52
interpretationi præpofitum, ad turbas fufcitatum
à Diabolo, indignato ob extinctam idololatriam.
Antiqua Officiorum & Dignitatum magnæ Con-
ftantinopolitanæ Ecclefiæ Notitia in quarto Qui-
nario hæc habet: Doctor Evangelii, qui interpreta-
tur illud. Doctor Apoftoli, qui illius interpres eft. Do-
dor Pfalterii, Pfalterio explanando deftinatus, Rheto-
ris munus eft Scripturas interpretari.Hujus Officium
alia Notitia lucidius exponit: Rhetor nomine Pa-
triarche Sermones doctrina & eruditione plenos com-
ponit. Hęc Officiorum diftinctio videtur non adeò
antiqua. Quidquid fit,ipforum nullu Arius habuit.
Fuit Baucalenfis Ecclefie Rector & Cardinalis
Presbyter. Ex hoc Officio debuit docere Populum,
& Sacras Literas interpretari. Quod ipfum propter
labentem Idololatriam offenfus Diabolus fufcita-
Lib. 18. verit, fcribit in libris de Dei Civitate S. Augufti-
cap. 51. nus: Videns Diabolus Templa Deorum deferi, & in

nomen liberantis Mediatoris currere genus humanum,
Hæreticos movit, qui fub vocabulo Chriftiano doctrinę
refifterent Chriftianæ, quafi poffent indifferenter fine
ulla correptione haberi in civitate Dei, ficut civitas con-
fufionis indifferenter habuit Philofophos, inter fe di-
verfa & adverfa fentientes. Quod ipfum in Libro de
Unitate Ecclefiæ fcripfit S. Cyprianus. Etenim
ifta Dæmonum ita non folam Arianam, fed om-
ninò omnem nobis progenuit Hærefim. In erudi-
to, ac per Jacobum Gretferum vulgato, adversùm
Eutychianiftas Libro infigniter hoc demonftrat
Venerabilis Anaftafius Sinaita, adjungens id ef-
fe fingulariter verum de Ariana hærefi. Hæc nam-
que Mediatoris Divinitatem, per quam Idolola-
tria deftruebatur, conata eft apud noftram fidem
deftruere, atque ita inducere novum monftrum
Idololatriæ. Nam Dei Filium, fi Deum non cre-
das, adorare eft omninò nequiffima Idololatria.
Diabolus per Arium ftuduit novum fibi Regnum

fpoliaverit, quod impia facinora pretio vendide-
rit, quod excæperit Barbari fpolia. An Barbaro
oblata, an per Barbarum ablata Ecclefiæ, igno-
ro. Etiam ignoro, quis fuerit Barbarus. S. Joan-
ni debemus magna hæc Secreta.

Eadem prava avaritiæ radix fecit Sacras Virgines diligi ab Ario, & ipfarum grandes circumduci turmas de quibus fanctus Epiphanius: Ale- Hæref. xander Arium Ecclefia exturbavit, & cum eo ingens 68. c. 4. Virginum, quas ille depravaverat, vis ejicitur. Et iterum: Arius erat blandus in-primis, atque omnium animos adulationis illecebris devinctos tenebat. Quare brevi feptingentas Deo confecratas Virgines ab Ecclefia abftractus in unum coegit. In Sacris Virginibus, quarum corporibus non poffunt frui, fibi adunandis primus & palmaris fimilium hominum fcopus folet effe ipfarum crumena & facultas. Quàm avidè & fordidè quidam fint hanc fectati, docent plurima exempla, ac Patrum teftimonia. Quidam fe iftis exhibuerunt plufquàm mancipia. Quod aliqui ipfarum infirmarum Teftamenta aut Legata venantes, etiam matulam eis miniftraverint, aliaque non tantùm Ecclefiaftico gradui, fed & virili Sexui indigna præftiterint famulitia, teftatur atque indignatur fanctus Hieronymus. Et hinc nata eft prima Imperatoris Valentiniani adverfum pia Teftamenta Lex, de qua extat plena querimoniis Epiftola S. Ambrofii. S. Hiero- Epift. 12. nymus cenfuit juftam. Porrò an Arius iftarum Epift.2. fuarum Amazonum fola crumena, an infuper & corporibus fuerit abufus, non poffim certò adfirmare. Certè ipfum etiam de corporum abufu arguere videtur in Literis ad fan&tum Alexandrum Conftantinopolitanum Epifcopum fanctus Patriarcha Alexander: Nunc lites & jurgia movent per impuras mulierculas, quas feduxerunt. Nung Chriftiani Chriftianæ Religioni derogant per Invenculas fuas, que plateas omnes turpiter circumcurfant. Quod Arius etiam avaritia laboraverit, non Nos igitur ad ea, quæ & vita eorum & nefarius cofine fundamento dixit Cæfaræenfis Gregorius. Et- natus poftulant, ferius, quia latebant, incumbennim avaritia eft antiquiffimum Cleri vitium, ex tes, communibus illos fuffragiis ab Ecclefia ejecimus. quo etiam ipfis Apoftolorum temporibus quidam Et infrà: Per urbes circumcur fant, hoc Unum agencenfebant quæftum effe pietatem. Et ab ipfo de- tes, ut fub fpecie amicitiæ & pacis nomine Literas hortans Timotheum Antiftitem Apoftolus addi-] per fimulationem & affentationem dent atque accidit: Radix omnium malorum eft cupiditas, quam qui- || piant, per quas in errorem mulierculas paucas peccadam appetentes erraverunt à fide. Cur ab ipfo præ- tis onuftas, quas deceperunt, facilius pertrahant, fertim Clerus invadatur, edicit S. Auguftinus in & cetera. Agit de Ario & Achilla, ac ipforum Libro de Sancta Viduitate. Porrò de fcelerata & à fe damnatis Affeclis. Ipforum vitam culpat de facrilega Arii avaritia rem arcanam prodit in S. fecretis olim, ac jam tandem manifeftatis peccaThomæ Apoftoli Encomio S.Joannes Chryfofto- tis: Quæ omninò videntur effe libidinis. Hinc mus. Inducit Apoftolum Ario hæc dicentem: Hęc iftas Amazonas affirmat effe Mulierculas, Juvenego experimento percepi, hæc digitis tractavi, hæc culas, impuras, impudentes, loquaces, Circumanimo intellexi. Utique Dei Verbi cum Deo Patre curfatrices. Etiam voces, Et cetera, videntur Confubftantialitatem. Tu verò, Ari, unde blafphe- non vacare myfterio. Quod fœminarum corpora miam es edoctus? Unde quæ prædicas,didicifti? Num dilexerint, in fcriptis ad ipfos Literis palàm affirCHRISTUM, ut ego, palpafti? Num manum admo mat Imperator Conftantinus: Agedùm Mars, Ari, vifti? Num clavorum veftigia fcrutatus es? Num di- clypeis fanè utendum eft. Nè hoc, quæfumus,facias. giti teftimonium ferunt? Tu-nè CHRISTUM tenuifti? Cobtheat te faltem Veneris congreffus. Quia nempe Qua verò manu? An ea, qua pretiofam fupellecti-huic adfuetus Congreffui, non eft aptus ad arma. lem rapuifti? Qua Apoftolos compilafti? Qua Barbari fpolia excepifli? Qua mercedem impietatis tenuifti? Qua Sanguinis vafa confiafti? Hac ipfa CHRISTUM contreclafti? Abfit. Non adeò iniquus eft Dominus, non adeò imprudens, ut fuam carnem tibi credat. Sanctus Joannes affirmat, quod Arius Sacra Ecclefiæ Vafa fuerit furatus, quod Sacros Calices conflaverit, quod Apoftolorum Imagines

parare.

Epiftolæ locum amplè exponit Dominus Cardi-
nalis Cæfar Baronius. Ex eadem radice Puellos Anno
præfertim ac Puellas in fui erroris rem & fidem 319.
circumfcribere ftudebant Ariani: Deinde quoque

feminata fonabant: Quid, an habes filium, ante-
Mulierculas, fefe infinuantes iftiufmodi verba ef-
itidem & Dei Filius quoque non erat, antequam gi-
quam pareres? Sed ficuti tum temporis non habebas

gneretur

gneretur. Hoc verborum genere famofi nebulones propemodum tripudiando lafciviebant, Deum hominibus adæquantes, ac interim fefe jactantes fuiffe femper Chriftianos, qui Dei gloriam in fimilitudinem imaginis hominis corruptibilis immutant. Ita fcribit fan&tus Athanafius in fecunda adversùm ipfos Difputatione. Hinc item Magnum hunc Athanafium, fanctum Euftatium, Venerabilem Vincentium Capuanum Epifcopum, ac alios fimiles Chriftianæ fidei ac Difciplinæ Gigantes, illi machinati funt infamare de impudicitia: Ne ipfi effent foli maculofi. fic confuevit profunda iniquitas.

Impurus Arii animus abundè lucet ex ejus etiam Thalæa, quam memorat in prima adversùm ipfos Difputatione idem Athanafius Thalea fug, quam 7 faciunt, fidem haberi volunt, qui nè ipfi quidem fciunt quid credant. Et infra habet de Eufebianis: Si finceriter fcriberent, delevissent utique Thalæam, quam Arius compofuit. Et in fecunda Difputatione: Novarum peftium inventores fe præbent, qui relictis CHRISTI eloquiis, Thaleas Arii, hoc eft, Crapulas titulo nove Sapientiæ cohoneftant. Et bono jure eum Titulum ufurpant: Novam enim Hærefim annuntiant. Quapropter non fine admiratione eft nufquam in multis multorum Operibus & Sermonibus, tum in vetus, tum in novum Teftamentum confcriptis, inter Librorum titulos reperiri Thaleas, id eft, Crapularum nomen. Imò nè apud Ethnicos quidem frugi & temperantes, fed apud iftos dumtaxat, qui iftiufmodi res inter pocula ad rifum captandum per plausum,10cum, &lafciviam decantant. At eximius ille Arius, cum nihil aut fanctum aut grave imitandum defumeret, fecurus & negligens iftiufmodi probitatis, depeculatis aliorum Hærefibus, æmulum fe in ridiculis uni Sotade præbuit. Quid enim aliud congruum illi, qui CHRISTO Domino Choreis fuis infultare voluit, quam ut miferas impietatis fuæ Dicliunculas diffolutioribus ac elumbatioribus metris infonaret, ut quemadmodum Sapientia loquitur, Ex eloquio verborum cognofcitur vir, ita quoque ex illis Sotadicis numevis animi ejus effemimatio & mentis putrilago deprebenditur. Quod per Legis verba Legem impugnare ac deftruere fit Pharifaicum vitium,demonftrat Athanafius, atquè profequitur : Ita quoque fucatus Sotadicus Arius fimulat fe quidem de Deo loqui cum interponat verba Sacrarum Literarum, deprehenditur tamen undecumquè Atheus, dum Filium negat, & ipfum rebus conditis adnumerat. Tale igitur exordium crapularum Arii & vaniloquentiæ, moribus ac numeris effœminatum, invenias. Enumerat præcipua Thalææ capita, & pergit: Hæc funt capita fabellarum, quæ in ridiculo Arii Opere invenias. Quis igitur talibus Thalee Cantiunculis, ac iftiuf mòdi rebus auditis, non fummo jure oderit Arium, quafi in fcena ad iftum modum de tantis rebus ludentem? Et ftatim inferius: Si ea de caufa, quod aliquot Sacræ Scripturæ voculas in Thalea fcriptas videant, arbitrentur blafpemias esse benedictiones,prorfus futurum eft, ut cum noftri temporis Judæos videant Legem & Prophetas evolvere, unà cum Judę is CHRISTUM abnegent. Affirmat Thalæam effe exemplar ac imaginem malorum,fcatentem omni impietate. Et in Nicanorum Decretorum Expofitorio Libro fcribit: Arius in fuis Cantiunculis &o Convivalium Libro per fub-dubitandi fpeciem fabulatur. Et in libro de fui Antecefforis S. Dionyfii Sententia: Arius eft novæ hærefis inventor, Hære

53

fimque Thalea, effœminatis ac ridiculis numeris, ad fimilitudinem Ægyptii Sotade, confcripta in lucem promulgavit. Et in libro de Synodo Ariminenfi ac Seleucienfi; Arius fuam hærefim Scripto complexus eft, qui in Thalea, neminem Prudentium imi- · tatus, nifi folum Ægyptium Sotadem, ad ejus indolem & mollitiem Numerorum multa confcripfit, quorum hæc aliqua eft portiuncula.

Anno

De Hærefiarcha Valentino fcribit in Libro de Carne CHRISTI Tertullianus: Cum Pfal- Cap.17 mis Valentini, quos magna impudentia quafi idonei alicujus Autoris interferit, ad unam jam lineam con greffionem dirigimus. Valentinus novos Pfalmos compofuit, eis inferuit fuos errores, & à fuis fequacibus juffit tam intrà quàm extrà Ecclefiam decantari. Quod ipfum fecit Paulus Samo fatenfis, Laodicenfis Apollinarius, plures antiqui Hęretici, ac elapfo fæculo Martinus Lutherus. Hoc ipfum fecit Arius. Compofuit non unam aut alteram Cantilenam, fed integram Sympofiam, feu librum Convivalium. Et quidem ad imitationem Sotadæ, de quo Suidas: Sotades Cretenfis Maronita, à Dæmonio vexatus, Jambo-graphus, fcripfit Phlyacas five Cinedos, lingua Jonica. Nam Jonici fermones fic vocabantur. Ufus eft hoc genere etiam Alexander Etolus, & Pyrrhus Milefius, & Theodoras, & Dimocharidas, & Xenarchus. Sunt autem ejus genera plurima: Veluti Defcenfus ad inferos, Priapus, ad Beleftichen, Amazon, & alia. Et Inclufe, & Redemptus: Ut Atheneus ait in Dypnofophiftis. Eft Metrum leve atque lafcivum, aptum decantandis lafcivis amoribus. S. Athanafii Textus hominem iftum quandoque Sofatem, quandoque apellat Sotadem. Quæ pofterior lectio videtur recta. Idem Athanafius ipfum conftanter affirmat Ægyptium, at verò Suidas fcribit Cretenfem. Refpondet Dominus Cardinalis Cæfar Baronius: Sotades non fuit Ægyptius, fed ipfe Arius ob contumeliam Sotades Egyptius eft didus. Sed clarum eft,quod Athanafius non Arium dicat Ægyptium Sotadem, fed ipfum. Sotadem fuiffe Ægyptium. Quidquid fit,Sotades fuit Poeta adeò spurcus, ut de ipfo fcribat Martialis: Quod nec carmine glorior fupino, nec retrò lego Sotadem Cinędum.Profitetur fe ejus imitationem averfari. Sotada Metra erant non tantùm impudicis Sympo fiis, fed etiam lafcivis Saltibus aptiffima Cantica, ideoque certum videtur Arianas Amazonas, ac omnem feductam Ægypti Plebem ad ipfa etiam faltitaffe.Quod ipfi etiam Ariani Doctores in Foro ferè tripudiarent, ac tripudiando lafcivirent, fuprà nobis dixit S. Athanafius. Hæc ejus de Ario verba funt clara: CHRISTO Salvatori choreis fuis infultare voluit. Affirmat quod non tantùm Ariani ad Thalæam faltaverint, fed infuper quod Arius ipfam ad iftum finem compofuerit. Ægyptii, præfertim Alexandrini, funt ventofi, lingua petulantes Verfificatores, vulgaribus cantilenis confueti ludere. Huic ipforum vitio & mori Sotadicam Thalæam obtrufit Arius, atque ita fecit ipfos etiam in CHRISTUM Dominum dicaces effe, ac toto corpore & animo blafphemos. Similem fuorum Germanorum Confuetudinem eadem arte circumvenit Martinus Lutherus. Et hinc de Ario rectè concludit S. Athanafius: Ex illis Sotadicis Numeris animi ejus effæminatio, l'e mentis putrilago deprehenditur.

325.

'54

CHRISTO Domino renuntiaffe, fcribit Græ
corum Anthologion, & adjungit: Lucianus defer-
ta domo paterna, & Nicomediam Profectus, ibi va-
cillantes metu fuppliciorum Chriftianos, ac deficientes
à fide, ad certamen fubeundum erexit & confirmavit.
Quod an fubfiftat, ignoro. Etenim Authentica
apud Simeonem Metaphraften Acta affirmant Lu-
cianum fuiffe Samofatenfem, è Paterna domo ad
Scholam Edeffenam, hinc profectum ad Antio-
chenam Ecclefiam. Quare audiendus eft in Eccle-
fiaftica hiftoria Cæfaræenfis Eufebius: Lucianus
Antiochene Ecclefiæ Presbyter, vir cùm aliis rebus
omnibus, tùm continentia eximius, tùm in Sacris Di-
fciplinis diù & multùm exercitatus, ad civitatem Ni-
comedienfem, in qua tunc Imperator commorabatur
deductus, cum coram urbis Præfecto Apologiam pro
Chrifti doctrina, cujus patrocinium fufceperat,reci-
taffet, in carcerem conjectus eft, ibique trucidatus.
Proinde non ex Paterna domo juvenis ac fponta-
neus, fed ex Antiochena civitate fenex atque
compulfus acceffit Nicomediam. Fuit in cippo
extenfus & diuturno ifto tormento barbaricè ex-
tinctus. Quod infuper cibo & potu fuerit priva-
tus, addit iftud Anthologium.

Arius in fuis Scriptis fuit non tantùm impudi cus, nec tantum in Divinam Majeftatem blafphemus, fed etiam in Humanam. Quod enim inofficiofas, imò impudentes Literas ad Magnum & Chriftianum Imperatorem Conftantinum fcripferit, lucet ex hujus ad ipfas Refponfo, de quo fcribit S. Epiphanius: Imperator, Divinæ fidei ardore commotus, Epiftolam bene longam, & Encyclicam ad omnes Romano Imperio subjectos adverfus Arium ac ejus Dogma fcripfit, omni fapientia ac veritate refertam, quæ in hodiernum ufque diem Eruditorum manibus teritur. Hujus initium eft: Conftantinus AuguAus, Maximus, &c. Arius cum Arianis malus Interpres,&ipfiffima imago ac fimulachrum Diaboli. Tum poft alia quædam, ac longam illius ex facris Scripturis refutationem, poftremò Versum quemdam ex Homero cum indignatione ac ftomacho contorquet, quem hic adJcribendum putavi: Age, inquit, Mars Ari, clypeis opus eft. Verùm nè id facias, obfecramus: Ac te faltem Veneris confuetudo cohibeat. Eft locus, ex quo fupra probavimus Aril incontinentiam. Hæc eft verfio Dionyfii Petavii. Suprà fum ufus verfione Petri Morini. Dudum latuit hæc Epiftola : Ipfam tandem in Vaticana Bibliotheca invenit, ac Latinam reddidit laudatus Petrus, & fuis Annalibus inferuit Cardinalis Baronius. Eandem lucidè laudat Socrates: Alias quoque literas Imperator contra Arium & ejus opinionis Fautores magis populari & fufa fcribendi ratione compofuit. Quas quidem, quò ejus amentiam morderet,& lepida dissimulationis fpecie acrius pungeret, in fingulis civitatibus paffim divul gandas curavit. Epiftola hæc fuit & Encyclica ad omnem Romani Imperii Populum,& fimul fingulare Refcriptum ad Arium & Arianos. Hic enim eft ejus titulus: Conftantinus Auguftus Ario & Ariamis. Singulis Arii Dictis mordaciter refpondet. Fuit verò etiam Encyclica.Quia ipfam per omnes Imperii Civitates mifit, & ubique legi Princeps juffit, ut Hærefiarchæ impudens etiam in Auguftam Majeftatem Contumacia fieret manifefta omnibus, & ab omnibus damnaretur. Dolendum eft Arii ad Principem Literas periiffe aut latere. Ha hominis pervicaciam nobis demonftrarent. Fuiffe procaciffimas evincit aculeatum Refponfum mitiffimi Principis. Similem procaciam in Donato magno Donatiftaruin Principe notat ac demonftrat S. Optatus Epifcopus Milevitanus.

Et quidem Arius non fuit penitùs indoctus. Quin nec dubitandum, quin plura fcripferit. Ad fcriptitandum manus pruriunt omni Hæretico. Binas ejus Epiftolas, unam ad Eufebium Nicomedienfem Epifcopum, alteram ad Patriarcham Alexandrum, fuo Panario inferuit S.Epiphanius. Hanc fuo de Ariminenfi ac Seleucienfi Synodis libro inferuit etiam S. Athanafius. Omnes Arii Libros cremari, & ipforum nullum à quopiam retineri, fub Capitali Supplicio edixit Magnus Conftantinus. Hinc eorumdem numerum & fpeciem penitùs ignoramus. Literas ad Eufebium Arius ita concludit: Benè valere te cupiamus Colluthianifta vere Eufebi. Nempe Eufebius & Arius fuerant Condifcipuli fub S. Martyre Luciano, Ecclefiæ Antiochene Presbytero, & Sacrarum iftic Literarum Interprete. Rectè tamen de EuseHæref. bio fcribit S. Epiphanius: Cum Luciano Nicome69.c.5. die fimul vixerat. Sanctum Lucianum fuiffe gene

re nobilem ac opulentum, & omnibus pro

Aliqui fub Maximiano Armentario, aliqui affirmant paffum fub Galerio Maximino. Utrumque poffit effe verum. A Maximiano evocatus Nicomediam poffit à fucceffore Maximino, & ejufdem perfecutionis Continuatore, fuiffe tortus, damnatus, atque occifus. Occifus videtur eodem anno, quo & S. Petrus Patriarcha Alexandrinus. Aut certè fequenti. Ob fuæ Perfonæ ac Doctrinæ eminentiam fuit evocatus ad Regiam civitatem, &. ipfum Tribunal Principis. Laudatum Anthologium fcribit: Lucianus tantò fuit homine fublimior, ut cum urbem perambularet, à quibus vellet videretur, à quibus nollet, non cerneretur. Qua de re edoctus Maximianus, & veritus vultum illius coram infpice-` re, intrà Tapetem latens eft cum illo locutus. Et laudata S. Luciani apud Simeonem Metaphraften vi-' ta: Cum de Luciano à multis audiret Maximianus tantam in ejus facie infidere Reverentiam, ut fi eum folùm vidiffet, veniret in periculum nè fieret Chriftianus, poftquam juffit, ut ille adduceretur, timens nè fibi tale quid accideret, Velo interjecto cœper at Sermonis congreffionem, & verba procul ad eum emittebat intermedio utens Sermonis miniftero. Hic Tyranni timor Luciano fecit largas apud Nicomediam mo-. randi inducias, nec non & facultatem recitandi coram Urbis Præfecto Apologetici, ac patrandi magna alia opera. In fuis Sanctorum tabulis Romana Ecclefia ipfum ornat hoc Encomio: Beatus Lucianus, Antiochene Ecclefie Presbyter, fatis clarus doctrina & eloquentia, paffus eft Nicomedie ob CHRISTI confeffionem, fepultufque eft Helenopoli in Bithynia, cujus laudes S. Joanne Chryfoftomus celebravit. Quod ejus venerabile corpus per Delphinos fuerit Drepanum, quod poftmodo ab Helena Conftantini Matre dictum eft Helenopolis, translatum, ibidem tumulatum à Chriftianis, ac tandem à laudata Imperatice honoratum infigni Bafilica, fcribit Nicephorus Callixtus.

Confonat Ufuardi Martyrologium: Lucianus, Antiochenæ Ecclefiæ Presbyter & Martyr, qui fatis clarus doctrina & eloquentia, paffus eft Nicomedia ob CHRISTI Confeffionem in perfecutione Maximini, fepultufque eft Helenopoli Bithyniæ. Et

Lib. 8.

cap. 31.

medienfi Ecclefiæ Volumen tribus linguarum columnis diftinctum, quo totum veteris & novi Sacrarum Literarum Inftrumenti Teftamentum complexus eft. San&tus Lucianus videtur Nicomediæ, quod diutiùs illic detineretur, emendatos à fe Sacros Codices eleganti manu defcripfiffe, atque ifti Ecclefiæ le

fancti Adonis Martyrologium: Lucianus, Antiochena Ecclefiæ Presbyter ac Martyr, vir doctiffimus atque eloquentiffimus, qui Nicomediae ob CHRISTI Confeffionem paffus, & in quatuor partes diffectus eft. Quibus in fingulis lapidibus ligatis, & in mare demerfis, alia diè Helenopoli Bithyniæ integrum corpus cùm ipfis lapidibus inventum,honorificè sepultum eft. Quamgaffe. Forfitan in gratiam Difcipuli & optimi Urbem, cùm priùs Drepana vocaretur, in honorem ejufdem Martyris Conftantinus Imperator inftaurans, ex nomine Matris fuæ Helenopolim nominavit. Quod ipfum habent & alia variarum Ecclefiarum Martyrologia. Et Alexandrinum Chronicon: Conftantinus, inftaurata Drepani Urbe ad cultum fanéti Luciani Martyris, illam à Matre fua Helenopolim nuncupavit, donata civitati in Martyris honorem, quoufque patet ante urbem Prospectus, Immunitate Vectigalium in hodiernum ufque diem. Quæ omnia latiùs referunt antiqua & authentica S. Luciani Acta extantia apud Simeonem Metaphraften, Laurentium Surium, ac Joannem Bolandum. Laudatum Græcorum Anthologion etiam fcribit: Luciani corpus, jussu Prætoris in mare abjectum, Delphinus Divina Providentia exceptum humeris in terram expofuit. Proindè miraculofa Luciani Sanctitas erat tunc omnibus adeò manifefta, ut ejus in honorem Helena novam Bafilicam, Imperator Conftantinus condiderit, ac amplis Privilegiis ornaverit novam Civitatem.

Sancti Joannis Chryfoftomi de ipfo Sermonem fuo tempore fervatum fuiffe in Bibliotheca Cardinalis Sirletti,teftatur in fuis ad Romanum Martyrologium Notis Dominus Cardinalis Cæfar Baronius. Ipfum in tertio S. Chryfoftomi Tomo jam vulgavit Fronto-Ducæus, & primo fuo fanctorum Tomo inferuerunt Joannes Bolandus & Godefridus Henschenius. Ifto igitur tempore dum S. Lucianus habuit circumfcriptum Nicomedia exilium, Eufebius fuit ibidem Epifcopus, atque ita illi convixit. Nec dubitandum, quin ipfum traЯtaverit ut Magiftrum difcipulus, ut Epifcopus advenam Doctorem & Confefforem. Erat vir Regie Stirpis, ac Regiæ, quæ tunc Nicomedia, Civitatis Epifcopus, per verfatile ingenium etiam paganis ac perfecutoribus Auguftis gratus: Hinc in graffanti tunc adversùs omnem Ecclefiam perfecutione fedebat quietus. Sanctum Lucianum in facrarum Literarum Synopfi etiam laudat fanctus Athanafius. Affirmat Sacrarum Literarum effe fex ex Hebraico in Græcum Translationes, ac pergit: Septima ac poftrema Translatio eft fancti Luciani, Magni, Religiofi, & Martyris, qui & ipse, cum in prædictas Verfiones ac Hebraicos libros incidiffet, & diligenter que vel veritati deerant, vel fuperflua aderant, infpexiffet, ac fuis quæque locis correxiffet, Verfionem hanc Chriftianis Fratribus edidit, quæ fanè poft ipfius certamen ac martyrium, quod fub Diocletiano ac Maximiniano tyrannis fuftinuit, libro videlicet propria ipfius manu fcripto comprehenfa, Nicomediae fub Conftantino Rege Magno, apud Judæos, in pariete armarii calce circumlito, in quo cuftodie gratia fuerat pofipa, inventa eft. Evocatus Nicomediam Lucianus originale fui Operis exemplar fecum detulit: Quod videret fe illic diutiùs moraturum, ideoque iftud aut limare vellet, aut ipfo non carere.

Rem hanc elucidat Græcorum Anthologion: Lucianus , cum pereleganter fcriberet, reliquit Nico

hofpitis Epifcopi Eufebii. Iftam emendationem exponit S. Luciani vita: Lucianus, cum vidiffet facros Libros effe valde adulteratos, & cum tempus multa in eis corrupiffet, continuaque ab aliis in alia Translatio, & quidam homines fceleratissimi, qui gentilitati præerant, conati effent pervertere eorum intelligentiam, ipfe omnes rurfum fumpfit, & ex lingua renovavit Hebraica, quam ipfum quoque fciebat accuratiffimè, in eis corrigendis plurimùm laboris conferens. Quæ omnia de verbo fere ad verbum Suidas indidit fuo Operi, addens emendationem istam effe optimam, & divinorum Decretorum puritatem in ipfa pulcherrimè confervari. Addit Lucianum fuiffe Macarii difcipulum, qui Edeffenam Scholam rexit, Interpres facrarum Literarum. Quod ipfum habet ejus vita.

Epift.

Quod non fub Maximiano, fed fub Maximino fuerit paffus, fupra nobis dixit Eufebius Cefaræenfis, oculatus infpector iftius perfecutionis. Et confirmat in Illuftrium virorum Catalogo S. Hieronymus: Lucianus, vir difertiffinus, Antiochene Ecclefie Presbyter, tantùm in Scripturarum Audio laboravit, ut ufque nunc quædam Scripturarum exemplaria Lucianæa nuncupentur. Feruntur ejus de Fide libelli, & breves ad nonnullos Epiftola. Paffus eft Nicomedia ob confeffionem Chrifti, sub perfecutione Maximini, fepultufque eft Helenopoli Bithynia. Ab ipfo factam Sacrarum Literarum novam Translationem fanctus Hieronymus laudat etiam in literis ad fanctus Chromatium Epifcopum Aquilejenfem: Alexandria & Ægyptus in Septuaginta fuis Hefychium laudat auctorem. Conftanti- 107. nopolis ufque Antiochiam Luciani Martyris Exempla ria probat. Media inter has Provincia Palestinos Codices legunt, quos ab Origene elaboratos Eufebius & Pamphilus vulgaverunt Totufque Orbis hac inter fe trifaria varietate compugnat Et in Epiftola ad fanctum Damafum Pontificem fcribit: PræterEpift. mitto eos Codices, quos à Luciano & Hefychio nuncu- 123. patos paucorum hominum adferit perverfa Contentio, quibus utique nec in toto veteri Inftrumento poft feptuaginta Interpretes emendare quid licuit, nec in novo profuit emendasse, cum multarum gentium linguis Scriptura ante translata doceat falfa effe, quæ addita funt. Et in Epiftola ad Suniam ac Fretelam: Breviter admoneo, ut fciatis aliam esse editionem, quam Origenes & Cæfargenfis Eufebius, omnef que Græciæ Tractatores communem appellant atque vulgatam, & à plerifque nunc Luciani dicitur; aliam feptuaginta Interpretum, quæ & in Exaplis Codicibus reperitur, & à nobis in Latinum Sermonem fideliter verfa eft, & Hierofolymæ atque in Orientis Ecclefiis decantatur. Et infra: Ifta autem communis, ipfa eft quæ & feptuaginta. Sed hoc inter-eft inter utramque, quod Communis pro locis & temporibus,

pro voluntate Scriptorum veterum corrupta editio eft; ea autem quæ habetur in Exaplis, & quam nos vertimus, ipfa eft quæ in Eruditorum libris incorrupta & immaculata feptuaginta Interpretum Translatio refervatur.

Orat.23

56

Ex quibus habemus varia. Primò, quod Lu-
cianus fuerit vir difertiffimus, germanè fanctus,
Orthodoxus Doctor ac Martyr. Secundò, quòd
non fecerit novam Sacrarum Literarum Transla-
tionem, fed antiquam Septuaginta Interpretum
Verfionem dumtaxat ex Hebræo emendaverit.
Tertiò, quòd prefertim emendaverit priores
Translationes, aut certè Codices novi Teftamen-
ti. Quartò, quòd omnes ab Antiochia ufque ad
Nicomediam Ecclefiæ iftam emendationem admi-
ferint. Nempè omnis Antiochenus Patriarchatus,
& omnis Pontica Dioecefis.Nempè Patriarchalem
Antiochiæ Ecclefiam, & omnem eò confluentem
juventutem docuerat per multos annos, & ad Re-
giam Nicomedia in Pontica Diœcefi civitatem
detulerat fuum Opus Lucianus, & fua iftud mor-
te confirmaverat. Hinc utraque Diœcefis ipfum
meritò admifit. Quintò difcimus, quod vulgata
Sacrarum Literarum apud Græcos Editio, fit
Translatio feptuaginta Interpretum. Sextò, quod
hæc apud ipfos fuerit triplex: Pura, quam in fuis
Exaplis pofuit Origenes; Correcta per Hefychium
Egypti Epifcopum; & correcta per S.Lucianum.
Septimò, quod omnis Orientalis Ecclefia proba-
verit ac legerit ex his unam. Egyptus Hefychio,
Oriens Luciano, Palestina adhæfit antiquo Tex-
tui, propter Origenem, fuum martyrem Pamphi-que Dialogorum Libri, in quorum tertio Hære-
lum, ac Metropolitam Eufebium. Octavò difci-
mus, quod Luciani Emendatio fuerit tantæ au-
&toritatis apud multos, ut ipfam per Antonoma-
fiam dixerint Communem & Vulgatam. Nonò,
quod fanctus Hieronymus ipfam non per omnia
probaverit. Proinde abfit ut Arius fuam hærefim

præcipuas etiam in Theodorum Mopfueftienfem
Epifcopum inquirendi caufas fuit, quod hære.
fiarcha Neftorius fuiffet ejus Difcipulus. Etenim
quod ex loquaci Difcipulorum libertate agnofca
mus Magiftrorum Arcana, fcribit ad Ctesiphon
tem fanctus Hieronymus. Dicti nebulones in An-
tiochena Synodo aboleverunt Nicænum Symbo-
lum, ac edidere aliud novum, de quo Hermias
Zozomenus: Hanc fidei Formulam his verbis fcrip
tam dixerant fe comperiffe Luciani fuiffe Formulam,
viri fpectatiffimi, & in facris Literis fummè eruditi,
qui Nicomedia martyrio occubuit. Vera-nè ifta fint;
an propriam ac fuam fidei Formulam titulo Martyris
infignire laborarint, non habeo equidem dicere. Pof-
fit fuiffe Formula Luciani. Quod enim Lucianus
de fide libellos ediderit, fupra nobis dixit fanctus
Hieronymus. Et per fidei Libellos Antiquitas
intellexit iftiufmodi Formuias. Antiochenam
Formulam adducit integram Nicephorus Callix- Lib. 9.
tus, atque adjungit: Eufebiani vulgarunt fidem cap. 5.
talem fe invenifse fcriptam,& à Luciano conceptam,
qui Nicomedia Martyrio decertavit, Viro divino,
&in facris Literis fupra cæteros apprimè erudito;
amplitudine, ut equidem reor, martyris celebrita-
tem potiùs Scripto fuo vendicantes, quàm vera di-
centes. Et apud fanctum Athanafium extant quin-

fiarcha Macedonius Orthodoxum affiduè urget
ad admittendam ac profitendam fidem ac Symbo-
lum fancti Luciani: Nos ita credimus, ut beatus
Lucianus. Credis ut beatus Lucianus ? Subfcribis
confeffioni fidei à Luciano editæ? Eccè non foli Aria-
ni in Antiochena Synodo, fed etiam Macedor

à fancto Luciano didicerit. Hinc in Maximi Cy-niani ad editam fidei à Luciano Formulam con-
nici Elogio rectè fcribit S. Gregorius Nazianze-
nus: Arius ab Alexandrina civitate initium, utique
fui erroris, duxit, & illic peftiferum Dogma didicit.
Non igitur Antiochiæ.

Hæref.

4. C.I.

ftanter proclamarunt. Et in Panario fanctus Epiphanius diftinguit duos Lucianos: Antiquum ac Recentiorem. Antiquum affirmat fuiffe Marcio; nis Difcipulum, ac novum Gnofticorum fruftum, Verùm his obftat graviffima Auctoritas fancti & adjungit de fecundo: Lucianus ætate noftra fub Patriarchæ Alexandri in Literis ad fanctum Ale- Conftantino feniore vixit, quem Ariani inter Martyxandrum Epifcopum Conftantinopolitanum. Af- res adfcribunt. Fuit enim Arianorum erroribus infer firmat Arii à fe damnatum errorem effe Ebionis tus, de quo poftea, cum refutandus erit, fumus Artemæ, ac Pauli Samofatenfis peftiferum furcu- acturi. Et in libro Ancorato fcribit: Lucianus ac Cap.33: lum, atque pergit: Paulo fuccedens Lucianus, Lucianifta omnes Filium Dei negant animam adfumdiuturno trium Epifcoporum tempore exclufus ab Ec-pfiffe, eundemque induifse folam carnem, ut Divino clefia manfit. Affirmat Arianum errorem ab Ebio- Verbo humanas affectiones tribuant, fitim, famem, ne in Artemam, ab Artema in Paulum, à Pau-fatigationem, fletum, mærorem, perturbationem. lo in Lucianum, à Luciano ferpfiffe in Arium. Et Lucianum à tribus fucceffivè Antiochenorum Patriarchis ob errorem fuiffe Ecclefia ejectum. Nec folam Arium ac Nicomedienfem Eufebium fed infuper Marim Chalcedonenfem Epifcopum, Theognidem Nicænum, Leontium Antiochenum, Antonium Tharfenfem, Eudoxium Conftantinopolitanum, nec non Numenæum, Alexandrum, ac Afterium, fceleratiffimos AriaLib. 8. nos, fuiffe Luciani Difcipulos teftatur NicephoCap. 3 rus Callixtus. Et hi omnes nebulones, quò recta

docere viderentur, appellabant fe Colluthiani-
ftas. Clamabant fe credere ac docere cum fuo glo-
riofo Magiftro ac martyre Luciano. Hinc Lucia-
no evenit, quod Marcello Ancyrano Epifcopo,
quem ab Eufebianis calumniis abfolvit Sardicen-
fis Synodus, eveniffe fcribit in Ecclefiaftica no-
vi Teftamenti hiftoria fanctus Sulpitius Severus:
Marcellum gravabat, quia hærefiarcha Photinus au-
ditor ejus fuiffe in adolefcentia videbatur. Inter

Quidquid denique in fufcepta ab illo natura reperitur.
Eorum fundamenta adducit inferius, & adjungit: Cap.35.
Veram fuiffe in Chrifto carnem Lucianifte, five Aria-
ni fatentur. Lucianiftas confundit cum Arianis :
Quod cenfeat hos ex iftis proceffiffe. Etiam in
Panario fcribit: Ariani à Luciano & Origene erro- Hæref
ris occafionem funt nachi. Adducta Antiochenfis 76.c.3.
Formula apud multos malè olet, quod taceat vo-
cem, Confubftantiale. Hinc ergo Lucianus vide-
tur eadem fenfiffe cum Ario, ac ipfi fuiffe Magi:
fter & origo erroris.

Refpondeo de fancti Patriarchæ Alexandri fide
non poffe dubitari. Hinc certum eft fanctum Lu-
cianum à tribus fucceffivè Antiochenis Patriar
chis fuiffe damnatum de hærefi, & profcriptum
ex Ecclefia Et quidem à magnis Patriarchis: Vi-
delicet à Tyranno, Cyrillo, ac Timæo. Etenim
in Ecclefiaftica hiftoria fcribit Antiochenarum re-
rum peritiffimus Theodoretus: Antiochiæ poft Ty- Lib. 2.
rannum, cum Ecclefiis jam reddita pax esset, Epifco- cap. 2.

patum