potens juvat et pius, ecce potestas Hinc pia, seu pietas est sine fine potens : Quid mores? ipse poli, terræ, maris auctor, et omnia Quod fuit, est, et erit, perstat origo boni. Huic famulans, parens dominatur Hebræus; Servit, et est liber; subditur, estque potens : Cui subdi fugiens, Satanæ male subditur, hosti Subditur, et vitiis subditur inumeris. Tandem vero videns quo lapsus et unde fuisset, SANCTI ANSELMI LIBER MEDITATIONUM ET ORATIONUM. 202 PROLOGUS 305*. Meditationes seu orationes quæ subcriptæ sunt, quoniam ad 306 excitandam legentis mentem ad Dei amorem vel timorem, seu ad suimet discussionem editæ sunt, non sunt legendæ in tumultu, sed in quiete, nec velociter, sed [paulatim, cum 307 intenta et morosa meditatione. Nec debet intendere lector ut quamlibet illarum totam perlegat; sed quantum sentit, Deo adjuvante, sibi valere ad accendendum affectum orandi, vel quantum illum delectat. Nec necesse habet aliquam semper a principio incipere, sed ubi magis illi placuerit 308. Ad hoc enim ipsum paragraphis sunt distinctæ, ut 309 ubi elegerit incipiat vel desinat, ne prolixitas aut frequens ejusdem loci repetitio generet fastidium; sed potius aliquem inde colligat lector, propter quod factæ sunt, pieta tis affectum 310. sumus. MEDITATIO PRIMA. B A tuæ conditionis dignitate tractavit, utpote quam cœteris creaturis quæ in mundo sunt, altius honorare disposuit. Vide igitur sublimitatem tuæ creationis, et retracta debitum reddendi amoris. Faciumus (ait Deus) hominem ad imaginem et similitudinem nostram (Gen. 1, 26). Si ad hoc dictum tui Conditoris non expergisceris, si in tam ineffabili benignitate erga te dignationis ejus in amorem illius tota non exardescis, si ad ejus desiderium totis medullis non inflammaris, quid dicam? Dormientem te, an potius mortuam reputem? Attende igitur diligenter quid sit ad imaginem et similitudinem Dei te esse creatam. Habes dulce pignus piæ meditationis, ubi cogitationes tuas exerceas. Agnosce ergo aliud esse similitudinem, aliud imaginem: verbi gratia, potest habere similitudinem quamdam cum homine equus, bos et cæteræ similes creaturæ; imaginem vero hominis non habet nisi alter homo. Manducat homo, manducat et equus: ecce quædam similitudo ac communitas inter naturas diversas. Imaginem vero hominis non imitatur nisi alter homo ejusdem naturæ, cujus imago cst. Dignior igitur est imago quam similitudo. Similitudinem itaque ad Deum hoc modo habere poterimus, si eum bonum esse considerantes, nos boni esse studuerimus; si eum justum esse cognoscentes, nos justi esse contendamus; si misericordem contemplantes, nos misericordiæ operam demus. Quomodo autem ad 203 imaginem suam? Attende. Deus scinper meminit sui, intelligit se, amat se. Et tu ergo, si pro modulo tuo infatigabiliter memor fueris Dei, intellexeris Deum, amaveris Deum, eris ad imaginem ejus; quia hoc facere niteris, quod semper facit Deus. Ad memorandum, et intelligendum atque amandum summum bonum totum debet homo referre quod vivit : ad hoc omnis cogitatio, omnis volutatio cordis retorqueatur, De humanæ conditionis dignitate et miseria. I. Quod ad imaginem et similitudinem Dei facti Evigila, anima mea 311, evigila; exerce spiritum tuum, excita sensum, expelle socordiam lethiferi torporis tui, apprehende sollicitudinem tuæ salutis. Inutilium cogitationum effugetur vagatio, recedat ignavia, diligentia teneatur. Meditationibus sacris insiste, adhære divinis bonis; intende sempiternis, temporalibus derelictis. Quid igitur utilius, quid salubrius in tam divino mentis exercitio poteris cogitare, quam immensa beneficia Conditoris dulcissima cogitatione recolere? Considera igitur in ipso creationis exordio quid sublimitatis, quid dignitatis C tibi contulerit; et perpende quo amore, qua veneratione colendus sit. Certe, cum universitatem rerum visibilium et invisibilium creans et ordinans, humanam naturam facere disposuisset, summo consilio de VARIE LECTIONES. 305* Collata sunt cum mss. Becc. O. Thuano 267. Victorinis RR. 3 et KK. 16. Corbeiensi 160.SanGermanensi 345. Carthusiensi a Porta, uno S. Martini Tornacensis, uno Vailis Lucentis, et uno S. Bened. Floriacensis: et cum editione Sommalii. Ms. S. Bened. Flor. Incipiunt Orationes sive Meditationes Domini Anselmi Cantuar. archiep. ms. Thu. 267. Incipit Prologus S. Anselmi Cantuar. archiepiscopi in Orationibus seu Meditationibus suis ms. Val.-luc. Incipit Prologus Domini Anselmi archiepiscopi. 306 Quoniam al mss. Corb. Vict. 16. Val-lue. Flor. Quæ ad 307 Nec etiam velociter, sed paulatim, cum mss. Bec. Thu. nec cursim et velociter, sed cum mss. Corb. 160. Vict. 16 et Val-luc. Flor. nec velociter, sed cum 308 illi placet mss. illi placuerit 309 Paraphis sunt distinctæ, ut mss. paragraphis sunt distinctæ per partes 310 Mss. Thu. Val-luc. Explicit Prologus. mss. Vict. RR. Meditationes Anselmi Cantuariensis archiepiscopi. ms. Vict. KK. 16. Incipiunt Orationes sive Meditationes Domini Anselmi Cantuariensis archiepiscopi. ms. Curb. 160. Incipiunt Orationes sive Meditationes Domini Anselmi Cantuariensis archiepiscopi: utiles valde ad excitandam legentis mentem ad Dei amorem vel timorem ms. Val-luc. Incipiunt Orationes sive Meditationes editæ ab Anselmo Cantuar. archiepiscopo 311 Primam Meditationem, quæ incipit, Evigila, Anima n.ca, etc. in nullis, quæ habui, mss. reperi |