mors 2275 2291 illi quia perstitit in obedientia et A 2287 ipse cum Patre sanctoque Spiritu disposuerat banc sustinuit; sed quomodo hoc obedientia non exigat se non aliter, quam per mortem, celsitudinem omni 2276 non intelligo. ANs. Si homo nunquam peccas- potentiæ suæ osteusurum mundo: quippe quod set, deberet pati mortem; aut deberet Deus hoc nonnisi per 2288 illam mortem fieri dispositum est, ab illo exigere? Bos. Quemadmodum credimus, nec cum per illam fit, non incongrue dicitur propter homo moreretur, nec hoc exigeretur ab illo; sed illam 2289 fieri. Si enim intendimus aliquid facere, hujus rei a te audire volo rationem. Ans. Rationa- sed proponimus nos prius aliud facturos, per quod lem creaturam justam factam esse, et ad hoc, ut illud fiat cum jam factum est quod volumus præDeo fruendo beata esset, non negas. Bos. Non. ANS. cedere, si fit quod intendinus, recte dicitur propterDeo autem nequaquam æstimabis convenire ut, ea fieri quoniam factum est 2290 propter quod difquam fecit justam ad beatitudinem, cogat sine culpa ferebatur; quia nonnisi per illud fieri dispositum esse miseram: hominem enim invitum mori, mi- crat. Nam si fluvium, quem equo vel navi transire serum est. Bos. Patet quia si non peccasset homo, possum, propono me nonnisi navi transiturum; non deberet Deus ab eo mortem exigere. ANs. Non et idcirco differo transmeare 291, quia navis abest: ergo coegit Deus Christum mori, in quo nullum cum jam præsto est navis, si transeo, recte de me fuit peccatum; sed ipse sponte sustinuit mortem, B dicitur: Navis parata fuit, propterea transivit. Et non per obedientiam deserendi vitam, sed propter obedientiam servandi justitiam, in qua tam fortiter perseveravit ut inde mortem incurreret. Potest etiam dici quia præcepit illi mori Pater, cum hoc præcepit un le incurrit 2977 mortem. Ita ergo: Sicut mandatum dedit illi Pater, sic (Joan. xiv, 31) fecit; et, calicem quem dedit (Joan. xvi, 11) ei, bibit 78 2278; et factus est obediens Patri usque ad mortem ; et sic didicit ex his quæ passus est obedientiam, id est quousque debeat servari obedientia. Verbum autem quod positum est 2279, didicit, duobus modis intelligi potest. Aut enim didicit, dictum est pro, alios fecit discere 2280; aut quia, quod per scientiam non ignorabat, experimento didicit. Quod autem Apostolus, cum dixisset: Humiliavit semetipsum, factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis, subdidit Propter quod et Deus illum exaltavit; et donavit illi 2281 nomen, quod est super omne nomen (Philip. 11, 8). Cui simile est quod David dixit: De torrente in via bibel 1281, propterea exaltavit caput 2283 (Psal. cix, 7): non ita dictum est, quasi nullatenus potuisset pervenire ad hanc exaltationem nisi per hanc mortis obedientiam; et hæc exaltatio nonnisi in retributionem 228 hujus obedientiæ collata sit. Priusquam enim pateretur, ipse dixit 2285 omnia sibi esse tradita a Patre (Luc. x, 22); et omnia 1986 Patris esse sua (Joan. xvi, 15). Sed quoniam 2276 non solum ita loquimur quando per illud, quod præcedere volumus, sed etiam quando non per illud, sed tantummodo post illud, facere aliud aliquid statuimus. Si quis enim differt cibum sumiere propterea quia nondum ea die misse celebrationi adfuit, peracto quod prius facere volebat, non incongrue dicitur illi: Jam sume cibum, propterea quia jam fecisti propter quod sumere differebas. Multo igitur minus inusitata est locutio, cum Christus dicitur exaltatus propterea quia mortem sustinuit, per quam et post quam illam exaltationem decrevit facere 2293. Potest hoc et eo modo intelligi, quo idem Dominus legitur profecisse sapientia et gratia apud Deum : non quia ita erat, sed quia ille C sic se habebat, ac si ita esset. Nam sic post mortem 229 exaltatus est, quasi propter illam hoc fieret. Quod autem ipse ait: Non veni voluntatem meam facere, sed ejus qui misit me (Joan. vi, 38), tale est, quale est et illud 2298 : Mea doctrina non est mea (Joan. vii, 16) : nam quod quis non habet a se sed a Deo, hoc non tam suum quam Dei dicere debet. Nullus vero homo 2297 a se habet veritatem quam docet aut justam voluntatem, sed a Deo. Non ergo venit Christus voluntatem suam facere, sed Patris; quia justa voluntas quam habebat non erat ex humanitate, sed ex divinitate. Proprio autem Filio D 2298 suo non pepercit Deus, sed pro nobis omnibus VARIE LECTIONES. 2296 2278 Nam illata est illi mors: quia perstitit in obedientia, et nane sustinuit: ms. Jo'y næc omit. edit. Goth. hæc obedientia non Hanc obedientiam exigat mss. Gem. Vict. Joly, Cister. et 2278 Dedit ei, bibit mss. exigat 177 Præcepit pater, unde incurreret mss. præcepit, unde incurrit Vict. Joly, Cister. et S. Mich, dedit, bibit 2279 Propositum est mss. positum est 2280 Dictum est pro eo quod est alios dicere fecit mss. Gem. Bec. Joly et Vict. 19. dictum est pro, alios fecit discere mss. Vict. 3. et 19. dictum est, per alios fecit discere ms. Vict. 13. dictum est pro eo quod per alios fecit discere ms. S. Mich. dictum est; quod alios fecit discere 2291 Et dedit illi mss. et donavit illi 2282 Dicit de torrente in via bibet, mss. dixit de torrente in via bibit 2283 Exaltavit caput ms. Joly exaltabit 2284 In retributionem ms. Cister. in retributione 2285 Priusquam pateretur dixit miss. et edit. Goth. Priusquam enim pateretur, ipse dixit 2186 Et iterum omnia mss. omnia 2287 Sed quod modo mss. et edit. Goth, sed quoniam Quod nisi per mss. quod non nisi per 2289 Illam. Si mss. Vict. Joly et S. Mich. illam fieri. Si 2290 Quod volumus præcedere: si fit quod intendimus, recte dicitur, propterea fieri quoniam factum est ms. S. Mich. hæve omitt. 291 Possum, et propono miss. possum, propono 2292 Differo me transmeare mss. Bec. Gem. Vict. et Joly difero transmeare 2293 Decrevit facere ms. Joly facere decretum 2294 Si post mortem.., fierent hæc mss. sic post mortem... hoc fierel 2295 Quale est aliud ms. Joly quale et illud 1996 Habet de se mss. Bec. Gem. Vict. Joly et S. Mich. habet a se 2297 Nullus enim homo mss. Bec. Gem. Vict. et Joly nullus vero home 9298 Proprio enim filio mss. Gem. Bec. et Vict. 3. proprio vera filio mss. Vict. 13. et 19. et Joly pro prio filio. 3288 tradi lit 1299 illum (Rom. vin, 32), non est aliud, A tem 2312 qua, ut tantum bonum faceret, mori voluit, quam non liberavit illum 2300. Nam multa 2801 in sacra Scriptura hujusmodi inveniuntur. Ubi autem 2301 dicit: Pater, si possibile est 2303, transeat a me calix iste; verumtamen non sicut ego volo, sed sicut tu (Matth. xxvi, 39); et: Si non potest hic calix transire, nisi bibam illum, fiat voluntas tua (Ibid., 42), naturalem salutis per voluntatem suam significat appetitum, quo humana caro dolorem mortis fugiebat. Voluntatem vero Patris dicit, non quoniam maluerit Pater mortem Filii quam vitam, sed quia humanum genus restaurari 30% nolebat Pater 2305, nisi faceret homo tam magnum aliquid, sicut erat mors illa. Quia non poscebat ratio quod alius facere homo non poterat, idcirco dicit Filius illum velle suam mortem; quoniam ipse maluit illum 230 pati, quam ut genus humanum non salvaretur 2307, ac si diceret : Quoniam non vis aliter reconciliationem mundi fieri, dico te hoc modo velle mortem meam : fiat ergo voluntas 2308 tua, id est fiat mors mea, ut mundus tibi reconcilietur. Nam sæpe aliquem velle dicimus aliquid, quia non vult aliud quod si vellet, 1.on fieret illud quod dicitur velle ut, cum dicimus illum lucernam velle exstinguere, qui nou vult fenestram claudere per quam ventus intrat, qui lucernam exstinguit. Sic ergo voluit Pater 2309, mortem Filii, quia non aliter voluit mundum salvari, nisi homo tam magnum aliquid faceret, ut jam dixi 310. Quod Filio volenti salutem hominum tantumdem valuit, quoniam hoc alius facere non valebat, non potuit habere nisi a Patre luminum, a quo est omne datum optimum, et omne donum perfectum (Jac. 1, 17): et sicut Pater traherc 313, dando voluntatem, dicitur; ita non incongrue fit, si impellere asseritur. Sicut enim dicit Filius de Patre: Nemo venit ad me, nisi Pater traxerit eum (Joan. vi, 44); ita dicere potuit, nisi impulerit eum. Similiter quoque proferre potuit, nemo currit ad mortem propter nomen meum, nisi Pater impulerit aut traxerit eum. Quoniam namque voluntate quisque ad id quod indeclinabiliter vult, trahitur vel impellitur; non inconvenienter trahere aut impellere dicitur Deus, cum talem dat voluntatem 314: in quo tractu vel impulsu nulla intelligitur violentiæ necessitas, sed B acceptæ bonæ voluntatis spontanea et amata tenacitas. Si ergo hoc modo nequit negari Patrem 2315, voluntatem illam dando, Filium ad mortem traxisse 2316 vel impulisse, quis non videat eadem ratione mandatum illi, ut mortem sustineret sponte, et calicem, quem non invitus biberet, dedisse? Et si Filius sibi non pepercisse, sed pro nobis spontanea voluntate seipsum tradidisse, recte dicitur, quis negel recte dici quia Pater, a quo talem habuit voluntatem, illi non pepercit, sed pro nobis tradidit illum et mortem ejus voluit? Hoc etiam modo indeclinabiliter et sponte servando acceptam voluntatem a Patre Filius factus est illi obediens usque ad mortem, et didicit ex his quæ passus est, obedientiam, id est quam magna res facienda sit per obedientiam. Nam tunc est vera et simplex obedientia, cum rationalis natura non necessitate, sed sponte servat voluntatem a Deo acceptam. Aliis quoque modis recte possumus Patrem voluisse Filii mortem intelligere, quamvis isti possint sufficere. Nam, sicut velle dicimus eum, qui facit ut alius velit; ita etiam, dicimus eum 2317 velle, qui non facit ut alius vePotest etiam recte intelligi quia per illam piam lit, sed approbat quia vult: ut, cum videmus voluntaten, qua voluit Filius pro salute mundi mori, aliquem fortiter pati velle molestiam ut perficiat dedit illi Pater (non tamem cogendo) mandatum et quod bene vult, quamvis fateamur nos velle ut illam calicem passionis; et non pepercit illi, sed pro nobis pœnam sustineat, non tamen volumus aut amamus tradidit illum, et mortem illius voluit; et quia ipse pœnam ejus, sed voluntatem. Illum quoque qui prohiFilius obediens fuit usque ad mortem, et didicit ex his bere potest, et non prohibet, solemus dicere quia quæ passus est, obedientiam. Quemadmodum enim vult quod non prohibet. Quoniam ergo Patri voluntas secundum humanitatem non habebat a se volunta- D Filii placuit, nec prohibuit eum velle aut implere tem juste vivendi, sed a Patre; ita et illam volunta 2311 ', quantum si illi mori præciperet : unde ille, sicut mandatum illi dedit Pater, sic fecit; et calicem, quem dedit ei Pater, bibit, obediens usque ad mor tem. CAPUT X. Item de eisdem ; quomodo aliter recte intelligi possunt. C quod volebat VARIE LECTIONES. recte voluisse ut Filius mortem tam cum ter * Pronobis omnibus tradidit mss. Vict. et Cist. omitt. omnibus 2300 Liberavit illum. Editio Veneta liberabit 2301 Nam multa ms. Vict. 13. sed multa 2302 Ubi autem ms. Vict. 13. ubi namque 2303 Si fieri potest mss. si possibile est 2304 Restaurati ms. Vict. 19. restaurare 2305 Nolebat pater ms. Joly volebat pa1306 Quam ipse maluit mss. Gem. Bec. Joly, Vict. 13. quam ipse mavult ms. Vict. 13. quoniam ipse maluit illum pati ms. Vict. 3. quia ipse mavult 2307 Non salvaretur mss. Gem. Bec. Vict. 13. et 19. et S. Mich. non salvetur 1398 Fiat ergo voluntas mss. Joly, Gem. et Bec. fiat igitur hæc voluntas 2309 Sic ergo voluit Deus Pater... salvare mss. Gem. Bec. Cister. Joly et Vict. sic igitur voluit Pater... salvari 2310 Ut jam dixi. mss. Vict. Joly, Bec. Gem. Cister. ut dixi. 9311 Non volebat mss. non valebat 2312 Ita quoque illam voluntatem mss. Vict. Gem. Bec. Cister. ita et voluntatem illam here 231 Aut impellere dicitur Deus cum talem voluntatem dat, mss. impellere Deus, cum talem dat voluntatem Denegari Patrem mss. 2315 2313 Pater tradere mss. Pater traVict. Joly, Bec. Gem. Cister. aut negari Patrem 2316 Filium ejus ad mortem traxisse mss. omitt, ejus 2317 Ita etiam cum dicimus ms. S. Mich. ita cum dicimus etiam illum ms. Cister ita etiam dicimus B sumpto homine credimus quæstio est. Bos. Ita est. 2328 79 pie et tam utiliter sustineret, quamvis pœnam ejus A incarnatione Dei tantum et de his quæ de illo asnon amaret, affirmatur. Non autem potuisse calicem transire nisi biberet illum, dixit. Non quia non posset mortem vitare, si vellet; sed quoniam, sicut dietum est, mundum erat impossibile aliter salvari; et ipse indeclinabiliter volebat potius mortem pati, quam ut mundus non salvaretur. Idcirco autem dixit verba illa ut doceret humanum genus aliter nou potuisse salvari, quam per mortem suam 2318; non ut ostenderet se mortem nequaquam valuisse vitare 2319. Nam, quæcunque de illo dicuntur his quæ dicta sunt, similia sic sunt 2320 exponenda, ut nulla necessitate, sed libera voluntate 2321 mortuus credatur. Erat namque omnipotens, et de illo legitur quoнiam oblatus est, quia ipse voluit (Isai. LIII, 7). Et ipse dicit: Ego pono animam meam, ut iterum sumam eam: nemo tollit eam a me; sed ego pono eam a meipso. Potestatem habeo ponendi animam meam, et iterum sumendi eam 32 (Joan. x, 17). Quod ergo idem ipse sua potestate et sua voluntate facit, nullatenus ad hoc cogi recte dici potest 2323. Bos. Hoc solum, quia permittit Deus illum sic tractari, quamvis volentem, non videtur tali Patri de tali Filio convenire. ANS. Imo maxime decet talem Patrem tali Filio consentire, si quid vult laudabiliter ad honorem Dei, et utiliter ad salutem hominum, quæ aliter 232 fieri non potuit. Bos. In hoc adhuc versamur, qualiter mors illa rationabilis et necessaria monstrari possit. Aliter namque nec ipse Filius eam velle, nec Pater cogere aut permittere debuisse videtur. Quaeritur enim cur Deus aliter hominem salvare non potuit; aut si potuit, cur hoc modo voluit. Nam et inconveniens 315 videtur esse Deo hominera hoc modo salvasse; nec apparet quid mors illa valeat ad salvandum hominem. Mirum enim est, si Deus sic delectatur aut eget sanguine innocentis, ut nonnisi interfecto co parcere velit aut possit nocenti. ANS. Quoniam accipis in hac quæstione personam eorum qui credere nihil volunt nisi præmonstrata ratione, volo tecum pacisci, ut nullum vel minimum inconveniens in Deo a nobis accipiatur, et nulla vel minima ratio, si major non repugnat, rejiciatur. Sicut enim in Deo quamlibet parvum inconveniens sequitur impossibilitas; ita quamlibet parvam 2320 rationem, si majori non vincitur, comitatur necesstas. Bos. Nihil in hac re libentius accipio quam ut hoc pactum inter nos communiter servetur. ANS. De Quid sit peccare, et pro peccato satisfacere. ANS. Quærendum est igitur qua ratione Deus dimittat 2327 peccata hominibus et ut hoc faciamus apertius, prius videamus quid sit peccare, et quid pro peccato 2329 satisfacere. Bos. Tuam est ostendere, et meum intendere. ANS. Si angelus et homo semper redderet Deo quod debet, nunquam peccaret. Bos. Nequeo contradicere. Axs. Non est itaque aliud peccare quam Deo non reddere debitum? Bos. Quod est debitum 2330 quod Deo debemus? ANS. Omnis voluntas rationalis creaturæ subjecta debet esse voluntati Dei. Bos. Nihil verius. ANs. Hoc est debitum, quod debet angelus et homo Deo, quod solvendo nullus peccat; et quod omnis, qui non solvit, peccat. Hæc est justitia sive rectitudo voluntatis, quæ justos facit sive rectos corde, id est voluntate; hie est solus et totus honor, quem debemus Deo, et quem a nobis 9331 exigit Deus. Sola namque talis voluntas opera facit placita Deo, cum potest operari; et cum non potest, ipsa sola per se placet, quia nullum opus sine illa placet. Hunc honorem debitum qui Deo non reddit, aufert Deo quod suum est, et Deum exhonorat; et hoc est peccare. Quandiu autem non solvit quod rapuit, manet in culpa; nec suf ficit solummodo reddere quo ablatum est, sed pro contumelia illata plus debet 233a reddere quam abstulit. Sicut enim qui lædit salutem alterius non suflicit, si salutem restituit, nisi pro illata doloris injuria recompenset aliquid; ita qui honorem alicu. jus violat, non sufficit honorem reddere, si non seD cundum exhonorationis faciam molestiam, aliquid quod placeat illi, quem exhonoravit, restituat 2333 Hoc quoque attendendum, quod cum aliquis, 23" quod VARIE LECTIONES. 2320 De 2321 Libera vo 9318 Per mortem ejus mss. per mortem suam 2319 Voluisse vitare mss. valuisse vitare illo dicuntur, ex his, quæ dicta sunt similia, sic sunt mss. Gem. Bec. Vict. de illo dicuntur, iis, quae dicta sunt, similia, sic sunt ms. Joly de illo dicta sunt similia, sic sunt luntate ms. Joly propria voluntate 2322 Et iterum sumo eam, nemo tollet eam a me; sed ego ponam eam, et iterum sumo ean; potestatem habere ponere.. sumere eam mss. ut iterum sumam eam nemo tollit cam a me; sed ego pono eam a me ipso. Potestatem habeo ponendi animam meam, et iterum sumendi eam 2313 Recte potest mss. recte dicitur 2324 Quod aliter mss. quæ aliter 2325 Ibidem C. Nam et inconveniens ms. Cister. omit. et 2326 Quantumlibet parvum.... ita quantumlibet parvam mss. Vict. Joly. Gem. et Bec. quamlibet parvum... ita quamlibet parvam 2327 Deus dimittit mss. Deus dimittat 3328 Ut hæc faciamus mss. ut hoc faciamus 2329 Et pro peccato mss. et quid pro peccato 9330 Quid est debitum mss. Joly et Cister. Quod est debitum 2331 Solus honor et totus quem debemus Deo et quem a nobis mss. solus et totus honor quem debemus Deo, et a nobis 2332 Plus habet mss. Vict. Gem. Bec. et S. Mich. plus debet 9339 Placet illi quem... restauret mss, placeat illi quem. restituat 235 Quod cum aliquis mss. quia cum ali quis. injuste abstulit, solvit; hoc debet dare, quod ab illo A legi, nullius subjaceat judicio 345, et sit ita beninon posset exigi, si alienum non rapuisset. Sic ergo debet omnis qui peceat, honorem, quem rapuit Deo, solvere; et hæc est 33" satisfactio, quam omnis peccator debet Deo facere Bos. In his omnibus, quoniam rationem sequi proposuimus, quamvis aliquantulum me terreas, nihil habco quod possim dicere contra. CAPUT XII. Utrum sola misericordia, sine omni debiti solutione, deceat Deum peccata dimittere. ANS. Redeamus et videamus utrum sola misericordia, sine omni solutione ablati sibi honoris, deceat Deum peccata dimittere. Bos. Non video cur non deceat. ANs. Sic dimittere peccatum non est aliud quam non punire, et quoniam recte ordinare peccatum sine satisfactione, non est nisi punire; si non punitur, inordinatum dimittitur. Bos. Rationabile est quod dicis. Ans. Deum vero non decet aliquid in suo regno inordinatum dimittere. Bos. Si aliud volo 1336 dicere, timeo peccare. ANs. Igitur non decet Deum peccatum sic impunitum dimittere. Pos. Ita sequitur. Ans. Est et aliud quod sequitur, si peccatum si dimittitur impunitum; quia similiter erit apud Deum peccanti, et non peccanti: quod Deo non convenit. Bos. Non possum negare. ANS. Vide et hoc Justitiam hominum nemo nescit esse sub lege, ut secundum ejus quantitatem, mensura retributionis a Deo recompensetur. Bos. Ita credimus. Ans. Si autem peccatum nec solvitur, nec punitur, nulli legi subjacet. Bos. Non possum aliter intelligere. ANS. Liberior igitur est injustitia 2337, si sola misericordia dimittitur, quam justitia: quod valde inconveniens videtur. Ad hoc etiam 2338 extenditur hæc inconvenientia, ut injustitiam Deo similem faciat 339, quia sicut Deus nullius legi subjacet, ita et injustitia. Bos. Nequeo resistere rationi tuæ sed, cum Deus nobis præcipiat omnino dimittere peccantibus in nos, videtur repugnare ut hoc præcipiat 2341 nobis, quod ipsum facere non decet. ANs. Nulla in hoc est repugnantia; quia Deus hoc præcipit nobis ut non præsumamus quod solius Dei est. Ad nullum enim pertinet vindictam facere, nisi ad illum qui Dominus est omnium : am cum terrenæ potestates hoc recte faciunt, ipse facit Deus, a quo 232 ad hoc ipsum sunt ordinatæ. Bos. Removisti 133 repugnantiam, quam putabam inesse; sed est aliud, ad quod tuum volo habere responsum : nam, cum Deus sic sit liber 23 ut nulli 2340 gnus ut nihil benignius cogitari queat, et nihil sit rectum aut decens, nisi quod ipse vult: mirum videtur, si dicimus quia nullatenus vult, aut non ei licet injuriam 80 suam dimittere, a quo etiam de his, quas aliis facimus, solemus indulgentiam petere. Ans. Verum est quod dicis de libertate, et voluntate, et benignitate illius; sed sic eas debemus rationabiliter intelligere ut dignitati illius non videamus repugnare. Libertas enim non est nisi ad hoc, quod expedit aut quod decet 2356; nec benignitas dicenda est, quæ aliquid Deo indecens operatur 2347 Quod autem dicitur, quia quod vult justum est, et quod non vult, justum non est; non ita intelligendum est, ut si Deus velit quodlibet inconveniens, B justum sit, quia ipse vult. Non enim sequitur, si Deus vult mentiri, justum esse mentiri; sed potius Deum illum non esse. Nam nequaquam potest velle mentiri voluntas, nisi in qua corrupta est veritas, imo quæ deserendo veritatem corrupta est. Cum ergo dicitur, si Deus vult mentiri, non est aliud quam si Deus est talis natura 2348, quæ velit mentiri et idcirco non sequitur, justum esse mendacium, nisi ita intelligatur, sicut cum de duobus impossibilibus dicimus: Si hoc est, illud est; quia nec hoc, nec illud est ut si quis dicat: Si aqua est sicca, et ignis est humidus; neutrum enim verum est. Itaque de illis tantum est verum dicere: Si Deus hoc vult, justum est: quæ Deum velle non est inconveniens. Si enim vult Deus ut pluat, justum est ut pluat; et si vult ut aliquis homo occidatur, justum est ut occidatur. Quapropter si non decet Deum aliquid injuste aut inordinate facere, non pertinet ad ejus libertatem, aut benignitatem, aut voluntatem, peccantem qui non solvit Deo, quod abstulit, impunitum dimittere. Bos. Omnia mihi aufers, quæ putabam tibi posse objici, Ans. Vide adhuc cur Deum non deceat hoc facere 2349. Bos. Libenter ausculto quidquid dicis. C D CAPUT XIII. Quod nihil minus sit_tolerandum in rerum ordine, quam ut creatura Creatori debitum honorem auserat, et non 2350 solvat quod aufert. ANS. Nihil minus tolerandum est in rerum ordine quam ut creatura Creatori debitum honorem auferat, non solvat quod aufert. Bos. Hoc nihil clarius 9351. ANS. Nihil autem injustius toleratur quam quo nihil minus est tolerandum. Bos. Neque hoc est obscurum. Ans. Puto ergo quia non dices Deum de VARIE LECTIONES. 2335 Et hoc est mss. et hæc est Viel. Joly, Gem. Bec. omit. omnis 233 Ad hæc etiam mss. et edit. Goth. ad hoc etiam. 2339 Similem esse faciat ms. et edit. Goth. similem faciat 2310 Nullilegi mss. nullius legi 241 Ut hæc præcipiat mss. et edit. Goth. ut hoc præcipiat 32 Facit Deus, a quo mss. Cister. facit a quo 2343 Anselm. Removisti mss. ei edit. Goth. Boso Removisti 23 Deus sit liber mss. et editio Gothica Deus sic sit liber 2345 Nullius legis subjacet juditio mss Vet. Joly, Cister et Mich. et edit. Goth. nulli legi, nullius subjaceat judicio 9346 Aut decet mss. et edit. Goth. aut quod decet 137 Operetur mss. et edit. Goth. operatur 28 Talis nature mss. Vict. Joly et edit Goth, talis natura 9349 Deceat hæc facere mss. et edit. Goth. deceat hoc facere 2359 Et quod non mas. Gem. Bec. Vict. et edit. Goth. et non 2951 Nihil clarius judicio mss. hoc nihil clarius 9336 Si aliquid aliud volo mss. si aliud volo 2337 Est omnis injustitia mss. CAPUT XV. Si Deus vel ad modicum patiatur honorem suum violari. bere tolerare 235a quo nihil injustius toleratur: ut, A vertit utilitatem: hoc tamen quod aufert, utitur al quod creatura 2353 non reddat Deo quod aufert. Bos. suum honorem, per hoc, quia aufert. Auferendo Imo penitus negandum esse video 235. ANS.-Item si enim, peccatorem, et quæ illius sunt, subjecta sibi Deo nihil majus aut melius est 9355, nihil justius esse probat. quam quæ 2356 honorem illius servat 2857 in rerum dispositione, summa justitia, quæ non est aliud quam ipse Deus. Bos. Hoc quoque nihil apertius. Ans. Nihil ergo servat Deus justius quam suæ dignitatis honorem. Bos. Concedere me oportet 358. ANs. Videtur tibi quod eum integre servet si sic auferri sibi permittit, ut nec solvatur, nec ipse auferentem puniat? Bos. Non audeo dicere. ANs. Necesse est ergo ut aut ablatus honor solvatur, aut pœna sequatur; alioquin aut sibiipsi Deus justus non erit, aut ad utrumque impotens erit: quod nefas est vel cogitare 2359. Bos. Nihil rationabilius dici posse intelligo 3360 CAPUT XIV. Cujusmodi honor Dei sit pœna peccantis. Bos. Placet quod dicis. Sed est et aliud, ad quod tuan responsionem postulo: nam si Deus ita, sicut probas, suum debet honorem servare, cur vel ad modicum patitur illum violari? Quod enim aliquo modo lædi sinitur, non integre nec perfecte 9368 custoditur. ANs. Dei honori nequit aliquid, quantum ad illum pertinet, addi vel minui. Idem namque ipse sibi honor est incorruptibilis, et nullo modo mulaB bilis. Verum quando unaquæque 2369 creatura suum, et quasi sibi præceptum ordinem, sive naturaliter, sive rationabiliter servat, Deo obedire, et eum dicitur 2370 honorare: et hoc maxime rationaBos. Sed volo a te audire si peccantis pœna sit lis natura, cui datum est intelligere quid debeat 2371. illi honor, aut cujusmodi honor sit. Si enim pœna Quæ cum vult quod debet, Deum honorat; non quia peccantis non ejus honor est, cum peccator non illi aliquid confert, sed quia sponte se ejus voluntati solvit quod abstulit, sed punitur, sie perdit Deus et dispositioni subdit, et in rerum universitate orhonorem suum, ut non recuperet 2361 : quod his dinem suum, et ejusdem universitatis pulchritudique dicta sunt repugnare videtur. Axs. Deum im- nem, quantum in ipsa est, servat 2372. Cum vero non possibile est honorem suum perdere: aut enim pecvult quod debet, Deum, quantum ad illam 2373 percator sponte solvit quod debet, aut Deus ab invito tinet, inhonorat; quoniam non subdit se sponte ilaccipit 36. Nam aut homo debitam subjectionem lius dispositioni, et universitatis ordinem et pulchriDeo, sive non peccando, sive quod peccat solvendo, tudinem, quantum in se est, perturbat, licet potevoluntate spontanea exhibet; aut Deus cum invi- statem aut dignitatem Dei nullatenus lædat aut detum 2363 sibi torquendo subjicit, et sic se Dominum C coloret. Si enim ca, quæ cœli ambitu continentur, cjus esse ostendit 2364 quod ipse homo voluntate vellent non esse sub cœlo aut elongari a cœlo, nulfateri recusat. In quo considerandum quia sieut latenus possent nisi sub cœlo esse, nec fugere cœhomo peccando rapit quod Dei est, ita Deus pu- lum nisi appropinquando cœlo. Nam et unde, et quo, niendo aufert quod hominis est. Quippe non solum id et qua irent 237, sub cœlo essent 2375, et quanto ipsum 365 alicujus esse dicitur, quod jam possidet; magis a qualibet parte cœli elongarentur, tanto mased quod in ejus potestate est, ut habeat. Quoniam gis opposite parti appropinquarent 976. Ita, quamergo homo ita factus est 366 ut beatitudinem habere vis homo, vel malus angelus divinæ voluntati et orposset, si non peccaret: cum, propter 2367 peccatum dinationi subjacere nolit, non tamen cam fugere 2377 beatitudine et omni bono privatur, de suo, quamvis valet; quia si vult fugere de sub voluntate jubente, invitus, solvit quod rapuit; quia licet Deus hoc ad currit sub voluntatem 2378 punientem. Et si quæusum sui commodi non transferat, quod aufert; siD ris 1279 qua transit, nonnisi sub voluntate permitcut homo pecuniam, quam alii aufert, in suam con- tente 2380 et hoc ipsum, quod perverse vult aut VARIE LECTIONES. 2876 2852 Debere tolerare mss. Joly omit. debere 2353 Ut quod creatura mss. Vict, Joly, Cister. S. Mich. Ut creatura 235 Essejudico mss. et edit. Goth. esse video 2355 Aut melius est ms. Cist. et edit. Goth. omit. est 2356 Quam quæ mss. Gem. Bec. Joly, Vict. 3 et 13. et edit. Goth. omitt. quæ 2357 Illius servet mss. Vict. Gem. Bec. Joly illius servat et editio Gothica illius servare 2858 B. Quod utique necessario concedi oportet mss. B. concedere me oportet 2359 Est etiam cogitare mss. Vict. Gem. Bec. Joly, Cister. et editio Gothica est vel cogitare 2360 Dici potest, ut puto. miss. et edit. Goth. dici posse intelligo 2361 Non recuperetur, mss. et edit. Goth. non recuperet 2362 Invito accipit ms. Vict. 19. invito recipit 2363 Deus invitum mss. et editio Gothica Deus cum invitum 236 Dominum ejus esse ostendit ms. Joly omit. esse ms. Vict. 19. omitt. ejus esse 2368 Non solum id suum ms. Vict. 19. non solum suum mss. Vict. 3. et 13. non solum idipsum 2366 Homo factus est mss. Vict. et edit. Goth. homo ita factus est ut 2367 Cum ergo propter mss. Gem. Bec. Vict. Joly et edit. Goth. cum propter 368 Aut perfecte mss. nec perfecte 2369 Verumtamen cum unaquæque mss. et edit. Goth. verum quando unaquæque 2370 Et Deum dicitur mss. et edit. Goth. et cum dicitur 2371 Hoc est maxime rationalis creatura.. quod debebat mss. et edit. Goth. hoc maxime rationalis natura.. quid debeat 9372 Est, conservat mss. et edit. Goth. est, servat 1373 Ad ipsam ms. Vict. 19. ad illum mss. Vict. 3. et 13. ad illam 1374 Unde et qua et quo et quæ irent mss. et edit. Goth. unde et quo et qua irent 9375 Sub cœlo essent mss. Gem. Bec. Vict. et Joly sub cœlo esset 2376 Appropinquarent mss. Gem. Bec. Joly, Vict. 3. et 19. appropinquarent 2377 Eam fugere ms. Joly ea fugere 2378 Currit sub voluntatem ms. Vict. 19. currit in voluntatem 2879 Si quæris mss. Vict. si querit 2330 Voluntate permittentis mss. et edit. Goth. voluntate permittente |