Non enim finceriter ad Dei verbum accefferunt, fed ad omnia tamquam Chamaleontes transformantur, femper Mercenarii eorum, qui ipforum operam requirunt. Non veritatem pro fcopo habent, fed veritati voluptatem anteponunt, folumque id dicunt: Comedamus & bibamus, cras enim moriemur. Hiftrionum igitur Epicurianorum ex Meletianis transfiguratorum CAPUT X. Exponitur Schifma Colluthi. Scopus talis eft, talifque perfidia in moribus. Ex DE Colluto hec fcribit S. Epiphanius: Ha- Hxref. quibus vides, quod Meletianos effe ad omni Se&tæ communicandum promptos rectè dixerit fan&tus Philaftrius. Quod fanctus Epiphanius malè dixerit ipfos finceros ac fidei tenaciffimos, fectantes exactiffimam juftitiæ ac veritatis rationem. Quod malè dixerit ipfos Lapfis nolle communicare. Hinc item vides radicem, ex qua pedetentim omnes ferè fint facti Ariani. Sancti Philaftrii affertionem confirmant in exhibitis Imperatori Theodofio precibus etiam Fauftinus ac Marcellinus, Romanæ Ecclefiæ Presbyteri. Affirmant Theodorum Oxyrinchi Epifcopum fuiffe adeò vertumnum, ut fe à Catholicis Epifcopis confecratum permiferit fieri laicum, ac denuò confecrari à Georgio Ariano Alexandriæ Patriarcha, atque pergunt: Hic eft egregius & fandiffimus ille Epifcopus, qui cum fuiffet primùm à Catholicis ordinatus, poftea ab impio Georgio in Laicorum numerum redactus, nihilominùs ab ipfo Georgio Epifcopus ordinatus eft, in vexatione Fidelium fedens, & communicans in una eademque civitate Apollonio Meletianorum Epifcopo, confentienti impietatibus Georgii, cum ipfo item Apollonio idem Theodorus perfequens beatum Heraclidem, vindicem Catholica fidei. Habemus hinc duo. Primò, quod tunc fub fancti Damasi Papatu Meletiani adhuc vigerent, ac in Ægypti civitatibus haberent proprios Epifcopos. Secundò, quod adhuc effent Arianis colligati contra Ecclefiam. Attamen ifte Heraclides videtur fuiffe fectatus Schifma Luciferi. Et ad Calofyrium fcripfit fanctus Cyrillus Alexandriæ Patriarcha:Cæterùm ne permittas cum eis, qui Meletiani vocantur, ad facram Communionem venire Orthodoxos, nè illorum Apoftafiæ ac defedionis participes fiant. At verò firefipifcentes illi ad Orthodoxos fe contulerint, fint acceptabiles. Nemo autem, nullo planè difcrimine habito, cum eis communicet,nifi prius refipuerint: Nè prave illorum opinionis focius efficiatur. Hinc videm Meletianos etiam Catholicis, & quidem in Divinis, fine fcrupulo communicaffe. Et hæc eft ultima Meletianorum memoria. Eorum nec Ephefina Synodus meminit, nec Chalcedonenfis. Videntur per S. Cyrillum aut ejecti omnes, aut fuiffe converfi. Videtur illis eveniffe, quod de Tertullianiftis fcribit in Hærefeon Catalogo S. Auguftinus: Tertullianifte ufque ad noftrum tempus paulatim deficientes, in extremis Reliquiis durare potuerunt in urbe Carthaginenfi. Me autem ibi pofito ante aliquot annos, omni ex parte confumpti funt. Paucissimi enim, qui remanferant, in Catholicam tranfierunt, fuamque Bafilicam, que nunc etiam notissima eft, Catholica tradiderunt. Etiam in Conftantinopolitano Concilio nulla fuit de Meletianis memoria. Quod nempe tunc etiam nihil poffent, aut agerent, fed fermè defeciffent. rum, fupra-memoratarum in Alexandrina 69. c. 2. urbe Bafilicarum, unam adminiftrabat Colluthus, aliam Carponas, aliam Sarmatas. Sed & Arius unam ex commemoratis illis Ecclefiam regebat. Cum autem finguli commiffum fibi populum per ftatos & folemnes Conventus publicè docerent, diffenfiones fparferunt in vulgus. Itaque alii ad Arium adhæferant, alii ad Colluthum, alii Carponæ,alii Sarmatæ partes tuebantur. Et cum in fua quifque Ecclefia alius aliud interpretando proponeret, prout in unumquemque favore ac laudatione propenfiores erant, alii Colluthianos, alii Arianos fefe nominabant. Quippe & Colluthus falfa quædam ac depravata docuit. Sed ejus Secta diuturna non fuit, ftatim diffipata. Colluthus itaque fuit alicujus apud Alexandriam Bafilicæ Rector, & Cardinalis Presbyter. Bafilicæ nomen ignoramus.* Iftius errorem edicit in Hærefeon Catalogo S. Auguftinus: Colluthiani à quodam Colluto, qui dicebant Deum non facere mala, contrà illud quod fcriptum eft, Ego Deus creans mala. Floriani à Florino, qui è contrario dicebant Deum creaffe mala, contrà id quod fcriptum eft: Fecit Deus omnia, & eccè bona valde. Ac per hoc quamvis contraria inter fe dicentes,tamen ambo Divinis Eloquiis refiftebant.Creat enim Deus mala, pœnas juftiffimas irrogando, quod Colluthus non videbat ; non autem malas creando Na. ti turas atque Subftantias, in quantum funt naturæ atque fubftantiæ, ubi Florinus errabat. Confonat S. Philaftrius: Colluthiani à Collutho quodam ita dicti funt in Egypto, qui dicunt Dominum malorum non effe factorem. Contrà autem alter quidam opponebat dicens Dominum malorum non effe factorem. Qui & ipfe eft hæreticus. Hunc Colluthi antigonistam S. Auguftinus appellat Florinum. Quis hic & qualis fuerit, ignoratur. Forfitan & ipfe fuit in eadem civitate Cardinalis Presbyter. Quidquid fit, utriufque Erronis Dogma & Auguftinus & Philaftrius eodem modo exponunt. Alium Colluthi Errorem aut Lapfum exponunt in literis ad Tyriam Synodum Presbyteri ac Diaconi Mareoticæ Ecclefiæ. Sanctum Athanafium, quod iftam Ecclefiam vifitans Altare ac facrum Calicem dejeciffet atque fregiffet, apud iftam Synodum accufavit famofus Ifchyras, adfeverans fe istic Presbyterum, unius pagenfis Bafilicæ Rectorem. Et quia plenè probare non poterat hæc omnia, Synodus in Mareotem legavit quinque Epifcopos, veritatem inquifituros. Et inquifitione peracta, præfati Presbyteri atque Diaconi Synodo refcripferunt: Admiramur quomodo vel ulla tandem ratione Ifchyras pro Ecclefiaftico habeatur. De qua re primùm nobis referendum arbitramur. Ifchyras enim numquam è facris Ecclefia Comminiftris fuit, fed primùm jactavit fe Colluthi Presbyterum, verùm ita ut neminem haberet, qui ipfi crederet, exceptis dumtaxat cognatis fuis, ut qui nec unquam Ecclefiam obtinuerit, nec Clericus ab ullis, nifi qui longiùs ab ipfius pago habitarent, unquam fit creditus, folis ejus dumtaxat Cognatis exceptis. 48 exceptis. Idemque cum talem fibi titulum vendicaffet, | | Imperator Conftantinus ac fanctus Silvefter Pon- Cum fancto Patriarcha Athanafio Tyriam Synodum accefferunt plures ex Ægypti Epifcopis, qui & ipfi de ifta Legatione ac Inquifitione pera&tis inftruxerunt Synodum. Et inter cætera fcribunt de Legatis: Ecce Arianos, Colluthianos, ac Meletianos, hoftes Catholicæ Ecclefiæ, ideo potiffimùm emittere ftuduerunt, ut per præfentiam Hoftium noftrorum, futelas, quas vellent, adversùm nos facerent. Certè Meletiani, qui hic Tyri apud nos funt, ante quatriduum, quafi certi effent hoc in Concilio Decretum iri, quofdam è suis vefperi per veredarios ablegarunt, qui Meletianos etiam ex reliqua Ægypto Marcotem, cum ibi nulli effent convocarent, eòdemque Colluthianos & Arianos ex aliis locis contrahevent, ut eos inftruerent, quid contra nos dicium vellent. Et infrà: Scitis Eufebianos fuis futelis curavisse Epiftolam nobis reddi, quafi à Colluthianis, Meletianis, & Arianis contra nos fcriptam. Neque ignota res eft, hoftes Ecclefiæ nil veri de nobis, fed omnia infefta locuturo s.Etiam ad Dionyfium Ægypti Comitem fcripfit Alexander Theffalonicenfis. Epifcopus: Nofti Colluthianos unà cum Arianis ac Meletianis effe hoftes Ecclefiæ. Ifi nunc inter fe animo calculis confociati ingentia mala patrare poffunt. Extant Epiftolæ in eadem Apologia, Eadem de re ad omnem fub Cælo Ecclefiam fcripfit Synodus Alexandrina: Presbyter : qui fingitur, dum Athanafius Sacrum Calicem fregiffe dicitur, adfuiffe, eft ille toties rumoribus jactatus If byras, qui neque ab Ecclefia electus Presbyter, neque cum à Meletio conftitutos Presbyteros Alexander in Ecclefiam reciperet, in eorum numero unquam habitus fuit, aut ab eo creatus. Quo igitur pacto Presbyter Ifchyras? Aut quo tandem auctore conftitutus? Numquid fcilicet à Collutho? Id enim reftat. Atqui Colluthum in gradu Presbyterii mortuum, omnemque ejus manuum Impositionem rescissam, omnefque ab eo conftitutos, effe in Laicorum ordinem redados, fub laicorum nomine ad Synaxim admiffos, adeo conftat apud omnes, ut nemo ea de re dubitandum putet. Et quidem Ifchyram non fuiffe à Meletio ordinatum Presbyterum, variis in locis demonftrat fanAus Athanafius. Dum Presbyter Arius prima fui erroris femina fpargeret, & adverfus fanctum Patriarcham Alexandrum digladians omnem turbaret Ægyptum, tifex eò legarunt Hofium Cordubenfem Epifcopum, laudato Principi amiciffimum, ac ubique collateralem, ideoque apud omnes potentem fermone & opere. Et infigniter eruditum. Legarunt, ut ille omnia componeret. Et ipfe generalem fecit Synodum totius Diœcefeos. Adeò vetuftum eft, ut Apoftolici Legati celebrent Synodos, ac ipfis præfideant. Etiam in alienis Patriarchatibus. Et quidem præfente Patriarcha. Et inter alia Hofius difcuffit etiam Colluthi caufam. Hic fe gerebat pro Epifcopo, attentabat Epifcopales functiones, nominatìm Confecrationem Presbyterorum ac aliorum Clericorum. Et inter confecratos ab ipfo Presbyteros repertus eft etiam Ifchyras, rufticus Mareotidis. Et difcuffa Colluthi persona, reperta eft folam Presbyteralem, non autem Epifcopalem habuiffe confecrationem. Fuiffe fimplex Presbyter: Nequaquam verus, fed imaginarius dumtaxat Epifcopus. Et hinc Hofius de ipfo fanxit varia. Primò, omnes ab ipfo datos Ordines exfufflavit, & declaravit attentatos ac nullos, omnefque Ordinatos redegit in Communionem Laicam. Secundò, Epifcopale nomen & officium, omnefque illius functiones Collutho rigidiffimè interdixit. Tertiò, permifit ipfi gradum Presbyteri. Ex difpenfatoria & magna gratia. Ejus enim Attentata omninò merebantur plenam degradationem., Et ita malum quievit,ac defiit ferpere. Colluthus enim videtur per omnia obtemperaffe. Et hinc in Nicæna Synodo nullus de ipfo eft factus fermo, nullum Decretum, nul la memoria. Sanctus Epiphanius rectè fcripfit ejus Sectam fuiffe mox diffipatam. Quæftio eft, quo fuco Colluthus, cum confecratus non effet, fe oftentaverit Epifcopum? Cur dicatur non verus,fed imaginarius fuiffe Epi-. fcopus? Quæ ipfi fuerit inanis & vacua Epifcopatus imago? Refpondeo veritatem latere, ideoque poftulo licentiam conjecturandi. Exiftimo in Colluthi memoriam & ambitiofum animum incuriffe antiquam, ab Heracla Patriarcha abrogatam, Alexandrinæ Ecclefiæ Confuetudinem, quæ omnes iftic Presbyteros donaverat Epifcopali Confecratione, & ex ipfis novum fuo tempore Patriarcham elegerat, uti è militibus Imperatorem, aut Archi-Diaconum è Collegio Diaconorum. Colluthus prætendit iftam Confuetudinem abrogari non potuiffe, integram adhuc vigere, ideoque fe in fua Bafilica effe plenum Epifcopum. Poffit fuperbo Aerio præformaffe ac præmonftraffe Hære fim: Docuiffe Presbyteratum Epifcopatu non fuperiorem, fed effe unum ac eundem Gradum, ideoque omnia, quæ poteft Epifcopus, poffe etiam Presbyterum. Poffet & Epifcopalem Confecrationem alibi poftulaffe: Poffit fuiffe mentitus fibi impenfam, atque ita fe oftentaffe Epifcopum. Videtur Presbyteros & alios Clericos non pro quavis Ecclefia,fed pro fola fua Bafilica confecraffe. Quod enim Alexandrinę Bafilicę pręter Cardinalem Re&torem Presbyterum habuerint & alium ifti fubditum Clerum, non eft ambigendum. Quod fi verum fit, etiam Ischyras non pro aliquo Mareotico pago, fed ad Colluthi Bafilicam fuit confecratus, & iftic miniftravit ufque ad Hofii Legati Synodum. Ab hac excuffus rediit in agros proprios. An iftarum Bafilicarum ufque ad Heracle Patriar chatum det 49 mero, aut aliquantò plures. Pagus autem, ubi habitat Ifchyras, minimus eft & pauciffimorum hominum: adeò ut non ibi, fed in proximo Pago Ecclefia fit conftituta. Nihilominus tamen hominem, qui nè Presbyter quidem erat, hujus pagi præter Majorum traditionem Epifcopum fcilicet appellaverunt. Non quidem ignari, ne ipfi quidem, quam hoc abfurdum effet, fed redemptæ calumniæ promiffis adıčli, etiam illud fuftinendum putaverunt, nè malignè habitus fceleratiffimus Ifchyras veritatem enuntiaret, ac Eu chatum Rectores quedam Epifcopalia munia obierint, ac præfertim an fui Tituli Clerum confecraverint, atque elegerint, ignoro. Colluthus poffit vetuftos exceffiffe terminos. Sic enim confuevit Hæretica atque Schifmatica ambitio. Etiam ejus Hærefis non eft mihi plenè nota. Videtur agitatas Sæculo nono de duplici Divina prædeftinatione quæftiones moviffe, & cum Hincmaro Remenfium Archi-Epifcopo cenfuiffe, quod Divina Bonitas neminem queat prædeftinare ad ullum etiam pœnæ malum. Ita videtur colligi ex fan&to Augu-febianorum malitiam proderet. Verùm ille neque Ecftino ac fancto Philaftrio. Et hæc infigniter confirmat in Literis, quas ad Alexandrum Conftantinopolitanum Epifcopum fcripfit adverfus Arium S. Alexander Patriarcha Alexandrinus. Arius & Achillas, conjuratione nuper facta, Colluthi ambitionem multò, quam ille, deteriùs æmulati funt. Nam hic quidem,bos ipfos culpans, peffimi fui confilii prætextum invenit. Ifti verò illum queftui babere CHRISTUM cernentes, non amplius Ecclefiæ fubjici fe paffi funt, fed Speluncis latronum fibi conftructis, affiduos in his Conventus agunt, noctes atque dies CHRISTO & nobis maledicè obtrectantes. Affirmat varia. Primò, quod Colluthi crimen fuerit ambitio. Secundò, quod CHRISTUM Dominum quæftui habuerit. Videtur ex Ecclefiaftici quæftus, feu accipiendarum Oblationum libidine fuiffe lapfus in ambitionem, qua effe voluit fuæ Bafilicæ Epifcopus. Quia nempè tunc Oblationes non teneretur cum Patriarcha partiri. Alexander clefiam habet, neque Populum fibi obedientem, atque ut canis ab omnibus agitatur. Eufebiani autem Imperatori, Magno Constantino, autores fuerunt literarum mittendarum ad Colluthum, adeò omnia illis licent, ut juberet Ifchyræ Ecclefiam ædificari ut auctus ea Dignitate habeatur fide dignus in fuis de Calice Menfa calumniis. Statim igitur curaverunt ut Epifcopus nominaretur, nè cum neque Ecclefiam pofideret, neque Presbyter effet, pro Sycophanta neceffariò haberetur, & mentiri videretur. Ille tamen, cum nec Populum habeat, nec fuos fibi obfequentes, quemadmodum inane nomen Epifcopi, ita quoque Epiftolam illam Imperatoriam fine ullo fructu detinet quippe que argumentum fit ipfius ac Eufebianorum teterrime & intentionis & voluntatis. Sanctus Athanafius etiam adducit literas, quibus rei hujus executionem Mareotidis Exarchus fuo populo injunxit: Ad preces Ifchyre Presbyteri, pietati Domino“ rum meorum Auguftorum & Cefarum fupplicantis, ut crevit Divinitas illorum, ut id quàm primùm fieret. Gura igitur, exemplaribus Divini iftius Diplomatis quod primo loco pofitum, noftræque Sanctitatis monimentis perlectis, breviterque perluftratis, ut in negotio procedatur, & quæ divinitus conftituta funt, ad effectum perduci queant. affirmat tertiò, quod Colluthus aliquem fue ambi-fibi in loco pacis Secontaturi Ecclefia ædificaretur, detioni prætextum dederit: Nempe antiquam Confuetudinem,que Alexandrinarum Bafilicarum Retoribus Presbyteris impartiverat Epifcopalem Confecrationem. Quartò affirmat, quod etiam Arius & Achillas fint æmulati ipfius ambitum. Etiam Sarmatas & Carponas videntur laboraffe eodem fastu, atque ita hæc fuperbia incendit plures tunc Alexandriæ Presbyteros, & iftam Ecclefiam durè arietavit. Quintò Alexander affirmat quod Colluthus Arii errorem numquam fuerit amplexus. Sextò, quod CHRISTO Domino in fuis Conventiculis quotidièmaledixerit.Septimò,quod imaginarii Epifcopi Colluthi imaginarius, per Arius & Achiilas plenum atque apertum Schifma in fuis Bafilicis tandem fecerint. Et fic infinuat Colluthum refipuiffe, rediiffe ad Matrem Catholicam, & Hofii judicio per omnia paruiffe. Attamen quidam de his dubitant. Exiftimant aut non obediiffe, aut certè poftmodò rediiffe ad vomitum ac vacuam Epifcopatus imaginem. Etenim à Magno Athanafio jam audivimus, quod poft Nicęnam Synodum Colluthiani cum Arianis ac Meletianis adverfum ipfum confpiraverint & egerint: Quod juncta opera confuerint calumnias agitatas in Tyria Synodo. Et ipfis Colluthus, adhuc vivens,videtur tamquàm imaginarius Epifcopus cooperatus. Et ipfum tunc non tantùm Meletiani,fed etiam Eufebiani videntur uti Epifcopum agnoviffe ac honoraffe. Etenim Eufebiani calumnioso Ischyrę in fuarum futelarum præmia promiferunt Epifcopatum, ac tandem detulerunt. Audiamus rem à fecunda Apologia laudati Athanafii: Mareotes eft ager Alexandriæ, quo in loco numquam Epifcopus fuit, imò nè Chor-Epifcopus quidem, fed univerfæ iftius loci Ecclefiæ Epifcopo Alexandrino fubjacent, ita tamen ut finguli. Pagi fuos Presbyteyos habeant. Sunt autem Pagi ifti maximi decem nuDiffert. Proxm. Tom. I Utinam Magni etiam Conftantini hac de re Diploma fuæ Apologia inferuiffet S. Athanafius, & nobis confervaffet. Plurima, quæ hodie circa has res latent, nos docuiffet. Interim ex jam adductis docemur plura. Primò, quod Ifchyras fuerit Hofii Synodum degradatus, aut potius ob nulliter acceptum Ordinem exfufflatus Presbyter. Secundò, quod fupra nulliter acceptum Presbyteratum acceperit fimiliter imaginarium Epifcopatum. Tertiò, quod non fecundùm Canones ab Alexandriæ Patriarcha,fed ad facram Magni Constantini juffionem fuerit confecratus à nefcio quibus Eufebianis Epifcopus. Hæc in Ecclefiafticam libertatem ac Apoftolicum Canonem Regia violentia eft adeò antiqua. Nicomedienfi Eufebio nimiùm credulus Conftantinus permifit fe ita circumfcribi. Et hæ funt juftæ rationes, cur ipfum in Sacras Sanctorum Tabulas admittere femper recufavit Latina Ecclefia. Quartò docemur, quod ad nativi Pagi Titulum Ischyras fuerit confecratus. Et quidem ad Titulum Pagi non habentis Bafilicam. In quo uno opere fuit varia Canonum prævaricatio. Quintò difcimus, quod in iftius Erronis gratiam Magnus Conftantinus jufferit per fuum in Ægypto Catholicum ædificari novam Bafilicam. Ex fuo ærario. Hinc illius Operis executionem injunxit ifti per Ægyptum Officio. Sextò difcimus, quod tunc Colluthus fe in hujus Mundi scena ad huc oftentaret imaginarium Epifcopum Septi G mò, 50 mò, quod nulla fuerit facta executio. Quia nempè Refpondet ad hæc Dominus Cardinalis Cæfar ejus tamen Sectariis quidam manferunt pertinaces in Schifmate atque errore, & perrexerunt se infcribere Colluthianos. Et hi, quod pauci effent atque acephali, adjunxerunt se Eufebianis ac Meletianis. Haud dubiè empti pretio. Nec mireris, quod Flavius Himerius fe infcribat Mareotidis Exarchum feu Prefectum; etenim Catholicus cum Rectore venit in partem adminiftrandæ Provinciæ, & non minùs quàm ille appellatur Præfectus, Et hinc vides eorum, quæ quidam ex adductis Athanafii verbis colligunt, aliqua non fubfiftere. Notanda funt & verba Flavii Himerii de Conftantini Diplomate: Quod primo loco pofitum. Evincunt quod apud Romanos Lex feu Refcriptum femper confueverit præponi Edicto. CAPUT XI. quinto-decimo. Colluthi ad Mareotis Incolas Epi- Exponuntur Arii Genus, Mores, Studia, ftola, feu Edictum habet hanc epigraphen: Fla- pius Cardinalis cenfet Colluthum fuiffe Presbyte Magiftri, & Ordo. Dut Arium ex Libya oriundum, Alexan- 69.C.I. E Arii genere hæc fcribit S. Epiphanius: Hæref. Ferunt dria Presbyterum effe factum, qui tum Baucalenfis cujufdam Ecclefiæ Præfecturam gerebat. Et adjungit de ejufdem moribus & corporali forma: Fuit hic proceriori ftatura, trifti oris fpecie, totaque corporis configuratione, fubdoli ferpentis inftar, ad fraudem & fallaciam compofita, ita ut callido illo & externo habitu facilè obreperet fimplicioribus animis. Nam Hemiphorium & Colobium indutus, in colloquiis ac falutationibus blandus erat inprimìs,atque omnium ani-, mos adulationum illecebris devinctos tenebat. De ipfius corporea forma habet etiam Imperatoris Conftantini increpatoria ac Encyclica Epistola: Videte omnes, videte, ut Arius lamentabiles prætendat voces, viperæ morfu læfus. Videte, ut venæ ejus, ut carnes veneno occupatæ acerbos moveant cruciatus, ut ejus corpus tabe defluxerit. Ut attenuatum, rum Mareotidis Exarchum, feu Præfectum, aut gui, mæfto, tabido. Cernite, ut ad eum propter mali diuturnitatem confluxerit furor, insania, vanitas: Eumque immanem ac ferum reddiderint. Nè fentit quidem, quibus fit in malis. Arius videtur fuiffe deformis vultu ac omni corpore, Deformitas videtur traxiffe originem ex naturali livore, aut certè ex fimulata fanctimonia. Et concepta ex Synodali ac Imperiali ob Hærefim damnatione rabies vide tur deformitatem auxiffe, Doctrinam obtegerent, atque ita multos fimpliciores circumfcriberent, fcripfit ad fanctum Alexandrum Conftantinopolitanum Epifcopum etiam S. Alexander Patriarcha Alexandrinus. Et adjunxit de ipforum fuperbia: Qui aciem contra Dei Filium inftruxerunt, contra nos ingratis animis debacchari non refugiunt. Qui nec ullos fecum ex antiquis comparari finunt, nec eos quibus ab ineunte atate nos Magiftris ufi fumus, pares dici patiuntur. Quin imò nec ullum Collegarum noftrorum, qui ubique gentium, ad mediocrem fcientiam per veniffe veniffe cenfent. Solos fe Sapientes jactant, folos Egeftatem fectantes, folos Dogmatum Inventores, fibique folis patefacta effe illa, que in nullius unquam fub Sole cogitationem venire potuerint. O impiam arrogantiam! vefaniam immenfam, inanem gloriam Lib. 1. cum furore conjunctam. Extat Epiftola apud Eccap. 3. clefiafticam hiftoriam Theodoreti. Notanda funt verba: Cum furore conjuntam. Alludunt ad Arii Orat.zo nomen, de quo fanctus Gregorius Nazianzenus: Arius à furore nomen habet. Quod ipfum inculcat in pluribus locis. Et in prima fua Oratione fcribit: Libycus Sabellius, & Alexandrinus Arius. Videtur hunc non Libycum, fed adferere Alexandrinum. At poffit ejus non nativam Regionem, fed Ecclefiafticæ Ordinationis Titularem urbem refpicere. nua Divinarum rerum pertractatione contempta, é impietatis Supplementum, illa Spirituum legio De Ario fcribit etiam in fancti Athanafii funeOrat. 21 bri Elogio: Fuit quondam tempus, cum res noftræ florerent, ac præclarè fe haberent, cum nimirùm fuperflua hæc, verborum lepore atque arte fucata tractande Theologiæ ratio ad Divinas Aulas nè aditum quidem haberet. Verùm idem erat calculis ludere, inverfionis celeritate oculorum obtutum fallentibus, aut omnigenis & lafcivis corporis flexibus fpedatores ludificari, ́quod novi & curiofi quidpiam defus Ecclefiam excitatur, ille injuftitiæ turbo, illud Deo vel dicere vel audire; fimplex contra & ingenua Oratio atque Doctrina exiftimabatur pietas. At poftquam Sexti & Pyrrhones, & contradicendi libidine incitata lingua, velut gravis quidam & malignus ||jus gravis quidem & horrendus conatus morbus, in Ecclefias noftras magno noftro malo irrepferunt, & doctrine nugacitas eruditionis opinionem tulit, quod Liber Actorum narrat de Athenienfibus, ad nihil aliud vacamus, quàm ut novi aliquid dicamus vel audiamus. O quis Jeremias confufionem noftram & caliginem deplorabit, qui folus lamentationes calamitatibus exæquare novit? Huic furori Arius quidem ille, à furore nomen habens, initium dedit. Qui etiam petulantis & effrenis lingue panas expendit, in obfcenis ac impuris locis extindus. Sophifticas Dialecticæ tricas, ac alias humana Philofophiæ fubtilitates, nec non & nimios dicendi fucos dilexit, & Chriftianæ Philofophiæ mifcuit, atque ita explevit laudatam à Tertulliano Paræmiam: Hæreticorum Patriarche femper Philofophi. In Epiftola, qua fanctum Patriarcham Alexandrum & hærefiarcham Arium conciliare in Catholicam pacem, & ortas verborum diffenfiones in ipfo ortu extinguere eft conatus, Imperator Conftantinus harum quæftionum fublimitatem exaggerat infigniter, atque adjungit: Quare in talibus rebus loquacitas coercenda eft. Et iterum: Tales quæftiones, licèt ad ingenii acumen exercendum inftituantur, &c. Non Alexandrum, fed omninò Arium arguit de oftentato ingenii acumine, atque inde nata loquacitate Dialectica. Arium Differtatoriæ artis ac fubtilitatis Lib. 1. fuiffe infigniter peritum, difertè teftatur Hermias cap. 14. Zozomenus. In fecunda Theologica Oratione laudatus Gregorius largè tractat, An Divina Majeftas fit in toto Univerfo? An fit in ipfo folo, an etiam extrà ipfum in fpatiis imaginariis? Demonftrat has Quæftiones ex omni latere effe periculofiffimas obfcuriffimas, honorandas filentio & adjungit: Quorsùm hæc differui, & fortaffe curiofiùs, quàm vulgi aures ferant, ac pro ea, que hac tempeftate viget, difputandi ratione, quæ fimplici atque ingeDiffert. Proxm. Tom. I. Cap.23. › gravior autem & magis horrendus vitæ finis, Judæ proditione dignus, quam ille adversùs noftræ falutis audorem moliri ac perpetrare non dubitavit. Arius, inquam, pulchrè à furore nomen habens. Non fine fundamento dicit: Spirituum legio. Etenim in feptima Joannis Caffiani Collatione Serenus Abbas affirmat atque demonftrat effe varia Dæmonum ftudia ac genera, atque adjungit : Alios reperimus non folum ftudere mendaciis, fed etiam blafphemias hominibus infpirare. Cujus rei etiam nos teftes fumus, qui audivimus apertiffimè Dæmonem confitentem, per Arium & Eunomium fe impietatem facrilegi Dogmatis edidiffe. Affirmat hunc Demonem fuiffe ex ifta claffe, ex qua quis etiam in tertio Regum libro dixit: Ero Spiritus Cap.22. mendax in ore omnium Prophetarum ejus. Nam & Apoftolus Hærefes appellat doctrinas Dæmonio rum. Eadem affirmat in Nicænorum Patrum Encomio Venerabilis Gregorius, Cæfaræenfis in Cappadocia Ecclefiæ Presbyter. Datæ Ecclefiis per Magnum Conftantinum pacis gaudia & fru&tus enumerat, atque profequitur: Ceterùm boni ofor hoftis eam hominum provectionem ad meliorem cognitionem ferre non potuit. Quin imò velut olim primùm condito homini vitam laborum vacuitate felicem invidit, ejufque per Serpentem, ut nè Præcepto obediret, auribus infevit, se quoque per id tempus, idololatrarum ad Deum converfione exulceratus, fufcitat Spiritum Pythonis. Fuit is Arius. Chriftianus quidem nomine, ac Alexandrine Ecclefie Presbyter allectus, cui Divinarum Scripturarum interpretatio fuit demandata. Atque utinam non fuiffet. Homo inani gloria, ac avaritia, patris fui Diaboli armis, poffeffus. Gregorius hæc haufit ex Ec- Lib. 1. clefiaftica Theodoreti Hiftoria. Nam & hæc iif- cap. 1. dem ferè verbis affirmat Arium fuiffe Presbyterum Alexandrinæ Ecclefiæ, Sacrarum Literarum. G 2 inter |