vita. Inde consequi necesse est hoc opus prodiisse ante librum De processione Spiritus sancti, qui, ut probavimus, non nisi post Barense concilium scriplus est. Anno itaque 1094, postquam librum De incarnatione Verbi perfecit, hosce libros S. Anselmus aggressus est, dum per regis absentiam studiis sanctis totum se daret, juxta Eadm. 1. 1 De ejus Vita (col. 84). Ipsos autem complevit in villa Schlaviam, quo diverterat anno 1098, et ubi remanere nimio calore compulsus est, donee instaret status dies concilii, videlicet Kal. Octob. istius anni 1098, et non anni 1097, ut ex Eadmero demonstravimus in libri De processione Spiritus sancti censura. mum non obscure innuit præfata Hildeberti ad An- A tur in præfatione, et Eadmerus refert 1. 11 De ejus selmum epistola quæ esi 160 1. 111, his verbis: Felicem me, si meruissem vel præsens instrui. Hoc autem mihi locus invidet, nec aliter salutationis indulsit obsequia, nisi prius orbis dimidium consultarem : oportet enim maris et aeris explorare clementiam, etc.; in qua etiam se nondum in Angliam transfretasse indicat. Unde et colligo eam scriptam ante annum 1101, quo ineunte, videlicet paulo ante vernum tempus, in Angliam Hildebertus transivit, antequam Elias, urbe capta, Cenomanense castrum obsedisset, ut de Hildeberto observat D. de Bondonnet in libro De Vitis Cenom. pontificum. -2° Mihi probatur hoc opus ab Anselmo compositum ab anno 1101 ineunte ad annum 1103, quo iterum ex Anglia Anselmus exivit, et eo ipso tempore Anselmum illud Hildeberto B ac Waleranno misisse. CENSURA LIBRI De voluntate Dei. In nullo ex his in quæ incidi mss. reperitur iste libellus. Cum tamen in omnibus editis legatur sub Anselmi Cantuar. archiep. nomine, et in eo verba ac sententiæ S. Anselmi deprehendantur, illum ad appendicem non duximus ablegandum. Equidem scio Anselmum Laudunensem de voluntate Dei eo sæculo disputasse, et ejus hac de re sententiam a Ruperto Tuitiensi acriter impugnatam non verbis modo, sed et scriptis, ut in Ruperti Apologia late disserui (in prol g. et in parte 1, p. 10, 11, 12, 13, 16, 17, 43 et 81). Verum quidni et Anselmus Cantuariensis de eadem quæstione simul ac de concordia præscientiæ, etc., scripserit circa vitæ finem, effervescentibus tunc animis circa hanc de Dei voluntate quæstionem, paucis videlicet annis antequam Rupertus cum Anselmo Laudunensi congrederetur. Nam adversus eum scripsit circa annum 1116, ut in ejus Apologia animadverti; Anselmus vero decesserat anno 1109. CENSURA LIBRI De casu diaboli. Istius dialogi S. Anselmus ipse meminit in c. 17 libri Cur Deus homo; et in c. 5 libri De conceptu virginali, circa finem, et in c. 7 libri De concordia præscientiæ, etc. Argumentum libri declaratur in prologo ad dialogum De veritate. Hunc ut et alios tres S. Anselmus scripsit dum C Hos libros Eadmerus ipse Beccensi Ecclesiæ, cujus erat filius, transcripsit, ut testatur S. Anselmus in epistola quæ est 25 libri 1. Ipsos etiam a monachis Cantuariæ transcribi ad Paschalem II mittendos rogavit S. Anselmus, si ejus epistole credimus, quæ est 55 libri iv. Advertendum etiam est quod in fine cap. 17 Kbrin dicat Anselmus voluntatem se habere scribendi de originali peccato; unde consequitur librum De conceptu virgin. el orig. pecc. esse isto posteriorem; quod etiam arguitur ex prologo et ex c. 22 istius libri, ubi meminit librorum Cur Deus. homo. CENSURA LIBRI De conceptu virginali el originali peccato. Post Barense concilium Romanamque synodum S. Anselmus, dum Lugduni moraretur, expletis libris Cur Deus homo, hoc opus scripsit ante meditationem De redemptione humana, ut fidem facit Eadmerus lib. De ejus vita (col. 107). Liquet ergo librum hunc esse compositum anno 1099, quo conc. Rom. celebratum est sub Urbano II, in festo Apparitionis scilicet S. Michaelis, quod erat terminus induciarum quas in festo Nativitatis Domini post concilium Barense rex Angliæ obtinuerat, juxta Eadmer. 1. Hist. novor. Huic enim synodo Romanæ S. Anselmus interfuit, nec nisi ea peracta Lugdunum repetiit, ut ex Eadm. ibidem constat, nec Lugduno discessit nisi post regis obitum, qui an. 1100, mense Augusto, contigit, uno videlicet adhuc prior esset Becci, ut tradit Eadm. 1. 1 De D anno post mortem Urbani II, qui humana exuerat ejus Vita, hoc est ab anno 1063, quo præpositus est, ad annum 1077, quo in abbatem est electus. Observandum hic unum est quod tractatus De malo, de quo ipse scripsit ad Mauritium, non est nisi excerptum ex c. 11 dialogi istius, remota forma interlocutionis, ut facile advertet quisquis epistolam ad Mauritium, quæ est 8 libri 11, contulerit cum præfato capite 11 [al. 10 ]. Quapropter scriptum illud separatim non edidimus, cum et in co capite, et in ista epistola uno contextu integrum habeatur. CENSURA LIBRORUM Cur Deus homo. Hoc opus in Anglia ad Bosonis instantiam S. Anselmus inchoavit, et in Capuana provincia, antequam cogeretur Bärense concilium, perfecit, ut ipse testa mense Octobri [corr. Julio] anni præcedentis, ut Eadmerus in fine lib. u, Hist. novor. observat. Ilic liber aliquando duntaxat inscribitur De conceptu virginali. Sic Cantabrigæ in ms. 161 biblioth. publicæ, et in ms. 217 collegii Caii, et in ms. 203 aula Pembrochianæ, et in aliis. Aliquando simpliciter, De originali peccato, sic Cantabrigæ in ms. 233 collegii S. Benedicti, et aliis quæ videre est in variis lectionibus. Hinc forte error Trithemii distinguentis librum De virginali conceptu, a libro De peccato originali. In præfatione et in c. 22 istius opusculi S. Anselmus meminit librorum Cur Deus homo, qui proinde eo sunt antiquiores; illud vero præcessit librin De concordia præscient., in cujus c. 7 mentionem A ipse liber in c. 1 declarat se ab eo scriptum qui habet opusculi istius. Denique in epistola ad Theodoricum, quæ est 42 lib. iv, de eo opere scribit, et illud cum libris Cur Deus homo transcribi mandat, ut eos omnes ad Pasch. Il dirigeret. Vide epist 55 libri 1v. librum. tractatum De processione Spiritus sancti ediderat, de quo supra diximus. In ms. 22 bibliothecæ Lincolniensis, et in mss. 217 bibliothecæ Caii, et in ms. 145 bibl. publicæ Cantabrigensis, et in ms. Cisterciensi inscriptus est De sacrificio azymi et CENSURA DECLARATIONIS cujusdam in præcedentem fermentati. In ms. Sancti Martini Torn. intitulatus est De pane sacrificii contra Græcos. Inter epistolas excusa fuit editione Colon. an. 1612; in aliis omnibus inter libros edita est sub eo titulo quem ei præfiximus. Vide varias lectiones. Etsi declaratio hæc in mss. sancti Anselmi voluminibus non occurrat, in omnibus tamen illius operum editionibus reperitur. Illius occasionem et argumentum ex ipsamet discere licet. Verum de illius auctore et ætate non aliud scimus nisi quod coœtaneus fuerit S. Bernardo Clarævallensi, quem vocat sui temporis Spiritus sancti organum. Unde consectaneum est hancce declarationem esse posteriorem Anselmo, qui decesserat anno 1109. Bernardus vero junior monachum induit anno 1113. CENSURA DIALOGI De veritate. Sanctus Anselmus adhuc prior hunc dialogum scripsit, Fadmero teste 1. 1 De ejus Vita (col. 62), eodem videlicet tempore quo dialogos De casu diaboli, De libertate et De grammatico. Vide sancti Anselmi prologum ad hunc dialogum, cujus adhuc ipse meminit in c. 5 libri De conceptu virginali. Eadem proinde sit dialogorum De libero arbitrio et De grammatico censura; si addideris quod in c. 4, quæst. 3 De concordia gratiæ, etc., mentio fiat dialogi De libero arbitrio. CENSURA TRACTATUS De voluntate. Sanctus Anselmus 1. De concordia gratiæ cum lib. arb., c. 11, utcunque promisit, etsi infirma admodura valetudinis, se aliquando dicturum de multiplici divisione voluntatis quæ est usus. Id autem cum nullo in loco attigerit, non abs re conjicio ab eo paulo antequam decederet libellum hunc esse compositum, quem ex ms. Victor. Cd. 12 edidi; et quidem eo lubentius, quod non modo Anselmi nomen, sed et sententias habet. CENSURA LIBRI De concordia præscientiæ, prædestinationis et gratiæ cum libero arbitrio. Anglicanæ Ecclesiæ pace reddita, S. Anselmus circa vitae finem, hoc est anno 1109, hoc opus scripsit, juxta Eadmer. 1. 11 De ejus Vita (col. 114). Cum præfatus liber De processione, etc., cujus in c. 1 hujusce epistolæ fit mentio, prodierit ab anno 1101 ad annum 1103, ut supra demonstratum, el hæc epistola directa fuerit Waleranno NovemburBgensi, adhuc stanti in schismate, quod Guiberti morte, quæ juxta Dodech. anno 1100 obtigit, exstingui cœpit, certo certius est eam ab Anselmo scriplam non fuisse ante annum 1101, sed paulo post librum De processione Spiritus sancti, circa annum 1102: hanc enim protrahere usque ad annum 1106, sub cujus fine Anselmus in Angliam rediit, et quo Henricus IV imp. Leodii vita functus est, abs re diceretur, cum eo tempore schisma penitus desiisset, Henrico V jam imperante. Hæc præcessit alteram De sacramentorum diversitate, in cujus fine auctor meminit istius. C CENSURA LIBRI SIVE DUARUM EPISTOLARUM De sacramentorum diversitate. Primam hujuscemodi epistolarum esse Waleranni, alteram Anselmi Cantuar., inscriptiones præseferunt in omnibus tam editis quam mss. Ideo autem Eadmerus istius sicut et præcedentis opusculi non meminit, quod inter epistolas ea recensenda duxerit : nos ea libris accensuimus, juxta omnes pene editiones, et pleraque mss. In ms. 22 bibl. Lincol., et in ms. 217 bibl. Caii, et in ms. 203 aulæ Pembroch., et in ms. Cisterc., ac in editione Nuremberg. anno 1491 hic liber inscriptus legitur De sacramentis Ecclesiæ. Quo eodem titulo illum citat S. Bonav. t. VII, parte iv, in c. 1 tertiæ Responsionis Apologiæ pauperum. Diversos alios titulos vide in variis lectionibus. Qua autem ætate duæ istæ epistolæ scriptæ sint, Varia est hujusce operis distributio, ut in variis D sic conjicimus. Anselmus Waleranno jam miserat lectionibus notatum est; queis adde quod in ms. 142 domus sancti Petri in Anglia in duos tractatus iste liber dividitur primus est de præscientia et prædestinatione; alter de gratia et libero arbitrio : at justius in ms. 203 aulæ Pembroch. in tres partes distribuitur 1° de præscientia et libero arbitrio ; 2o de prædestinatione et libero arbitrio; 3o de gratia et libero arbitrio. In ms. bibliothecæ Villariensis in Brabantia dicitur Liber trium quæstionum. Dignus sane liber qui tanti viri vitam clanderet. LENSURA LIBRI SEU EPISTOLÆ De azymo el fermento. Librum hunc seu epistolam esse Anselmi protestantur omnia cum excusa tum mss. exemplaria et ipse Dodechinus ad ann. 109; sed et epistolam de azymo, ut ipse in fine hujusce opusculi significat. Deinde ex c. ult. epistole Waleranni et ex c. 1 epistolæ sancti Anselmi constat quod tunc Walerannus Paschali II esset reconciliatus, et adeo ipsi familiaris, ut cardinalium jam tum esset consecrelarius, ut refert Paulus Langius in Chronico Citizensi. Igitur scriptam censeo hanc sancti Anselmi epistolam anno 1102, quo Anselmus Ecclesiæ bono totus invigilavit, priusquam ex Anglia Romam iterum pergeret, quo pervenit circa finem anni 1103. Et ita S. Anselmus per duos istos an. 1101 et 1102 scripsit librum De processione Spiritus sancti. Deinde librum De azymo, el tandem epistolam De sacramentorum differentiis. A CENSURA Offendiculi sacerdotum. CENSURA DIALOGI De grammatico. De veritate.) CENSURA HOMĀLIARUM. Quandoquidem pastoralis est muneris verbo Dei gregem pascere, Anselmum, qui facundia et zelo ad dicendum promptus semper ac paratus erat, sermonem ad populum frequenter habuisse non est unde quis dubitet. Eadmerus eum diversis in locis concionatum fuisse testatur. Hic liber exstat Cantabriga in ms. 235 collegii (Vide censuram dialogi De casu diabolt, et dialogi Sancti Benedicti, in ms. E 10 Corbeiensi, et in ms. S. Ebrulphi, ex quo ipsum edidimus. Is tamen non aliud est quam excerptum ex S. Anselmi epistola ad Guillelmum abbatem, quæ est 56 l. 1, ut utrumque legenti fit evidens. Hunc autem Guillelmum Dodechinus ad ann. 1094 ait fuisse abbatem Dersagiensem; sed abbas Hirsaugiensis dicitur in veteribus monimentis contra schismaticos a Sebastiano Tengnagel editis anno 1612, et mihi a doctissimo D. Baluzio communicatis, ubi hæc epistola legitur. Quam falso libellus hic ascribatur Honorio Augustod. 1. XI! Bibl. PP. ex præfatis liquet. Censura libri De nuptiis consanguineorum. In editione Coloniensi an. 1612 primum, quod sciam, excusus est hic liber, et quidem inter epistolas. Nos tamen ipsam, quia dogmatica est, aliis opusculis adjunximus. Anselmo autem Cantuariensi eam adjudicant inscriptio quæ illius nomen præfert, Methodus inquirendi rationes eorum quæ observamus, et sententia qua in c. 6 dicitur per Adam tota natura fuisse corrupta, quia tota tunc in ipso erat, et extra eum non erat: hæc enim omnia Anselmi sunt. Nec quem movere debet quod Anselmus c. 3 ct 7 hujusce libri definiat matrimonium inter cognatos in sexto gradu posse contrahi, cum tamen in antiquioribus etiam Angliæ conciliis, et in iis quibus ipsc præfuit, prohibita sint connubia usque ad septimum gradum. Hæc enim quæ videtur dissonantia facile concordat, si attendatur quod canones intra septimum gradum conjugia prohibuerint quoadusque parentela ex alterutra parte ad septimum gradum perveniat, ut exprimit synodus Londoniensis sub Lanfranco, anno 1075, adeo ut si ex una duntaxat parte sextus gradus attingitur, et ex altera septimus, tunc in sexto gradu matrimonium possit contrahi. P. Raynaldus hunc nodum ut solveret, in sua Syntaxi censuit S. Anselmum co loci gradus cognationis computasse non a fratre et sorore, sed a nepote et nepte, juxta concilii Salguastadiensis definitionem. Verum quæ ratio Anselmo fuit alio ordine hic recensere hos gradus quam in libro De azymo et in canonibus quos ipse condidit in Londinensi conc. an. 1102? ihil ergo repugnat, sed omnia suadent hanc epistolam ab Anselmo scriptam fuisse. Sed cui, et qua alate, non est unde conjiciam. Inscriptio ejus mutila est, omen enim ejus cui scribitur non legitur, nec Anselmus archiepiscopus vocatur. Murierdarcho sive Murchertacho liberniæ regi, ut cognatorum conjugia prohibeat, S. Anselmus scribit epistolam quæ est 142 libri, et ab eo rege ad S. Anselmum missas epistolas anno 1095 et 1096 pro consecratione episcopi Dublinensis et episcopi Wataferdiæ, ab Eadmero in I. 11 Hist. nov. discimus. Unde ab Anselmo ad quemdam forte Hibernum co tempore, scilicet circa annum 1096, scriptam fuisse hanc epistolara utcunque conjici potest. Ex omnibus autem sancti Anselmi sermonibus sive homiliis paucissimæ restant. In antiquis editionibus, videlicet duabus Gothicis, una Nurembergensi anno 1491, una et altera Parisiensi anno 1544 et 519, una Veneta an. 1549, unica homilia exstat, quæ B est in illud: Intravit Jesus, etc. Et in Colon. anno 1575 primum typis datæ sunt enarrationes seu homilise in aliquot evangelia, et in illud Eccli. xxiv: In omnibus requiem, etc. Anselmi Cantuar. archiep. nomen præferentes. C D Altera Coloniensis anno 1612, et Lugdun. anno 1650, easdem eodem nomine dederunt. Ipsas ergo ca fide, etsi nullo quod viderim ms. suffragante, nihilque de ipsis Eadniero proferente, edidimus; nihil tamen inde asserentes, sed quod accepimus, tradentes. Ordinem duntaxat immutavimus, eas disponendo juxta seriem locorum Scripturæ, quæ in his exponuntur. Adnotasse sufficiat eodem stylo et sensu scriptas esse hujusmodi homilias quo et enarrationes in Matth. quas Coloniensis editio in codem volumine, Anselmi nomine præfixo, compegit. Id facile secundum me discernet quisquis pariter ea loca quæ in utrisque explorata sunt invicem contulerit. Oxoniæ quidem in ms. 242 bibl. Merton. exstant homiliæ B. Anselmi ; sed quæ et quot, discere non potui. In ms. S 15 Sarcti Ebrulphi una homilia legitur eo titulo: Anselmi sermo in ‹ Videns Jesus turbas, › etc., hanc ad nos transmissam ordine secundam cæteris inseruimus. Unam quoque in illud Apostoli Decebat enim, etc., adjecimus ex ms. Corb. S 596, hoc titulo: Secundum magistrum Anselmum super versum illum : Decebat enim elc. : Ea porro quæ est in ilind Intravit Jesus, etc., et quam nonam posuimus, in omnibus cum mss. tum editis etiam antiquioribus repetitur. In miss. nomen Anselmi præfert, et hunc titulum habet in ms. 1106 Bibl. Regia: In assumptione B. Mariæ, Anselmus in illud: Intravit, etc. In ms. Corb. P 507, Sermo Anselmi in Assumptione, 'in illud : ‹ Intravit, › etc. In ms. 596 Corb., Ex dictis domini Anselmi archiepiscopi. In ms. Breviaro Ecclesiæ Carcassonensis : Pro festo Assumptionis B. Mariæ Virginis: In illo tempore, intravit, etc. Homilia venerabilis Anselmi archiep. Consule varias lectiones. Hanc homiliam S. Anselmus a Guilielmo abbate Fiscanensi et ab Arnulfo Troarnensi abbate rogatus scripsit, ut discimus ex ejus prologo quem ex ms. A contulimus, sed in nullo ex his nomen sancti AnselCorb. edidimus. Quod cam scripserit nondum archiepiscopus, et proinde ante an. 1093, ipse satis indicat in prologo, ubi ait se ex obedientia illam scripto tradidisse, quam plus quam semel in conventu fratrum dixeral. Scripta itaque est ab anno 1088, que Arnulphus electus est abbas Troarn. juxta Chronicon Goferni ab auctore piæ Neustriæ citatum in c. 2 De abbatia Troarnensi, ad annum 1093, quo Anselmus Ecclesiæ Cantuariensi præfectus est. Denique in ms. bibl. clar. V. D. Bigot exstat una homilia sic inscripta: Incipit homilia B. Anselmi super Joannem, de planctu Magdalene; hæc ipsa est quæ Origeni vulgo sed falso tribuitur. Quandoquidem vero non plane mihi constat eam esse Anselmi, et pluribus aliis in locis edita habetur, ideo illam dimisimus. CENSURA Exhortationum. Istas exhortationes seu sententias P. Theophilus, ut scio, primus emisit. Unde eas habuerit et quo jure eas sancta Anselmo ascripserit, nos sciremus si ipse docuisset; ea igitur quæ ei debetur fide illas inter sancti Anselmi Opera edidimus. Unum mihi constat, ipsas a monacho Benedictino conscriptas. Etenim plures ex sancti Benedicti regula collectæ sunt; ut cum dicitur: Cur malis actibus tuis contristas Patrem piissimum qui te in filiorum numero dignatus est computare. Item: Ne irritatus Dominus malis tuis ut nequissimum servum perpetuam tradat ad pœnam, etc. Item: Eterno Regi militaturus propriis abrenuntia voluntatibus, etc. Item: Age, dum vacat, quod in æternum expediat. Quæ omnia in S. regulæ prologo expressa sunt. Et cum dicitur: Esto omni vilitate vel extremitate contentus. Item: Pronuntia te omnibus viliorem, quod in c. 5 regulæ legitur. Et cum dicitur: Diem judicii time: actus vitæ tuæ omni hora custodi: fac te alienum ab actibus sæculi, etc., quæ omnia in sanctæ regulæ c. 6 proposita sunt. CENSURA Admonitionis Morienti. P. Theophilus eam primus publicam fecit ex mis. Bisl. Vatic. Quæ tamen inde ad nos transmissa est, in aliquid ab ea discrepat, ut ex variis lectionibus ad operis calcem positis est evidens. Hæc autem admonitionis formula sic inscripta legitur in ms. bibl. S. Martini Tornac.: Tractatus B. Anselmi, quomodo debeat interrogari frater morti proximus, et quomodo respondere. Vide varias lectio nes. Qua ætate sanctus Anselmus hanc formulam præscripserit, non est unde conjiciam. CENSURA CARMINIS De contemptu mundi, et duorum aliorum carminum. Coloniæ anno 1573 primum typis excusum est carmen istud, sed mancum et mutilum. Integrum illum ex Sancti Victoris. Paris. bibliot. editum est ibidem an. 1612. Exstat quidem in pluribus mss., cum quibus illud B C mi habet. Imo in ms. bill. Aldenburg. carmen De contemptu mundi tribuitur Bernardo Cluniacensi. In ms. Gemmet. C. 70 duo sunt carmina De mundi contemptu unum quod incipit: Cartula nostra tibi, etc., alterum est illud quod Ansehni oper bus adjectum, et intitulatur: Claudianus ad monachos. In ms. Becc. K 10 Rogerio Cadomo monacho Beccensi ascribitur. Unde quid juris Anselmus habeat in id operis, definire non audeo. Verum quidem est hunc S. doctorem nonnullos versus et hexametros et pentametros composuisse; at quid inde consequitur? Unum dixerim, carmen istud a monacho qui sanctam regulam est professus, compositum esse. In eo cnim plura ad mentem regulæ sancti Benedicti proferuntur, ut cum ad eos expresse loquitur qui morum conversionem promiserunt, et monachum hortatur ut Deum ubique et semper præsentem credat, etc. Alia duo carmina in sola D. Picardi, qui ea primus dedit, fide subjecimus. CENSURA TRACTATUS De pace et concordia. Is Anselmo tribuitur in ms. Lovaniensi, ex quo transumptum et ad nos transmissum edidimus : ecce ab Anselmi stylo et sensu abhorret. CENSURA LIBRI MEDITATIONUM ET ORATIONUM. Sanctum Anselmum orationes sive meditationes scripsisse testatur Eadmerus 1. 11. De ejus vita (Col. 56); testatur et Durandus abbas Case-Dei in epistola ad Anselmum, qua: est 61 libri, testatur et ipse Anselmus in ep. 20 1. 1 et in cp. 51 1. : testatur denique innumera pene mss. Non una vero ætate, sed diversis temporibus illas scripsit, ut ex singularum censuris fiet manifestum, ex quibus etiam constabit quæ et quot a sancto Anselmo vere prodierint. Censura prologi. Prologum a sancto Anselmo scriptum mecum censebit, qui in co mecum deprehenderit et verba et mentem epist. qua sanctus Anselmus Gondulpho scribit (Ep. 20, lib. 1) se suas rationes ideo paragraphis distinxisse ne prolixitas generaret fastidium, et ut eas lector incidat, hoc est ibi desinat vel incipiat ubi voluerit. Hæc enim eadem in D prologo. Censura meditationis 1. Eam P. Theophilus primus evulgavit inter sancti Anselmi Meditationes. A quibus vero illam acceperit, ipse non edicit. In ms. Bibl. D. Bigot eam inter sancti Anselmi Meditationes haberi certos nos fecit R. P. D. Franciscus Pommeraye, illud præ manibus tenens. Ipsa sane sancti Ansel:ni sententias habet. Quod enim in § 1 dicit mortuam magis quam dormientem esse animam quæ ad Dei vocem non expergiscitur, idem in meditatione 2 sensit. Quod ibidem dicit animam ad hoc factam esse ad imaginem Dei ut meminerit, intelligat et amet summum bonum, id ipsum est quod in Monologio, Proslegio et alibi passim ede cuit. In 3 dicit quod solus Deus vere est et est A Licet ergo in paucis ms. reperiatur hæc meditatio, saltem sub Anselmi nomine, hanc tamen sancto Anselmo non possum abjudicare. Censura meditationis 2. In omnibus editis hæc exstat sic inscripta: Liber de miseria hominis. Exstat et in ms. omnibus, sed diverso sub titulo. In ms. D. Bigot intitulatur: De terrore extremi judicii. In ms, 2024 Bibl. Regiæ, in ms. Cisterc. et in aliis inscribitur: Meditatio ad concitandum timorem. Consule varias lectiones. Illam ab Anselmi monachis se accepisse scribit Durandus epist. 61, libri 1. Ex qua et ex Anselmi responso liquet eam ab Anselmo esse editam antequam esset abbas, hoc est ante annum 1078. In illa enim Anselmus non ut abbas salutatur, nec in eo abbas inscribitur. Durandus autem hanc meditationem acceperat, dum esset abbas monasterii Casa-Dej, cujus regimen tenuit ab anno 1068 ad ann. 1078, quo in Claremont. Eccl. episc. electus est. Unde ab anno 1068 ad an. 1078, quo Anselmus Beccensis monasterii factus est abbas, eam scriptam esse fit manifestum. Hanc citat S. Bonavent. c. 3 Soliloq., et eam integre describit S. Antoninus, p. 11, tit. 16 c. 12, § 7. Censura meditationum 4, 5 et 6. Inter S. Anselmi meditationes, eas habent omnia mss. cum quibus collatæ sunt et ms. 2024, Bibl. Regiæ, et ms. D. Bigot. Vide varias lectiones. Censura meditationis 7. Eam Pater Raynaudus edidit compositam et diversis partibus quæ in aliis orationibus leguntur quarum S. Anselmi est auctor indubius: nos, iis sepositis, illam dedimus illis duntaxat instructam quæ ipsi sunt propria nec in aliis reperiuntur. Primi duo hujusce meditationis paragraphi habentur in ms. S. Mart. Tornac., cujus transsumptam nobis missum est: duos alios in nullo ms. comperi, el in sola P. Theophili fide protuli, eo quidem libentius quod in eis mentem et linguam Anselmi B noverim. Duo hic observo, 1. Inter S. Bernardi, opera C exstare librum qui eumdem titulum, De miseria hominis, præfert; sed qui ab isto omnino alius est; 2. Ipsam inter preces a Joanne abbate collectas haberi in cod. ms. Mettensi. Quod non levi argumento est preces istas ab eo magis exscriptas esse quam compositas, ut fusius infra demonstrabimus. Censura meditationis 5. Hæc in omnibus editis et mss. Meditationer S. Anselmi exemplaribus legitur: inscriptionum diversitatem vide in variis lectionibus. Dissimulare hic nequeo duos priores paragraphos integros legi in libro De contritione cordis, qui exstat in Appendice tom. IX Operum S. Augustini. Verum. id nihil juris S. Anselmo detrahit, cum liber iste nihil sit aliud quam excerptum ex variis meditationibus et orationibus quas Anselmi esse omni certo certius est. Id infra demonstrabimus in judicio libri de cordis contritione. Censura meditationis 8. A. P. Theophilo primum edita est ex ms. Biblioth. Vatic. et in ea nihil occurrit S. Anselmo indignum. Censura meditationis 9. Hæc meditatio, quæ incipit, Jesum Nazarenum, etc., inter S. Anselmi Opera in omnibus excusis legitur sub hoc titulo: Speculum evangelici sermonis ; alias, Stimulus amoris. In ms. D. Bigot inscribitur : De humanitate; in ms. Oratorii Paris. hunc titulum habet Passio Domini nostri Jesu Christi, mundi Salvatoris, secundum B. Anselmum archiepisc. In tom. VII, Operum S. Bonav. unus exstat liber cui titulus: Stimulus amoris; at totus ab isto distat. Fateor quidem inter S. Bernardi Opera occurrere hanc meditationem inscriptam: Sermo B. Bernardi de Passione Domini. At S. Bernardo eam abjudicant qui eam Bernardi stylo minime descriptam advertunt; nec ego cam Anselmo firmius asseram, cum in ea Anselmi verba non legam; in nullo tamen Ipsam censeo ex illis esse contriti cordis opusculis quæ præfatus Durandus accepisse se gratulatur in pradducta epist.; unde et eadem ætate eam fuisse compositam qua præcedens edita est, D ejus doctrinæ ac pietati repugnat, et nomen ejus lubens concedo. P. Theophilus in sua hujusce meditationis syntaxi agitatan sua sibi crimina suoque nomine S Anselmus hic exprobret et describat; et negando concludit, ne plus æquo suæ famæ prodigus Sanctus hic doctor ju licetur. Verum delicatior hæc mihi visa est religio Ut quid Anselmi conscientiam excutere. quem a pietatis studio recessisse ut sibi indulgeret, Eadmerus ipse scribit? Sat sit Anselmum suæ juventutis delicta veræ pœnitentiæ lacrymis diluisse Plures hujusce meditationis sententias habet c. 39 libri Meditationum, qui S. Augustino falso tribuitur. præfert in omnibus etiam antiquioribus excusis, et in aliquibus mss. Censura meditationis 10. Ex ms. Vatic. eam P. Theophil. publici juris fecit; et mihi non est unde illam S. Anselmi non esse judicem. Censura meditationis 11. In omnibus tam excusis quam mss. S. Anselmi meditationibus hæc legitur. In ms. 22 biblioth. Lincoln. habet hunc titulum, De recreatione hominis. Diversos titulos vide in variis lectionibus. Eadmerus 1. 11. De ejus Vita, testatur ipsam ab Anselmo Lugduni scriptam esse anno 1059, post librum De conceptu virginali, ctc. |