Pagina-afbeeldingen
PDF
ePub

DISSERTATIO

POSTHUMA

De vocibus Subftantia, Efsentia, Perfona, Subfiftentia, Consubftantialitate, &c.

[blocks in formation]
[ocr errors]

DISSERTATIO POSTHUMA

De vocibus Subftantia, Effentia
Perfona Subfiftentia
Confubftantialitate,
&c.

CAPUT PRIMU M.
Exponitur origo & ratio, ob quas Ecclefia
difputare cœpit de effentia, & Subfiften-
tia, feu de Natura &
Hypoftafi.

Lexandrinam Synodum, quam ad quarti fæculi annum fexagefimum feptimũ fecerunt contra Arianos Sanctus Athana fius, & Sanctus Eufebius Vercellenfis Epifcopus, exponit Socrates, atque adjungit: Epifcopi, qui Lib.3.c in Concilio Alexandrino aderant, hanc de Ufa id eft effentia, & Hypoftafi id eft fubftantia feu Perfona controverfiam excufferunt. Nam Hofius Epifcopus Cordubæ, ab Imperatore Conftantino ad tumultum ab Ario concitatum fedandum miffus, dum Sabellii Afri dogma explodere cogitaret, de Ufia & hypoftafi difceptavit. Unde materia alteri contentioni fuppeditata eft. Verum id temporis in Nicæno Concilio de ea controverfia ne verbum quidem factum eft. At poflquam nonnulli capere de ea digladiari, ob eam caufam in hoc Concilio de Ufia & Hypoftafi ifta deciderunt. Socrati debemus gratias, quod iftius Alexandrinæ, quam ante Nicænam adverfus Arium celebravit Hofius, Synodi quædam acta fervarit, & tranfmiferit ad noftram notitiam.

Ariana Hærefis directe adverfatur Sabellianæ, ac ex ejus nimia fuga aut odio videtur exorta. Etenim Ariani Orthodoxos per calumniam paffim appellarunt Sabellianos. Et utraque Hærefis fe fundavit in Gentili Philofophia, quæ Uliam & Hypoftafim, feu effentiam ac fubftantiam, feu naturam & perfonam, cenfuit effe unum & idem. Sabellius in Domino Deo unicam effentiam, ideoque & unicam fubfiftentiam feu Perfonam, Arius effe dixit tres fubftantias feu Perfonas, ideòque & tres effentias feu naturas. Hinc ergo utramque perverfitatem everfurus & correcturus Hofius, difputavit de iftis vocabulis, & demonftravit ipfa apud Chriftianam Philofophiam longè plurimum differre. Verum Ario non potuit perfuadere.

Quod primus de iftis vocibus, & ipfarum diftinctis fignificatis difputare cœperit, eft à vero devium. Socrates palam errat; Etenim de hac re fcribit Facundus Epifcopus Hermiane fis: Personarum nomen, non nifi cum Sabellius impugna- vib. 1.c.3. ret Ecclefiam, necessario in ufum prædicatious affumptum eft, ut qui femper tres crediti funt & voca

ti

Pater & Filius, & fpiritus Sandius, uno quoque fimul communi Perfonarum nomine vocarentur. Deinde etiam fubftantiæ dictæ funt. Quo

[ocr errors][merged small]

304

niam Ecclefiæ placuit ad fignificandam Trinitatem,

hoc nomen diftinctioni Perfonali tribuere. Quæftio
itaque aliquando de novo nomine Perfonæ & fubftan-
tiæ fuit, utrum ad fignificandam Trinitatem, quæ
Deus eft, deberet admitti, ficut & ipfius Trinitatis
nomen admiffum eft, non de eo quod femper tenuit &
prædicavit Ecclefia, quia tres funt qui teftificantur
in Terra & hi tres unum funt. Voces, Trinitas,
Ho-
Perfona, fubfiftentia cenfet Alexandrina per
fium Synodo longè antiquiores: Cenfet introdu.
tas ex occafione Sabellianæ Hærefis: Cenfet an-
te illud tempus non fuiffe apud Ecclefias. Et id
ipfum videtur docere Sanctus Auguftinus. Et-
enim in quinta de Sanctiffima Trinitate libro de-
monftrat vocem græcam, Hypoftafis, cum latina
C.8. &9. voce Subftantia nullatenus effe fynonimam, ideo-
que licet Græci dicant tres Hypoftafes, à nobis
tamen non poffe dici tres fubftantias, atque pro-
fequitur: Dicimus tres Perfonas, quemadmodum
multi Latini ifta tractantes, & digni auctoritate di-
xerunt,cum alium modum aptiorem non invenirent,
quo enunciarent verbis, quod fine verbis intellige-
&
bant. Revera enim cum Pater non fit Filius,
Filius non fit Pater, & Spiritus Sanctus nec Pater
fit, nec Filius, tres utique funt. Ideoque plurali-
ter dictum eft: Ego & Pater unum fumus. Non
enim dixit unum eft, quod Sabelliani dicunt, fed
unum fumus. Tamen cum quæritur, Quid tres,
magna prorfus inopia humanum laborat eloquium.
Diclum eft tamen, tres Perfonæ, non ut illud dice-
retur, fed ne taceretur,

[ocr errors]

licuit loquendi & difputandi neceffitate tres Perfo-
nas dicere, non quia fcriptura dicit, fed quia fcri-
ptura non contradicit. Si autem diceremus tres Deos,
contradiceret fcriptura, dicens, Audi Ifrael, Domi-
nus Deus tuus unus eft; Denuò hæc verfat, ac re-
verfat: Cum conaretur humana inopia loquendo pro-
ferre ad hominum fenfus, quod in fecretario mentis
pro captu tenet de Domino Deo Creatore fuo, five
per piam fidem, five per qualemcumque intelligen-
tiam, timuit dicere tres effentias, ne intelligeretur
in illa fumma æqualitate ulla diverfitas. Rurfus
non effe tria quædam non poterat dicere, quod Sa-
bellius quia dixit in Hærefin lapfus eft. Certiffime
quippe, de fcripturis cognofcitur, & Patrem
effe,& Filium, & Spiritum Sanclum, nec eundem
Filium effe qui Pater eft, nec Spiritum Sanctum eun-
dem effe vel Patrem vel Filium. Quæfivit quod tria
diceret? Et dixit fubftantias, five Perfonas: qui-
bus nominibus non diverfitatem intelligi voluit, fed
fingularitatem noluit: ut non folum ibi unitas intel-
ligatur, ex eo quod dicitur una effentia, fed & Tri-
nitas ex eo quod dicuntur tres fubftantiæ, vel
Perfonæ

[ocr errors]

Adfirmat vocem, Perfona, in ifta facra figni-
ficatione, non femper fuiffe apud Ecclefias &
iftam acceptionem non reperiri in Sacris litteris ;
quod utrumque eft omnino veriffimum. Proin-
de Apoftolorum in Paftoratu, ac Doctoratu fuc-
ceffores, quo de Sacro-fancto Myfterio poffemus
loqui, iftam vocem introduxerunt; ut quæren-
tibus, Quid tria, poffemus per ipfam reddere
qualecumque refponfum. Græci, vocem Hypo-
Perfona.
fafis, Latini introduxerunt vocem,
Et omnem hanc Sancti Augustini Doctrinam lau-
Cap. 76.
dat, ac elucidat in Menologio Sanctus Anfel- lib. 1.
mus, ac item in litteris ad Abbatem Rainal- Epift. 47.

Largius hæc exponit in feptimo libro: Itaque
loquendi caufa de ineffabilibus, ut fari aliquo modo
poffemus quod effari nullo modo possumus, dictum eft
à nofiris Græcis, una effentia, tres fubftantiæ; à
Latinis autem una effentia, tres Perfone: Quia
non aliter in fermone noftro, id eft Latino, Effentia||dum.
quam fubftantia folet intelligi. Et dum intelligatur,
faltem in enigmate, quod dicitur, placuit ita dici,
ut diceretur aliquid, cum quæreretur; Quid tria
fint, quæ tria esse fides vera pronunciat. Cum ergo
quæritur, Quid tria, vel quid tres, conferimus
nos ad inveniendum aliquod fpeciale vel generale no-
men, quo compleamur hæc tria: neque occurrit
animo, quia excedit fupereminentia Divinitatis ufphemiam innovarunt, eum prorsus exiftere audaci

tati eloquii facultatem. Verius enim cogitatur Deus
quàm dicitur. Et verius eft quàm cogitatur. De-
monstrat in creatis rectè dici tres homines, tria
Animalia, tres lauros, aliaque id genus. At ve-
rò in Deum dici non poffe tres Deos, tres Pa-
tres, tres filios, aut tres Spiritus Sanctos. Am-
pli hæc verfat, atque profequitur: Quia ergo
Pa-
ter Deus, Filius Deus, & Spiritus Sanctus
Deus, cur non tres Dii? Aut quoniam propter inef-
fabilem conjuncionem hæc tria fimul unus Deus, cur
non etiam una perfona, ut ita non poffimus dicere
tres Perfonas, quamvis fingulam quamque appelle-
mus Perfonam, quemadmodum non poffumus dicere
tres Deos quamvis quemque fingulum appellemus
Deum, five Patrem, five Filium, five Spiritum
Sanctum? An quia fcriptura non dicit tres Deos?
fed nec tres Perfonas alicubi fcripturam commemo-
rare invenimus. An quia nec tres, nec unam per-
fonam fcriptura dicit hæc tria; legimus enim Perfo-
nam Domini, non Perfonam Dominum; propterea

At quæftio eft de iftius introductionis tempo-
re, atque auctoribus? Et quidem Facundo Her-
mianenfi adftipulor introductionis occafionem
fuiffe Sabellianam Hærefin. Quod ipfum in
fu
Profphonetico ad Imperatorem Martianum fer-
mone adferit Chalcedonenfis Synodus: Quia Pho-
tinus atque Marcellus aliam adverfus Filium Blaf-

calumnia negantes, fed unum, eundemque ipfum
Patrem, & Filium & Spiritum Sanctum appellatum
effe affirmantes, & ufque ad vocabulorum tantummo-
do fonum Trinitatis definivere fubftantiam; contra
eos quoque trium Hypoftafeon Patres intulere doctri-
nam. Affirmat Sabellii errorem fuiffe refumptum
à Marcello & Photino, atque ideo adverfum il-
los refumptam fuiffe Doctrinam Hypoftafeon.
Adfirmat hanc Doctrinam adverfus Sabellium
incepiffe. Rationem dat in litteris ad Comitem Epift.349.
Terentium Magnus Bafilius: Quænam calumnia
bac ipfa gravior esse queat, aut quænam poffit vio-
lentius multitudinem concutere, quam fi inveniretur
quis à partibus noftris, qui Patris, Filii, & fpiri-
tus Sancti unam ubi Hypoftafim affirmaverit, qui
utcumque Perfonarum differentiam apertè doceret?
Etenim hoc ipfum Sabellius præoccupatum pofuit :
Unum fcilicet in Hypoftafi Deum effe, diverfimodis
perfonis tamen in fcripturis nominari, fecundum
idioma & exigentiam fubjecti. Et nunc quidem il-

lum

Praxeam. In tertio capite adfirmat Deo Patri effe alias, per quas ejus Monarchia administratur, proximas Perfonas & harum unam effe Filium. In fexto capite fcribit: Sophiam exaudi, ut fecundam Perfonam. In feptimo Capite dicit de Patre: Gaudens ad gaudentem dicit in Persona

lum Paternas fibi voces induere, cum illa ei Perfona fit adhibenda. Nunc iterum illas, que Filio congruunt: Cum fcilicet vel ad noftri curam agendam, aut difpenfatorias quafdam operationes fit defcendendum. Spiritus demum accipere Perfonam, cum tempus huic congruas expetit voces. Quod fi inter nos ergo exftent nonnulli in fubjecto unum Patrem, Fi-Filii, Filius meus es tu. Et de Filio: Filius ex lium & Spiritum Sanctum adfirmantes, idemque tres perfectas fateantur Perfonas, quomodo non videbuntur ifti manifeftam, & irrefragabilem exbibere demonftrationem veritatis illorum, quæ à nobis dicuntur? Hoc ipfum repetit in litteris ad San&um Amphilochium Epifcopum Iconienfem: Qui rem eandem & Ufiam imaginantur, coguntur Epif.391 illi tantum Perfonales agnofcere differentias, & eo

[merged small][merged small][ocr errors]

quoque ipfo quod tres Hypoftafes exiftere adfirment, baud receffiffe videantur ab impietate Sabelliana, que multoties confufa cogitatione conatur Perfonarum differentiam fubintroducere, eandem ftatuens Hypoftafim tranfmutatam alterari, ad quemvis fcilicet oblatam occafionem. Agit de graffante tunc inter Græcos & Latinos, quam poftmodo Magnus Athanafius compofuit, periculofa de Hypoftafibus quæftione Ufiam, ac Hypoftafim Græci difcernebant, Latini confundebant, ideoque fi unam dicebant Hypoftafim, ifti tres. Adfirmat Latinos, licet recta fentiant, male loqui, & palam accedere ad Sabellium, qui & ipfe dogmatizabat effe in Domino Deo unam Hypoftafim, & tres Perfonas. Nempe Hypoftafim confundebat cum Ufia: & vocem, Perfona, accipiebat in fignificatione, de qua loquitur in libris de Spiritu Sancto contra Macedonium Pafchafius Romanæ Ecclefiæ Diaconus: Filius familias juxta Patrem, vel fervus juxta Dominum Perfonæ propriæ locum non obtinet. Siquidem Perfona, Res Ju ris, fubftantia, Res nature. Hinc addit Spiritui Sancto effe Perfonæ Jus proprium. Et Aurelius Caffiodorus fcribit: Servi Perfonam legibus non habent. Perfona juxta hanc fignificationem est Dignitas, & qualitas. Ita dicimus Domino noftro Regi Catholico effe Perfonam Regiam, Ducalem, & Comitilem; Ita & Domino Deo eft Poteftas Creatoris, fervatoris, & fanctificatoris. Primam Patris, fecundam Filii, tertiam dignitatem Sabellius dixit effe Perfonam Spiritus Sancti. Hinc tres Perfonas admifit in Domino Deo, & non tres Hypoftafes. Hinc Græci de Ufia & Hypoftafi, Latini Patres adverfus illum difputarunt de effentia, & Perfona. Hinc Magnus Bafilius conftanter afferuit Gręcam Phrafim effe Latina congruentiorem; eo quod fub Latina Sabellius poffet delitefcere. Et hinc vivetur in laudato acclamatorio fermone Chalcedonenfis Synodus refpicere: Magnus ille Bafilius Hypoafeon evidentiam mirè demonftravit. Et ut Latini Sabellium plenè ac palam excluderent, tres Divinas Hypoftafes dixerunt non fimpliciter Perfonas, fed Perfonas fubfiftentes.

Quo tempore Sabellius cœperit graffari in Ec clefiam, eft incertum. Quidam cenfent Sancto Dionyfio Alexandrino fuiffe coctaneum. Quod fi verum fit, vox, Perfona, apud Latinam Ecclefiam eft ipfo longè antiquior. Etenim ipfa frequenter utitur Tertullianus in libro adverfus Chrift Lupi Oper. Tom.II.

fua Perfona profitetur Patrem in nomine Sophie. In undecimo Capite: Omnes pene Pfalmi Chrifti Perfonam fuftinent. Animadverte etiam Spiritum loquentem ex tertia Perfona. Unamquamque Perfonam in fua proprietate conftituunt. In duodecimo Capite: Scriptura diftinguit inter Perfonas. In quarto decimo Capite: Spiritus Perfonæ ejus Chriftus Dominus. Ergo Chriftus Perfona Paternæ Spiritus eft. In quinto decimo Capite: Et in Evangeliis

in Apoftolis vifibilem & invifibilem Deum deprehendo, fub manifefta & Perfonali diftinctione conditionis utriufque. In Capite vigefimo quarto. Mar nifeftam fecit duarum Perfonarum conjunctionem: Apparente proprietate utriufque Perfonæ. Et in Capite decimo octavo. Pater, principaliter determinatur, ut prima Perfona. Et in Capite vigefimo primo. Utriufque Perfone conflituit diftinctionem. Tertullianus hanc vocem non primus hic inducit; fed palam utitur ut ufitata apud omnes ac familiari; Quare eft antiquiffima apud Eccle fias. Hac de re ad Bafileenfem Synodum in oratione de utriufque fpeciei communione rectè dixit Joannes Ragufinus, tunc Ordinis Prædicatorum Procurator Generalis, poftmodo Bafileenfis Epifcopus, & Sanctæ Romanæ Ecclefia Cardinalis: Licet ex Scripturis fanctis conftet effe Trinitatem in Divinis, tamen quod fingule in Trinitate exiftentes nominentur Perfonæ, boc Ecclefia Ca tbolica ordinavit, & ftatuit. Quis Pontifex, quæ Synodus, quis Epifcopus, quis Doctor iftam vocem induxerit, ignoro. Vox Hypoftafis non placuit Socrati. Quid nos, inquit in fuperius adducto loco, de Ufia, & Hypoftafi didicerimus, nihil impedio quominus paucis expediamus. Qui verò Græcam inter Græcos fapientiam & doctrinam explicare nituntur, ufiam, id eft effentiam multis modis fumi definiverunt, de Hypoftafi id eft fubftan tia feu Perfona autem nullam fecere mentionem. Immò verò Irenæus Grammaticus, in Attice lin gue Dictionario vocem barbaram appellat. Nam apud nullum veterem Scriptorem reperiri: quod ficubi forte reperiatur, non eam rem fignificare, pro quam jam capitur, afferitur. Etenim apud Sopho clem in Phoenice hypoftafim infidias fignificare, apud Menandrum autem condimenta: poffe etiam dict. fæces vini in dolio. Verum licet bæc vox à veteri bus Philofophis non fit ufurpata, tamen intelligendum eft, Recentiores illa pro ufia, id eft substan tia, crebro abufos effe. At verò longè aliud in litteris ad Sanctum Pontificem Damafum fcribit Sanctus Hieronymus: Tota fæcularium litterarum fchola nihil aliud Hypoftafin, nifi Ufiam novit. Non dumtaxat recentior, fed omnis fæcularium litterarum fchola. Quid quid fit, ifta vox eft apud Ecclefias antiquiffima. Ea enim utitur Sanctus Paulus in Epiftola ad Hebræos: Χαρακτυρ TÕs úzosúcsws E'KUT.C.Latinus Interpres tranftulit: figura fubftantiæ ejus. Attamen & ipfe, & Sanctus

Q q

etiam

« VorigeDoorgaan »